2 / 2018 / vol. 7
Kosmetologia Estetyczna
218
N
artykuł naukowy
higiena i dezynfekcja
Tabela 1
Oznaczenia umieszczane na opakowaniach substancji niebezpiecznych
ZAGROŻENIE
SYMBOL
Substancje i preparaty szkodliwe
Xn
Substancje i preparaty drażniące
Xi
Substancje i preparaty żrące
C
Substancje i preparaty toksyczne
T
Substancje i preparaty bardzo toksyczne
T+
Substancje i preparaty wysoce łatwopalne
F
Substancje i preparaty skrajnie łatwopalne
F+
Substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska
N
Substancje i preparaty utleniające
O
Substancje i preparaty wybuchowe
E
Źródło
[4]
Ocenę aktywności bakteriobójczej, wirusobójczej i grzybobój-
czej środków dezynfekcyjnych przeprowadza się w oparciu
o wystandaryzowane metody, określone normami EN1040
i EN1275. Zgodnie z wymienionymi standardami, kontakt
skóry ze środkiem do dezynfekcji przez minutę (higieniczna
dezynfekcja) i przez 5 minut (chirurgiczna dezynfekcja) w tem-
peraturze 20 °C, powinien zmniejszyć liczbę drobnoustrojów
obecnych na powierzchni skóry 10
5
razy [5].
W gabinetach kosmetycznych czy placówkach medycznych
środki do mycia i dezynfekcji rąk powinny mieć potwierdzoną
skuteczność oraz odpowiednią jakość. Stosowane są bowiem
często, a zawarte w nich substancje, takie jak np. parabeny czy
triklosan, mogą doprowadzić do skumulowania się substancji
toksycznych w skórze [7].
Zbyt długie stosowanie tego samego preparatu odkażają-
cego może w konsekwencji prowadzić do wzrostu oporności
drobnoustrojów. Środki dezynfekcyjne w zakładach pracy po-
winny być zatem zmieniane co jakiś czas. Zmiana powinna
dotyczyć przede wszystkim substancji aktywnych [8].
Celem pracy była próba klasyfikacji i oceny skuteczności
środków dezynfekcyjnych oraz ryzyka związanego z ich nie-
właściwym stosowaniem.
PODZIAŁ I ZASTOSOWANIE
ŚRODKÓWDEZYNFEKCYJNYCH
Środki dezynfekcyjne można podzielić ze względu na przezna-
czenie, mechanizm działania, moc oraz właściwości chemiczne.
Zgodnie z przeznaczeniem, wyróżnia się preparaty do de-
zynfekcji: skóry i błon śluzowych, powierzchni użytkowych
oraz narzędzi. Środki odkażające do rąk (antyseptyczne) stosuje
się na powierzchnię nieuszkodzonej skóry. Środki przeznaczo-
ne do dezynfekcji powierzchni należy natomiast rozpatrywać
w kontekście ryzyka rozprzestrzeniania się mikroorgani-
zmów. Wyróżnia się powierzchnie niskiego ryzyka (podłogi,
ściany, meble) oraz wysokiego ryzyka, które miały kontakt ze
skórą, wydzielinami, krwią (w gabinecie kosmetycznym to:
stoliki do manicure, fotele, łóżka opalające, brodziki do pedicu-
re itd.). Preparaty do dezynfekcji narzędzi przeznaczone są za-
równo do narzędzi, które naruszają ciągłość tkanek skóry, jak
i do tych, które skóry nie uszkadzają. Należy pamiętać, że na-
rzędzia, które powodują przerwanie ciągłości tkanek, muszą
zostać najpierw umyte, potem zdezynfekowane, a następnie
wysterylizowane. Dezynfekcja nie może być metodą zastęp-
czą, jeżeli wymagany jest poziom czystości mikrobiologicznej,
który może zostać osiągnięty jedynie w procesie sterylizacji [9].
W związku ze zróżnicowanym ryzykiem zasiedlenia przez
patogeny różnych powierzchni oraz narzędzi i sprzętów, środ-
ki dezynfekcyjne powinny być odpowiednio dobrane. Moc
preparatu określa się przede wszystkimw zależności od zakre-
su działania. Im ryzyko wyższe, tym silniejszy środek dezyn-
fekcyjny powinien zostać użyty [10, 11]. Tabela 2 przedstawia
charakterystykę środków dezynfekcyjnych w zależności od
mocy działania.
Tabela 2
Charakterystyka środków dezynfekcyjnych ze względu na moc preparatu
Moc
preparatu Przykład
Zakres działania
Środki słabo
działające
–
–
czwartorzędowe
związki
amoniowe
Wykazują wąskie spektrum działania; znajdują
się w preparatach do dezynfekcji skóry bez
wskazań medycznych oraz mniej istotnych
instrumentów i urządzeń (ich zakres działania
nie obejmuje np. wirusów HBV i HCV)
Środki
średnio
silnie
działające
–
–
związki chloru
–
–
alkohole
–
–
formaldehyd
–
–
jodofory
–
–
związki fenolu
Ich zakres działania obejmuje wszystkie
mikroorganizmy, z wyjątkiem bakteryjnych
endospor
Środki silnie
działające
–
–
tlenek etylenu
–
–
glutaraldehyd
–
–
kwas nadoctowy
–
–
wysoko stężony
nadtlenek
wodoru
Skutecznością dorównują sterylizacji; używane
są do dezynfekcji przedmiotów i instrumentów,
które nie nadają się do stosowania wysokich
temperatur
Źródło:
Opracowanie własne na podstawie [11, 12, 14]
Ze względu na właściwości chemiczne, wśród środków dezyn-
fekcyjnych wyróżnia się: alkohole, aldehydy, kwasy, fenole,
związki halogenowe, sole czwartorzędowych zasad amonio-
wych, związki chlorowcowe i ich pochodne, sole metali cięż-
kich – rtęci, cynku i srebra, preparaty roślinne, barwniki i inne
środki odkażające [12].
Środki dezynfekcyjne muszą być zawsze używane zgodnie z ich
przeznaczeniem. W praktyce jednak zasada ta nie zawsze jest
przestrzegana, co w konsekwencji może skutkować działaniami
niepożądanymi, jak również narażeniem na potencjalne niebez-
pieczeństwo zarówno personelu medycznego, jak i dla pacjenta.
Idealny środek dezynfekcyjny powinien charakteryzować się
następującymi cechami:
•
pełny zakres aktywności biobójczej – działanie bakteriobój-
cze (w tym prątki), grzybobójcze, wirusobójcze i sporobójcze,
•
brak negatywnego wpływu na człowieka – nie powinien po-
wodować alergii, wysuszania skóry, podrażnień czy oparzeń,
•
brak zwiększania oporności wśród drobnoustrojów,
•
szybkie działanie – efekt biobójczy uzyskany w możliwie
najkrótszym czasie,
