2 / 2018 / vol. 7
Kosmetologia Estetyczna
219
N
artykuł naukowy
higiena i dezynfekcja
•
możliwość użycia do 20 razy dziennie,
•
neutralny lub całkowity brak zapachu,
•
łatwy do przygotowania i użycia roztwór,
•
niskie koszty przygotowania roztworu,
•
przedłużone działanie biobójcze – minimum 2-3 godziny po
użyciu,
•
długi termin przydatności [9].
Jak dotąd nie wynaleziono preparatu, który spełniałby wszyst-
kie wymienione kryteria. W związku z tym, należy wnikliwe
rozważyć dobór odpowiednich środków przed ich zastosowa-
niem, w zależności od właściwości, które dla potencjalnego
użytkownika są szczególnie ważne.
SUBSTANCJE AKTYWNE OBECNE W ŚRODKACH
DEZYNFEKCYJNYCH
Komercyjnie dostępne preparaty dezynfekcyjne mogą zawie-
rać jeden związek chemiczny lub ich mieszaninę, co zwiększa
zakres działania i skuteczność preparatu
.
Alkohole
Mają szerokie zastosowanie zarówno w dezynfekcji, jak
i w antyseptyce. W praktyce wykorzystuje się alkohol etylo-
wy, propylowy i izopropylowy. Charakteryzują się one szybką
aktywnością i szerokim spektrum działania, zarówno bakte-
riobójczym, jak i grzybobójczym. Z kolei ich aktywność wiru-
sobójcza jest zróżnicowana, a działanie na wirusy bezosłon-
kowe – znikome. Alkohole cechuje również niska toksyczność.
Są substancjami lotnymi, dlatego przyspieszają wysychanie
preparatu na skórze. Najpowszechniejszym alkoholem, wy-
stępującym w środkach dezynfekcyjnych do rąk, jest etanol,
stosowany w stężeniu 55-90% (źródła literaturowe nie podają
precyzyjnych informacji w tym zakresie). W takich stężeniach
nie może być stosowany na uszkodzoną skórę, gdyż może po-
wodować podrażnienia. Złoty standard w dezynfekcji rąk to
preparaty oparte na jednym alkoholu (najczęściej jest to eta-
nol) lub rzadziej mieszanina alkoholi – etylowego z izopropy-
lowym. Długotrwałe przybywanie w oparach alkoholu po-
woduje podrażnienia dróg oddechowych. Wadą jest również
wysoka palność, wysuszenie skóry oraz ostry, nieprzyjemny
zapach [7, 13-15].
Chlor i jego pochodne
Jest to dość szeroka grupa środków, obejmująca związki orga-
niczne i nieorganiczne chloru. Najczęściej wykorzystywane
są: podchloryny sodu i wapnia, chloraminy oraz ditlenek chlo-
ru. Mają szeroki zakres działania (bakterie, wirusy i grzyby).
Działają drażniąco na skórę, błony śluzowe i oczy. Wydzielają
charakterystyczny, drażniący zapach, który stosunkowo długo
utrzymuje się wpowietrzu. Dużą ich zaletą jest niska cena [9, 14].
Czwartorzędowe sole amoniowe
Czwartorzędowe aminy to związki powierzchniowoczynne.
Wśród zalet tych związków wymienia się: niską toksyczność,
biodegradowalność, dobre właściwości myjące oraz pianotwór-
cze i małe ryzyko wytworzenia oporności przez drobnoustro-
je. Zakres działania jest stosunkowo wąski i obejmuje przede
wszystkim bakterie i w niewielkim stopniu wirusy. Ze względu
na niedostateczne spektrum biobójcze, czwartorzędowe aminy
są stosowane w preparatach dezynfekcyjnych jako substancje
wspomagające proces mycia, ułatwiają w ten sposób dotarcie
substancji biobójczych do potencjalnych patogenów [9, 16].
Związki jodu
Jod stosowany jest w różnych postaciach: jako roztwory wod-
ne (płyn Lugola), wodno-glicerynowe i alkoholowe (jodyna).
Obecnie najczęściej stosowanymi preparatami, zawierającymi
jod, są jodofory stosowane w stężeniach 0,05-0,1%. Stanowią
one połączenia jodu z rozpuszczalnymi w wodzie lub alkoholu
polimerami. Charakteryzują się działaniem bakterio-, wiruso-
i grzybobójczym. Preparaty dezynfekujące i antyseptyczne,
zawierające jod, mogą wywoływać podrażnienia i barwić de-
zynfekowane powierzchnie oraz skórę na kolor brunatny. Nie
mogą być one stosowane w okresie ciąży i laktacji [9, 16].
Pochodne guanidyny
Zalicza się do nich: chlorheksydynę, poliheksanid, aleksydynę.
Działają na bakterie, grzyby i niektóre wirusy. W środkach do
dezynfekcji rąk stosowana jest najczęściej chlorheksydyna –
substancja nielotna, o przedłużonym działaniu, która pozosta-
je na skórze i kontynuuje aktywność antybakteryjną. Chlor-
heksydyna stosowana w stężeniach od 0,5-2% jest bezpieczna,
przy 4% stężeniu może powodować podrażnienia. Niestety,
może kumulować się w skórze, co może prowadzić do powsta-
wania alergii i/lub reakcji, wynikającej z podrażnienia. Poza
tym może powodować pojawienie się kontaktowego zapalenia
skóry o podłożu zarówno alergicznym, jak i niealergicznym,
fotodermatoz oraz typowych reakcji z podrażnienia objawia-
jących się zmianami o podłożu rumieniowym z jednoczesnym
świądem [10, 16-19].
Pochodne fenolu
Fenol to najstarszy środek dezynfekcyjny, który działa silnie
drażniąco na skórę i błony śluzowe, a w wysokich stężeniach
może powodować zaburzenia układu oddechowego i nerwo-
wego. Obecnie stosowane są bardziej bezpieczne pochodne
fenolu:
orto
-fenylofenol i
orto
-benzyl-para-chlorofenol. Do
grupy pochodnych fenolu należy także triklosan. Charakte-
ryzują się dobrą aktywnością wobec bakterii i grzybów, nato-
miast nie wykazują działania na spory i wirusy bezosłonkowe.
Z powodu wysokiej toksyczności, działania drażniącego i ni-
skiego stopnia degradacji, preparaty fenolowe są coraz rzadziej
wykorzystywane w preparatach dezynfekcyjnych i antysep-
tycznych [14, 16].
