2 / 2018 / vol. 7
Kosmetologia Estetyczna
221
N
artykuł naukowy
higiena i dezynfekcja
Produkty do dezynfekcji dostępne na rynku często prze-
wyższają wymagania higieniczne zalecane w gospodarstwie
domowym. Mogą one wykazywać działanie alergizujące
i drażniące. Substancje w nich zawarte niszczą mikroorgani-
zmy, także te fizjologiczne bytujące na skórze. Stosowanie de-
zynfekcji powinno być przeznaczone tylko dla placówek me-
dycznych, gabinetów kosmetycznych i zakładów związanych
z produkcją żywności oraz takich, w których jest to niezbędne.
W gospodarstwie domowym dezynfekcja powinna być ogra-
niczona do wskazań lekarskich (np. po zabiegach chirurgicz-
nych, w sytuacjach zaopatrywania ran ciętych, skaleczeń czy
pielęgnacji ran sączących się) [25].
NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANE BŁĘDY
PODCZAS DEZYNFEKCJI
Pomimo istoty aplikacji antyseptyki skóry rąk nie zawsze jest
ona przestrzegana. Najczęściej wynika z niedostatecznego
przeszkolenia personelu w zakresie dezynfekcji, jednak przy-
czyn potencjalnych zaniedbań może być więcej. Rygorystycz-
ne przestrzeganie zasad antyseptyki (mycie i dezynfekcja rąk
przed i po każdym kliencie/pacjencie) zdecydowanie zmniej-
sza ryzyko szerzenia dróg potencjalnego zakażenia [26].
Podczas zabiegów dezynfekcyjnych popełnianych jest sze-
reg błędów, w tym: zbyt krótki czas przeprowadzania dezyn-
fekcji lub niedostateczna ilość środka biobójczego bądź jego
niewłaściwe zastosowanie; stosowanie środków dezynfek-
cyjnych na skórę mokrą lub nieoczyszczoną; wytarcie zaapli-
kowanego preparatu ręcznikiem bądź wymiana opakowania
bezpośredniego preparatu na inne; brak opracowanych proce-
dur; za długie lub sztuczne paznokcie; nieprzestrzeganie zasad
dezynfekcji (pozostawienie biżuterii na rękach, brak zabezpie-
czenia ran) czy niedostosowanie się do zaleceń producenta
środka w kwestii przeznaczenia czy przygotowania preparatu
[2, 4, 25, 27].
WPŁYW ŚRODKÓWDEZYNFEKCYJNYCH
NA STAN SKÓRY, DŁONI I PAZNOKCI
Środki dezynfekcyjne i antyseptyczne znajdują bardzo sze-
rokie zastosowanie przede wszystkim w placówkach służby
zdrowia, ale także w gabinetach kosmetycznych, tatuażu czy
fryzjerskich. Służą do dezynfekcji rąk, powierzchni użyt-
kowych oraz narzędzi. Stosuje się je w celu ochrony przed
czynnikami szkodliwymi, takimi jak bakterie, wirusy i grzyby.
W praktyce oznacza to, że środki odkażające to podstawowy
element procedur, które zapobiegają rozprzestrzenianiu się
drobnoustrojów. Mają na celu ograniczenie lub całkowite za-
hamowanie wzrostu mikroorganizmów. Do zalet stosowania
preparatów biobójczych zalicza się szerokie spektrum ich dzia-
łania, czyli usunięcie większości czynników zakaźnych i szyb-
kość działania (20-30 sekund). Im dłuższy jest czas działania
preparatu i im większe jest jego stężenie, tym większa część
drobnoustrojów zostanie zniszczona. Są skuteczne od razu
po aplikacji, a niektóre z nich wykazują również działanie
przedłużone (redukcja mikroorganizmów nawet przez kilku
godzin po użyciu). Należy zaznaczyć, że usuwając potencjalnie
szkodliwe drobnoustroje, środki te pozbawiają skórę również
fizjologicznej ochrony, co w konsekwencji może prowadzić do
uszkodzenia bariery naskórkowej oraz powstania licznych
zmian w obrębie skóry narażonej na ekspozycję [28]. Środki
dezynfekcyjne są powszechnie dostępne i stosunkowo niedro-
gie, co również przemawia na ich korzyść [4, 8].
Preparaty, zawierające w swoim składzie środki nawilżające,
natłuszczające czy pielęgnujące, umożliwiają ich wielokrotne
stosowanie (nawet do 20 razy dziennie). Dzięki temu można
bez obaw o konsekwencje stosować preparaty według zaleceń,
czyli przed i po każdym kliencie lub pacjencie [8].
Korzyści ze stosowania środków dezynfekcyjnych wydają
się oczywiste, jednak nie należy zapominać, że są to substan-
cje chemiczne, potencjalnie niebezpieczne dla zdrowia [4].
Niestety, oprócz korzyści wynikających ze stosowania środ-
ków biobójczych, stosowanie antyseptyków wiąże się z ryzy-
kiem wystąpienia działań niepożądanych. U osób nadużywa-
jących środków dezynfekcyjnych istnieje potencjalne ryzyko
uszkodzenia skóry, podrażnień, wystąpienia reakcji alergicz-
nych i pseudoalergicznych, zaczerwienienia, wyprysku na dło-
niach czy powstania opornych szczepów drobnoustrojów [9, 29].
Rozwój choroby skóry na podłożu reakcji zapalnej wyni-
ka z oddziaływań pomiędzy skórą a czynnikami drażniący-
mi i zależy od podatności osoby stosującej środek. Czynniki
drażniące obecne w preparatach mogą prowadzić do zmian
w strukturze komórek skóry. Skutkują naruszeniem błon ko-
mórkowych keratynocytów, co prowadzi do uwolnienia z nich
mediatorów stanu zapalnego, a w konsekwencji stanu zapal-
nego skóry. Wysokie stężenie preparatu i długa ekspozycja na
działanie środka powodują powstanie reakcji z podrażnienia,
która zwykle ogranicza się do miejsca działania substancji
drażniącej. Występowanie podrażnienia zależy od zastosowa-
nego stężenia środka dezynfekcyjnego, czasu kontaktu ze skó-
rą i miejsca aplikacji [30]. Zbyt częste stosowanie środków od-
każających prowadzi do przewlekłego podrażnienia, ponieważ
naskórek nie jest w stanie się odpowiednio zregenerować [31].
Reakcje z podrażnienia mogą mieć postać obiektywną oraz su-
biektywną. Obiektywne podrażnienie charakteryzuje się wy-
stępowaniem miejscowego stanu zapalnego z jednoczesnym
zaczerwieniem i złuszczeniem naskórka. Natomiast subiek-
tywna reakcja z podrażnienia powoduje wyłącznie odczucie
świądu i pieczenia bez wyraźnej manifestacji zmian skórnych
[32]. Ryzyko wystąpienia reakcji z podrażnień, kontaktowego
zapalenia skóry z podrażnienia czy alergii, w pewnych gru-
pach zawodowych (np. wśród pielęgniarek lub kosmetologów)
jest częstsze niż w ogólnej populacji. Wynika to z częstego na-
rażenia na czynniki szkodliwe obecne w środkach odkażają-
cych i detergentach. Wyniki badań Prociewicz i wsp. sugerują,
że 50% kobiet i 29% mężczyzn obserwuje zmiany skórne po
stosowaniu środków dezynfekcyjnych (głównie reakcje z po-
drażnienia) [28].
