2 / 2018 / vol. 7
Kosmetologia Estetyczna
220
N
artykuł naukowy
higiena i dezynfekcja
Aldehydy
Grupa organicznych środków dezynfekcyjnych. Należą do
nich: aldehyd mrówkowy (formaldehyd), bursztynowy, gluta-
rowy, adypinowy,
orto
-ftalowy oraz glioksal. Wykazują dużą
aktywność wobec bakterii, wirusów i grzybów. Stosowane są
różnych stężeniach, w zależności od przeznaczenia. Ze wzglę-
du na dużą lotność nie mogą być stosowane na powierzchni
większej niż 2 m
2
. Zbyt duże stężenie w powietrzu może dzia-
łać toksycznie. Niekorzystną cechą aldehydów jest ich dezak-
tywacja w momencie kontaktu z krwią i osoczem. Ponadto
drażnią one skórę i błony śluzowe. Obecnie najczęściej stosuje
się aldehyd bursztynowy, glutarowy i
orto-
ftalowy, mimo że
pojawiają się kolejne informacje o ich toksycznych efektach
działania na organizm [16, 20].
Związki nadtlenowe
Do tej grupy związków należą m.in.: nadtlenek wodoru, nadbo-
rany, nadwęglany, nadsiarczany, kwas nadoctowy. Charaktery-
zują się niską toksycznością, wysoką aktywnością w stosunku
do bakterii, wirusów i grzybów i wysokim stopniem biodegra-
dacji. W preparatach antyseptycznych stosowany jest przede
wszystkim nadtlenek wodoru, w stężeniu 0,5%, wykazujący
działanie bakteriobójcze, natomiast w stężeniu 10-13,4% – dzia-
łanie sporobójcze. Jest bezwonny i słabo drażniący. Roztwory
nadtlenku wodoru są stabilne, pod warunkiem że są odpowied-
nio przechowywane – w ciemnych pojemnikach [9, 14, 21].
Oktenidyna
To pochodna bipirydynowa, zbudowana z dwóch złączonych
ze sobą pierścieni pirydynowych. Działa zarówno na bakterie,
wirusy, jak i grzyby. Wykorzystywana w preparatach anty-
septycznych i w płynach do płukania ust. Nie wykazuje dzia-
łania cytotoksycznego [9, 16].
MECHANIZM DZIAŁANIA ŚRODKÓW
DEZYNFEKCYJNYCH
Oddziaływanie środków dezynfekcyjnych na mikroorgani-
zmy obejmuje wiele różnorodnych mechanizmów i jest uza-
leżnione od rodzaju środka dezynfekcyjnego (tabela 3).
Należy pamiętać, że preparaty odkażające nie są środkami my-
jącymi i powinno się z nich korzystać tylko wtedy, gdy zaist-
nieje taka potrzeba. Należy również rozróżnić, kiedy należy
zastosować procedurę higienicznego mycia rąk, a kiedy skórę
należy zdezynfekować [23].
Użycie środków dezynfekcyjnych do skóry jest zalecane
w następujących sytuacjach:
•
przed i po kontakcie z każdym klientem gabinetu kosmeto-
logicznego lub pacjentem,
•
przed założeniem jednorazowych rękawiczek ochronnych
i po ich zdjęciu,
•
przed rozpoczęciem pracy,
•
przed każdym zabiegiem inwazyjnym wykonywanym
w gabinecie kosmetycznym,
•
po kontakcie z materiałem potencjalnie zakaźnym (krwią
lub wydzielinami klienta),
•
po zranieniu, do którego doszło nagle, podczas zabiegu [9].
Zgodnie z przyjętymi zasadami, dezynfekcja to najważniejsza
metoda dekontaminacji rąk. Własne procedury dezynfekcji
skóry powinny być opracowane przez każdy gabinet, a wszy-
scy pracownicy powinni się do nich stosować.
Aby proces dezynfekcji przebiegł prawidłowo i skutecznie,
należy: zawsze przed dezynfekcją umyć ręce wodą i mydłem;
pamiętać o grzbietowej powierzchni rąk i przestrzeni mię-
dzypalcowej; mocno pocierać ręce, aby pozbyć się wszystkich
drobnoustrojów (przez co najmniej 30 sekund); wypełnić do-
łek zgiętej dłoni preparatem odkażającym (mimo że niektóre
źródła podają, że
dezynfekcję higieniczną rąk przeprowadza się
po dokładnym oczyszczeniu skóry przez wcieranie w każdą rękę
około 3 ml alkoholowego środka antyseptycznego
[2], to
brak pre-
cyzyjnie określonej objętości (np. 3 ml) wydaje się słuszny, ponie-
waż uwzględnia osobnicze różnice w rozmiarach dłoni
[24]); mieć
suche ręce, ponieważ preparat naniesioną na wilgotną skórę
ulega rozcieńczeniu, nie wykazuje dostatecznej aktywności
i gorzej wysycha; wcierać preparat w skórę, aż do wyschnię-
cia, nie wolno go wycierać, ani spłukiwać wodą; mieć krótko
obcięte paznokcie, najlepiej niepomalowane, należy ściągnąć
biżuterię i zegarek; stosować środki zgodnie z przeznacze-
niem i przechowywać je w oryginalnym opakowaniu, z dala
od ognia [2, 4, 24].
Tabela 3
Mechanizm działania środków dezynfekcyjnych w zależności od rodzaju środka
Rodzaj środka
dezynfekcyjnego Mechanizm działania
alkohole i pochodne
fenolu
denaturacja białek (niszczenie struktury drugo-, trzecio-
i czwartorzędowej)
związki jodu
penetracja przez ściany mikroorganizmów, a następnie
reagowanie z białkami i kwasami nukleinowymi (zmiana ich
struktury i zaburzanie syntezy)
oktenidyna
i czwartorzędowe
związki amoniowe
elektrostatyczne wiązanie dodatnich ładunków azotu z błonami
cytoplazmatycznymi mikroorganizmów, a następnie rozerwanie
błon przez obniżenie napięcia powierzchniowego
związki chloru
utlenienie grup sulfhydrylowych, co powoduje uszkodzenie
błon cytoplazmatycznych, organelli komórkowych i kwasów
nukleinowych
aldehydy
reagowanie z wolnymi grupami amidowymi lub aminowymi
białek, co powoduje kurczenie się błon komórkowych, wzrost
ciśnienia wewnątrz komórki,
a w konsekwencji obumieranie komórek
związki nadtlenowe
pęknięcie wiązania między atomami tlenu w mostku
nadtlenkowym prowadzi do powstania reaktywnego rodnika
hydroksylowego, który odpowiada za uszkodzenie błony
fosfolipidowej, utlenienie grupy tiolowej aminokwasów oraz
enzymów oraz wchodzi w reakcję z kwasami nukleinowymi
pochodne guanidyny łączenie z błonami fosfolipidowymi i peptydoglikanami ścian
komórkowych bakterii
Źródło:
Opracowanie własne na podstawie [1, 9, 22]
