1 / 2015 / vol. 4
Kosmetologia Estetyczna
86
A
artykuł
dietetyka
i sytości. Ponadto na ilość i jakość przyjmowanego po-
karmu wpływa ograniczona samoświadomość zjada-
nych produktów spożywczych, co sprzyja przejadaniu
się. Kontrolowanie zjadanego pokarmu często jest obni-
żone wwyniku skupienia uwagi na innej czynności, np.
podczas oglądania telewizji, rozmowy, czytania gazety,
spożywania alkoholu, lub poprzez bodźce zewnętrz-
ne, jak choćby widok i bliskość jedzenia. Dodatkowo,
czynnikiem utrudniającym monitorowanie zjadanego
pożywienia jest trudność unikania myślenia o jedze-
niu, czyli paradoksalny efekt kontroli mentalnej. Osoby
zwracające uwagę na tym, by nie myśleć o jedzeniu, są
tymi myślami „owładnięte”.
Ponadto częste skupianie myśli na zachowaniach
związanych z dietą sprzyjają zmęczeniu i osłabieniu sa-
mokontroli, szczególniewieczorem i wnocy [2]. Jedzenie
w nadmiarze dotyczy często osób z zaburzonym obra-
zemwłasnego ciała, o niskim poczuciu własnej wartości
i skuteczności, pesymistycznie nastawionych do siebie
i świata. Często proces odchudzania u takich osób wią-
że się z negatywnymi uczuciami w tym z poczuciem
winy, które z kolei mogą być zaspokajane poprzez je-
dzenie oraz „napady obżarstwa” na pocieszenie. Czyn-
ność niekontrolowanego jedzenia przyjmuje również
formę wyuczonej reakcji na stres. Jest to prosty sposób
na odwrócenie uwagi od nieprzyjemnych bodźców,
trudnych sytuacji oraz jako metoda na wynagrodzenie
przeżywanych trudności. Warto podkreślić, że około
90% osób, które schudło, stosując diety odchudzające,
w ciągu następnego roku wróciło do swojej poprzedniej
wagi. W rezultacie diety niskokaloryczne powodują
jedynie krótkoterminowe obniżenie masy ciała, ponie-
waż zwiększa się potrzeba na stosowanie kolejnych diet,
a jednocześnie maleje szansa na osiągnięcie celu. Kolej-
ne porażki powodują spadek nastroju, poczucia własnej
wartości, ale przede wszystkim skuteczności.
|
|
Błędne koło
Obniżona samoocena, poczucie utraty kontroli, wzrost
poczucia lęku, frustracja i spadek motywacji zwiększają
prawdopodobieństwo ponownego przejadania się. Po-
wstaje błędne koło, w którym człowiek je, by poradzić so-
bie z negatywnymi emocjami, z tego powodu tyle i przy-
czynia się do powstania nowego źródła problemu [2].
Warto wspomnieć, że w procesie odchudzania osobom
otyłym często towarzyszą zjawiska psychologiczne, po-
wodujące załamanie procesu kontroli. Jednym z nich jest
efekt „a co tam do diabła”, który polega na odhamowaniu
w procesie jedzenia. Jest to formą protestu przeciwko
narzuconym sobie wcześniej restrykcjom. Często ograni-
czenia swobodnego wyboru pokarmu wywołują u osoby
pragnącej schudnąć opór, który prowadzi do przerwania
diety, jeśli tylko pojawi się taka okazja (mechanizm reak-
tancji psychologicznej). Z kolei hipotezamaskująca polega
na zrzucaniu odpowiedzialności za niepowodzenia w in-
nych sferach życia na brak kontroli w jedzeniu. Prawdo-
podobieństwo rezygnacji z diety często jest spowodowa-
ne mechanizmem spustowym „wszystko albo nic”, który
sprzyja odhamowaniu procesu jedzenia pod wpływem
zjedzenia czegoś niedozwolonego.
|
|
Cel, plan, motywacja, nagroda
Aby uwolnić się z błędnego koła, którego efektem są
skoki wagi i negatywne emocje związane z poczuciem
porażki i spadkiem motywacji, istotne jest postawie-
nie celu szerszego niż tylko redukcja masy ciała [4].
Poprawnie skonstruowany cel skupia się na zmianie
nawyków żywieniowych, nie jedynie stosowania prze-
pisanej diety, i poprawie jakości życia. Oprócz stanu
zdrowia, sprawności fizycznej, uwzględnia koszty oraz
samopoczucie podczas realizacji planu. Cel powinien
być realny do osiągnięcia, korzystny dla zdrowia i roz-
łożony w czasie „krok po kroku”.
Równie istotna jest motywacja do zmiany oraz
przeświadczenie, że podjęte zadanie jest możliwe do
wykonania. Dla długotrwałego utrzymania się efek-
tów leczenia otyłości lepsze rezultaty otrzymują oso-
by z motywacją pozytywną „zyskam zdrowie, figurę”,
w stosunku do otyłych z motywacją negatywną „chcę
schudnąć, żeby uniknąć zawału”. Im więcej korzyści
uświadomi sobie taka osoba, tym mocniejsza motywa-
cja będzie jej towarzyszyła podczas procesu odchudza-
nia. Aby wzmocnić pozytywne odczucia, bardzo dobre
rezultaty przynosi nagradzanie każdego z kroków, któ-
re udało się osiągnąć. Taka forma wzmocnienia zmniej-
sza reakcję myślenia czarno-białego charakterystycz-
nego dla takich osób, dla których jedyną nagrodą jest
spadek kilogramów i związana z tym zmiana wyglą-
du. W takim sposobie myślenia każde uchybienie od-
biegające od planu powoduje zniechęcenia i zmniejsza
