6 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
780
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
DERMATOLOGIA
jako pierwszy określił najwłaściwsze miejsca przystawiania pi-
jawek, częstotliwość i ilość upuszczanej krwi. Upusty krwi na-
zywał oddychaniem żył, które „pomagały w ciężkich i lekkich
schorzeniach”. To właśnie Rzymianie użyli nazwy
hirudo
po raz
pierwszy, jednak nie tylko starożytna Europa stosowała tę formę
terapii. W pierwszym stuleciu naszej ery medyczne stawianie
pijawek zostało dokładnie przedstawione w chińskich pismach.
W XIX w. rozpoczął się powolny zanik praktyki przystawia-
nia pijawek. Rozwój antyseptyki i mikrobiologii przyczynił się
do niemal zupełnego zniknięcia pijawek z medycyny, a środo-
wiska medyczne kierowały się w stronę chemii farmaceutycz-
nej i leku syntetycznego.
Analityczny sposób patrzenia na lek nie doprowadził do
całkowitego zaniku stosowania pijawek, ale do zmiany formy
ich użycia. W 1884 roku badania J. B. Haycrafta wykazały
obecność hirudyny w ślinie pijawki, a w 1950 roku profesor
F. Markwardt wyodrębnił hirudynę z gruczołów dokrewnych
pijawki, zapoczątkowując powtórny wzrost zainteresowania
pijawkami w medycynie. Od tego czasu wyizolowano i zde-
finiowano ponad 100 organicznych związków chemicznych,
które posiadają zdrowotne właściwości [1, 2].
HIRUDOTERAPIA
– WSKAZANIA I PRZECIWWSKAZANIA
Nazwa hirudterapia pochodzi od łacińskiego słowa
Hirudo
oznaczającego pijawkę. Do zabiegów używane są pijawki z ga-
tunku
Hirudo medicinalis
[1-3].
Hirudoterapia jest jedną z metod naturalnych. Terapia pi-
jawkowa znajduje się w Międzynarodowej Klasyfikacji Proce-
dur Medycznych (ICD-9-CM; No. 99.991). Niestety nie cieszy
się dużą popularnością, często ze względu na brak wiedzy
o swej skuteczności i właściwościach pijawek lekarskich.
Podstawowym mechanizmem rozwoju wielu chorób znaj-
dujących się na liście wskazań do hirudoterapii jest zaburzenie
mikrokrążenia lub jego brak – sprawność tę można przywró-
cić dzięki zastosowaniu pijawki lekarskiej. Hirudoterapia po-
zwala na leczenie, bądź wspomaganie leczenia wielu schorzeń
różnychukładów[1]. Sprawdza się takżewleczeniuchorób skóry,
w tym łuszczycy, trądziku, czyraków, torbieli naskórkowych
i wyprysku. Jest stosowanawprzypadku hemoroidów, żylaków,
trudno gojących się ran. Do mniej oczywistych wskazań do
zastosowania pijawki lekarskiej należą bóle kręgosłupa i alergie.
W kosmetologii prowadzi się badania wskazujące rolę hirudote-
rapii w opóźnianiu procesów starzenia [1-3].
Wskazuje się, że hirudokompleksoterapia opóźnia procesy
starzenia organizmu i funkcjonowania narządów poprzez od-
działywanie substancji bioaktywnych na różne układy. Naj-
częściej stosowaną terapią jest metoda miejscowa, ze względu
na możliwość działania substancji bioaktywnych w miejscu
poddawanemu zabiegowi. Wyróżniono również hirudohemo-
terapię, hirudorefleksoterapię oraz hirudoenergoterapię [1, 3].
Przeciwskazaniami do zastosowania pijawek są różnego rodza-
ju stany wywołujące zaburzenia krzepliwości, w tym: hemofilia
i niedobór czynników krzepnięcia, skaza krwotoczna, zaawan-
sowana anemia, ciąża. Nie powinno się także wykonywać zabie-
gów hirudoterapii u osób z alergią na proteiny, hipotonią i nadci-
śnieniem, choć to ostatnie jest przeciwwskazaniem względnym.
Przeciwwskazaniem jest czynna choroba wrzodowa oraz stany
wyniszczenia i osłabienia organizmu w tym: niedawny ubytek
znacznej ilości krwi, zakażenie wirusem niedoboru odporności
HIV (
human immunodeficiency virus),
gruźlica, alkoholizm, nar-
komania, nowotwory, wiek poniżej 10. r.ż., ogólne osłabienie,
miesiączka. Przed wykonaniem zabiegu należy przeprowadzić
szczegółowy wywiad odnośnie stosowanej farmakoterapii i wy-
kluczyć osoby stosujące antykoagulanty, niesteroidowe leki prze-
ciwzapalne NLPZ, kwas acetylosalicylowy ASA (
acetylsalicylic
acid
) i inhibitory agregacji trombocytów [1, 2].
SUBSTANCJE AKTYWNE I MECHANIZM DZIAŁANIA
Obecnie, ze śliny pijawki wyizolowano ponad 100 substancji
bioaktywnych [1-7].
•
Pierwszą i najważniejszą z nich jest
hirudyna
(
hirudin
). Jest to
silny koagulant, inhibitor trombiny, który zapobiega tworze-
niu się skrzepówpowstających na skutek indukcji fibrynogenu.
•
Destabilaza
(
destabilase
) działa proteolitycznie i trombolitycz-
nie. Enzym ten pobudza wzrost komórek nerwowych, podob-
nie do czynnika wzrostu nerwów NGF (
nerve growth factor)
hamuje wzrost bakterii oraz destruuje peptydoglikany, które
znajdują się w ścianach komórkowych mikroorganizmów.
•
Antystazyna
(a
ntistasin
) i
gilanten
(
ghilanten
), są to inhibitory
czynnika krzepnięcia krwi Xa, które oddziałują antymeta-
statycznie.
•
Eglina B
(
eglin B
) posiada właściwości przeciwzapalne, ha-
muje granulocytarne czynniki zapalne oraz obniża poziom
mediatorów zapalnych: interleukiny 2, endoteliny.
•
Eglina C
(
eglin C
) jest inhibitorem wytwarzania przez neu-
trofile wolnych rodników tlenowych. Przeciwdziała namna-
żaniu komórek nowotworowych, ma właściwości antyagre-
gacyjnie, jednak może być alergenna. Egliny zapobiegają
destrukcji tkanki powodowanej przez endogenne neutrofile.
•
Bdelina A i B
(
bdellin A, bdellin B
) wykazują działanie prze-
ciwzapalne oraz stymulują proliferację i regenerację ko-
mórek nerwowych. Wpływają na zmniejszenie obrzęku,
uczestniczą w procesie gojenia ran, a także wstrzymują wy-
twarzanie czynników zapalnych. Właściwości te są szcze-
gólnie istotne w chirurgii i replantacjach.
•
Procesowi gojenia ran towarzyszą również
fibrynazy
(
fibri-
nase
) i
kolagenazy
(
collagenase
).
Ślina pijawki zawiera również:
•
LDTI – inhibitor tryptazy
(
leech-derived tryptase inhibitor
),
który ma korzystny wpływ w przypadłościach takich jak:
fibrozy, alergie, astma, sklerodermy, anafilaksja, reumato-
idalne zapalenie stawów bądź arterioskleroza.
•
Hialuronidaza
(
hyaluronidase
) rozkłada polimerowy kwas hia-
luronowy namniejsze jednostki polimeryczne lubmonomery,
uwalniając cząsteczki wody. Działa przeciwbakteryjnie.
