6 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
767
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
ZDROWIE
objawy są jednym z przewidywanych skutków ubocznych [18].
Po dwumiesięcznej kuracji tretynoiną objawy dermatologiczne
nie uległy wystarczającej poprawie, dlatego została poddana
leczeniu izotretynoiną w dawce 40 mg/kg co drugi dzień. Po
upływie 1-2 tygodni od rozpoczęcia przyjmowania leku zgłosiła,
że zaczęła krwawić z pochwy, jednocześnie zaprzeczając, aby
tego typu objawy występowały przy wcześniejszym przyjmo-
waniu testosteronu w monoterapii. Osoba ta przyznała jednak,
że w trakcie poprzedniego leczenia izotretynoiną, wycofanego
ze względu na zaburzenia poziomów enzymów wątrobowych,
również miały miejsce podobne krwawienia. Zadecydowano
o obniżeniu dawki testosteronu, co jednak nie spowodowało
poprawy stanu klinicznego. Osoba ta otrzymała medroksy-
progesteron, po którym krwawienie ustało, jednak powróciło
mimo przyjęcia drugiej dawki [17]. Autorzy wskazują, że mecha-
nizm obserwowanego zjawiska należy wiązać z hamowaniem
przez izotretynoinę 5
α
-reduktazy, enzymu, który katalizuje
przemianę testosteronu do aktywniejszego androgenu – dihy-
drotestosteronu, zwiększając w ten sposób aromatyzację testo-
steronu do estradiolu.
Badania Davida Healya i wsp. obejmują przegląd danych
z RxISK.org, globalnej strony internetowej dotyczącej zgłasza-
nia zdarzeń niepożądanych. Od 17 czerwca 2012 do 17 grudnia
2015 r. oraz od 26 kwietnia 2016 r. do 21 sierpnia 2017 r. otrzy-
mano ogółem 3033 raporty o zdarzeniach niepożądanych.
Przerwa w tym harmonogramie wynika z niedostępności
strony z powodu konserwacji. W badaniu wyszczególniono
częstotliwości występowania dysfunkcji seksualnych u pa-
cjentów leczonych izotretynoiną. Uwzględniono przypadki
49 mężczyzn w wieku od 15 do 44 lat oraz 5 kobiet od 23 do
34 lat. Do przeglądu wykorzystano algorytm Naranjo, który
określa prawdopodobieństwo (określone jako prawdopodobne,
możliwe lub wątpliwe), że niepożądana reakcja jest faktycznie
spowodowana przez środek farmakologicznie czynny, a nie
wynika z innych czynników [19].
Tabela 2
Objawy dysfunkcji seksualnych i częstotliwość ich występowania zgłaszane
przez kobiety leczone izotretynoiną
Objaw
Liczba zgłoszeń (%)
Utrata libido
5 (100)
Znieczulenie narządów płciowych
3 (60)
Trudność w osiągnięciu orgazmu
2 (40)
Suchość pochwy/ból
3 (60)
Inne drętwienie skóry
1 (20)
Źródło:
[19]
Jak wynika z tabel 1 i 2, objawy i subiektywne odczucia zgła-
szane przez pacjentów, obejmują różnorodne zaburzenia, któ-
re nierzadko trudno ująć w ramy diagnostyczne konkretnej
dysfunkcji seksualnej, a prowadzące do znacznego zmniejsze-
nia lub wręcz utraty satysfakcji z życia seksualnego.
Przy występowaniu działań niepożądanych, przewyższa-
jących spodziewane korzyści terapeutyczne należy odstąpić
od stosowanej farmakoterapii, pod warunkiem pewności, że
jednoznaczną przyczyną są skutki uboczne leków. Zakończe-
nie terapii izotretynoiną polega zazwyczaj na stopniowym
zmniejszaniu dawki leku. Raporty w cytowanym powyżej
przeglądzie wskazują, iż 9 (16,7%) badanych zgłosiło znaczne
pogorszenie funkcji seksualnych po odstawieniu leku. Taki
stan nierzadko doprowadzał nawet do rozpadu związków,
uniemożliwiając również prawidłowe funkcjonowanie w pra-
cy, co czasem skutkowało jej utratą [19].
Autorzy wskazanej pracy przeglądowej [19] podkreślają, że
fizjologiczne mechanizmy leżące u podstaw znieczulenia na-
rządów płciowych i trwałe zaburzenia nie zostały jeszcze
zrozumiane. Nie jest jasne, czy problem wynika z zaburzeń
neurologicznych czy endokrynologicznych. Nie jest też zrozu-
miałe czy obniżenie wrażeń sensorycznych powstaje central-
nie, czy obwodowo. Konieczna jest więc rewizja algorytmów
przyczynowych, w celu uwzględnienia starszych objawów,
ponieważ stosowane do tej pory procedury diagnostyczne
działają prawidłowo w przypadku problemów objawiających
się w trakcie lub po zakończeniu leczenia, lecz nie w przypad-
kach, kiedy dany objaw pojawia się w trakcie leczenia i wciąż
trwa po jego zakończeniu. Badanie tych opóźnionych obja-
wów seksualnych może pomóc w wyjaśnieniu ich fizjologicz-
nych podstaw. Konieczne jest również dokładne zapoznawa-
nie się z wcześniej stosowaną farmakoterapią, ze względu na
możliwość wywołania zaburzeń seksualnych przez inne leki
lub koktajle wielolekowe [19].
Zakres działań niepożądanych generowanych przez retino-
idy dotyczy najczęściej suchości skóry i błon śluzowych. Me-
chanizm powstawania najczęstszych dysfunkcji może dotyczyć
wpływu retinoidów na ekspresję białek z grupy akwaporyn
AQP (
aquaporin
) ulokowanych w błonie komórkowej. Jak do-
tąd w ludzkim ciele wykryto jedenaście typów wspomnianych
białek. Istotną rolę w tworzeniu warstwy ochronnej
stratum
corneum
odgrywa AQP3, która umożliwia przenoszenie nie
tylko wody, ale również endogennej gliceryny i trójglicerydów
Tabela 1
Objawy dysfunkcji seksualnych i częstotliwość ich występowania zgłaszane
przez mężczyzn leczonych izotretynoiną
Objaw
Liczba zgłoszeń (%)
Zaburzenia erekcji
46 (93,9)
Utrata libido
35 (71,4)
Znieczulenie narządów płciowych
18 (36,7)
Przyjemny lub słaby orgazm
4 (8,2)
Trudność w osiągnięciu orgazmu
3 (6,1)
Emocjonalne otępienie
5 (10,2)
Utrata nocnych erekcji
10 (20,4)
Zmniejszona objętość nasienia
5 (10,2)
Ból prącia lub jąder
3 (6,1)
Zmniejszony rozmiar penisa
2 (4,1)
Zmniejszony poziom testosteronu
4 (8,2)
Wodnisty wytrysk
3 (6,1)
Inne drętwienie skóry
1 (2,0)
Miękka żołądź
1 (2,0)
Źródło:
[19]
