1 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
69
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
DERMATOLOGIA
opisujące brak powiązań zażywania doustnych środków hor-
monalnych ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia czerniaka
[26]. Feskanich i wsp. w publikacji [24] przedstawiają przypusz-
czenia: stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych nie
zwiększa ryzyka czerniaka, ale sprzyja występowaniu tego
nowotworu u osób z innymi czynnikami predysponującymi, tj.
nadmierna ekspozycja i wrażliwość skóry na promieniowanie
słoneczne, duża ilość znamion barwnikowych, zachorowa-
nia na czerniaka w rodzinie, przebyte oparzenia słoneczne.
Wnowszym badaniu z 2002 r., w publikacji Karagasa i wsp. [27],
nie znajdujemy zależności między przyjmowaniem doustnych
środków antykoncepcyjnych a zwiększonym ryzykiem czer-
niaka. Powodem zmian dotyczących rozwoju nowotworu na
przestrzeni kilku dziesięcioleci może być zmniejszenie dawki
hormonów w tych preparatach.
Rak podstawnokomórkowy
Rak podstawnokomórkowy BCC (
Basal cell carcinoma
) to naj-
częstszy nowotwór skóry o największej zachorowalności w Au-
stralii. Umiejscawia się wmiejscach najbardziej eksponowanych
na promienie słoneczne, m.in. skórze powiek, nosa, czoła czy
policzków. Nowotwór ten cechuje się miejscową złośliwością
i na ogół nie daje przerzutów. Drugi pod względem częstości
występowania nowotwór skóry to rak kolczystokomórkowy
SCC (
Squamous cell carcinoma)
. Charakteryzuje się on większą
złośliwością niż rak podstawnokomórkowy i przerzutuje naj-
częściej drogą naczyń chłonnych. Oba te nowotwory zazwyczaj
występują u mężczyzn, jednak zwraca uwagę obserwowany
ostatnio stały wzrost ryzyka wystąpienia raków skóry wśród
kobiet [28]. Za przyczynę tego zjawiska uważa są coraz częściej
rozpowszechnione w populacji żeńskiej stosowanie preparatów
hormonów płciowych [29]. Egzogenne estrogeny, głównie stoso-
wane jako doustne środki antykoncepcyjne, stanowią czynnik
światłouczulający, powodujący zmniejszenie minimalnej dawki
promieniowania UV niezbędnej do wywołania zaczerwienienia
skóry. Stosowanie ich zwiększa ryzyko fototoksyczności i po-
tencjalnie fotokarcynogenezy [30]. Pobudzenie receptora estro-
genowego na powierzchni keratynocytów indukuje proliferację
i może zmniejszać zdolność naprawy cząsteczek kwasu deok-
syrybonukleinowego DNA, poprzez ingerencje w genie NER
(
nucleotide excision repair
), odpowiedzialnego za usuwanie UV-
-zależnych dimerów pirymidynowych [28]. Polimorfizm NER
zawierający gen XPD
(Xeroderma pigmentosum group D)
może
przyczyniać się do zwiększenia ryzyka rozwoju
raków skóry.
Estrogeny hamują gen supresorowy p53, będący jednym z pod-
stawowych „strażników” w patogenezie SCC [31]. Kuklinski LF
i wsp. [29] prezentują badanie przedstawiające zależność między
stosowaniem doustnych środków antykoncepcyjnych i hormo-
nalnej terapii zastępczej a nowymi zachorowaniami na SCC oraz
występowaniem agresywnej histologicznie postaci BCC. W lite-
raturze widnieją także badania obalające tę hipotezę [32].
Żółtaczka
Prace naukowe z lat 70. ubiegłego stulecia [33, 34] prezentują
przypadki pacjentek stosujących doustne środki antykoncep-
cyjne, u których zaobserwowano wystąpienie żółtaczki z to-
warzyszącym uczuciem świądu. W badaniach laboratoryjnych
podniesiony poziom bilirubiny sprzężonej, fosfatazy zasadowej,
transaminaz oraz obraz zniszczenia hepatocytów i cechy we-
wnątrzwątrobowej cholestazy w biopsji wątroby wskazują na
żółtaczkę typu cholestatycznego. W literaturze nie znaleziono
podobnych doniesień, co świadczy o zmniejszeniu działań nie-
pożądanych doustnych środków antykoncepcyjnych w zakresie
hepatotoksyczności. Należy jednak wspomnieć, że opisy działań
niepożądanych zawarte w charakterystyce produktu lecznicze-
go zawierają informacje, dotyczące możliwości wystąpienia i na-
silenia już istniejącej żółtaczki oraz świądu związanego z zasto-
jem żółci. Dodatkowo każde zaburzenie funkcji wątroby podczas
stosowania hormonalnej antykoncepcji wymaga przerwania
stosowania preparatu i pilnej konsultacji z lekarzem.
Porfiria
Najczęstsza odmiana porfirii – porfiria skórna późna występuje
jako postać genetyczna zazwyczaj dziedziczona autosomalnie
dominująco oraz jako postać nabyta. Przyczyną uszkodzenia
wątroby mogą być różne czynniki, wśród których wymienia
się alkohol, doustne środki antykoncepcyjne, barbiturany, sul-
fonamidy. Związek z występowaniem porfirii może mieć tak-
że zakażenie wirusem HBV (
hepatitis B virus
), HCV (
hepatitis
C virus
) i HIV (
human immunodeficiency virus
). Istotą choroby
jest zaburzenie działania enzymu biorącego udział w syntezie
hemu – dekarboksylazy uroporfirynogenu w hepatocytach. De-
fekt enzymatyczny powoduje gromadzenie się porfiryn w skó-
rze oraz wydalanie ich z moczem. Charakterystyczne objawy
skórne powstają w wyniku spowodowanego oddziaływaniem
promieniowania UV rozpadu porfiryn. Choroba manifestuje
Tabela 2
Działania niepożądane doustnych środków antykoncepcyjnych.
Układ pokarmowy
•
nudności, wymioty
•
ból brzucha
•
kamica pęcherzyka żółciowego
•
żółtaczka cholestatyczna
•
przyrost masy ciała
Układ sercowo-naczyniowy
•
żylna choroba zakrzepowo-zatorowa
•
zawał mięśnia sercowego
•
nadciśnienie tętnicze
Układ nerwowy
•
ból głowy
•
zawroty głowy
•
zmęczenie
•
depresja
•
udar mózgu
•
zaburzenia psychiczne
•
zmiany nastroju
•
zespół cieśni nadgarstka
Układ moczowo-płciowy
•
suchość pochwy
•
infekcje pochwy
•
zaburzenie popędu płciowego
•
bolesność gruczołów sutkowych
Skóra i przydatki
•
retencja płynów, obrzęki
•
hiperpigmentacja
•
porfiria skórna późna
•
rumień guzowaty
•
zwiększone ryzyko nowotworów skóry
Nowotwory
•
rak gruczołów sutkowych
•
rak szyjki macicy
Źródło:
Opracowanie własne na podstawie [3, 4, 7, 9, 15, 17, 18, 23, 30, 41-43]
