1 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
67
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
DERMATOLOGIA
androgenową, antyandrogenową, antymineralokortykoidową,
glikokortykoidową [8]. Estrogeny zwiększają liczbę receptorów
progesteronowych, przez co wzmacniają działanie progestage-
nów. Oprócz wpływu na narządy układu rozrodczego, gestageny
mogą także powodować: rozszerzenie żył sprzyjające powstawa-
niu żylaków, podwyższenie temperatury ciała, zatrzymywanie
wody i występowanie obrzęków. Wysoki poziom progesteronu
obserwowany w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego odpowia-
da za wzrost tendencji do przetłuszczania włosów.
KORZYSTNE DZIAŁANIE HORMONÓWZAWARTYCH
WDOUSTNYCH ŚRODKACH ANTYKONCEPCYJNYCH
Stosowane przez kobiety doustne środki antykoncepcyjne
oprócz spełniania swojej podstawowej roli wykazują również
dodatkowe korzystne działanie układowe. W tabeli 1 zawarto
przykłady pozytywnego wpływu tych środków na organizm.
Preparaty te są przepisywane przez lekarzy różnych specjal-
ności do leczenia farmakologicznego, m.in. chorób skóry.
Tabela 1
Korzystne działanie układowe doustnych środków antykoncepcyjnych
Układ moczowo-płciowy
•
regulacja cyklu miesiączkowego
•
terapia zespołu napięcia przedmiesiączkowego
•
zmniejszenie bólów menstruacyjnych
•
zmniejszenie ryzyka incydentów ginekologicznych:
–
–
endometriozy
–
–
mięśniaków macicy
–
–
zapalnych chorób miednicy
–
–
ciąży ektopowej
–
–
zespołu wielotorbielowatych jajników
–
–
niezłośliwych chorób sutka
–
–
torbieli czynnościowych jajników
Nowotwory
•
obniżone ryzyko zachorowania na:
–
–
raka endometrium
–
–
jajnika
–
–
jelita grubego
Układ nerwowy
•
poprawa pamięci
•
poprawa nastroju i samopoczucia
•
terapia migrenowego bólu głowy
Układ kostno-stawowy
•
działanie anaboliczne w tkance kostnej
•
hamowanie resorpcji kości
Skóra i przydatki
•
leczenie:
–
–
trądziku pospolitego
–
–
hirsutyzmu
–
–
łysienia androgenowego kobiet
Źródło:
Opracowanie własne na podstawie [8, 9, 15]
Trądzik pospolity
Trądzik pospolity, nazwany także młodzieńczym, jest przewle-
kłym zapaleniem, za etiopatogenezę którego odpowiadają różne
czynniki. Główną rolę przypisuje się nadmiernej ilości andro-
genów oraz obecności w ujściach gruczołów łojowych beztle-
nowych bakterii
Propionibacterium acnes
[16, 17]. Zaskórniki,
wykwity grudkowe, krostkowe i guzkowe to zmiany skórne cha-
rakterystyczne dla trądziku pospolitego umiejscowione w okoli-
cach łojotokowych, m.in. na twarzy, plecach, ramionach, górnej
części klatki piersiowej. Na tę jednostkę chorobową cierpi ponad
80% populacji, głównie są to osoby młode. W zwalczaniu trądzi-
ku młodzieńczego zaleca się właściwą higienę skóry, stosowanie
miejscowych środków antyseptycznych, dobrze zróżnicowaną
dietę. Gdy takie postępowanie nie przynosi efektu, wskazane
jest leczenie miejscowe antybiotykami, retinoidami, prepara-
tami zwierającymi kwas salicylowy, związki cynku, nadtlenek
benzoilu czy kwas azelajowy. Kolejnym krokiem terapii przeciw-
trądzikowej jest stosowanie ogólnoustrojowych antybiotyków,
retionoidów, sulfonów oraz hormonalnych dwuskładnikowych
środków antykoncepcyjnych. Składowa estrogenowa wywiera
hamujący wpływ na produkcję androgenów w jajnikach i nad-
nerczach oraz powoduje supresję wydzielania gonadotropin. Na-
leży zaznaczyć także bezpośredni wpływ na funkcjonowanie
i morfologię sebocytów [8]. Blokowanie receptorów androgeno-
wych na komórkach gruczołów łojowych zmniejsza produkcję
łoju i powstawanie zmian zapalnych na skórze. Składnik estro-
genowy powoduje także zwiększenie stężenia produkowanej
w wątrobie globuliny wiążącej hormony płciowe SHBG (
sex hor-
mone binding globulin
), która zmniejsza ilość wolnych, czynnych
androgenów w surowicy [18, 19, 23]. Rola gestagenów w terapii
skóry trądzikowej jest niejednoznaczna. Naturalny progesteron
nie nasila produkcji łoju, jednak jego syntetyczne odpowiedniki
poprzez powinowactwo do różnych receptorów mogą pobudzać
wydzielanie sebum. Dlatego istotne jest, aby w terapii hormonal-
nej trądziku młodzieńczego wybierać dwuskładnikową tabletkę
antykoncepcyjną z progestagenem o aktywności antyandro-
genowej, czyli tzw. progestagen 4 generacji. Obecnie najczęściej
stosowanym lekiem jest preparat zawierający etynyloestradiol
i octan cyproteronu. Składowa progesteronowa hamuje kompe-
tycyjnie silnie działające androgeny, tj. testosteron i dihydrotesto-
steron (DHEA, dehydroepiandosterone) [20]. Octan cyproteronu
blokuje także przekształcanie w androstendion – główny prekur-
sor dihydrotestosteronu u kobiet. Nie zaleca się w terapii trądzi-
ku stosowania jednoskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych,
zawierających jedynie syntetyczny progesteron, ponieważ takie
postępowaniemoże doprowadzić do nasilenia objawówskórnych.
Odpowiedź na zastosowane leczenie rozwija się w różnych od-
stępach czasu, jednak aby zamierzony efekt poprawy stanu skó-
ry był widoczny, terapia powinna trwać od 3 do 6 miesięcy.
Hirsutyzm
Hirsutyzm to nadmierne owłosienie typu męskiego w obsza-
rach androgenowrażliwych u płci żeńskiej. Ten problem dotyczy
5-10% kobiet w wieku reprodukcyjnym i jest klasyfikowany we-
dług skali Ferrimana-Gallweya [17, 18]. Hirsutyzm jest objawem
różnych jednostek chorobowych, m.in. chorób jajników, nadner-
czy, przysadki, podwzgórza, ale także może być efektem stosowa-
nia rozmaitych leków. Za jego patogenezę odpowiada nadmierne
wytwarzanie androgenów, które zwiększają grubość, długość
i pigmentację włosa. Hormony te wydłużają fazę anagenu wło-
sów zlokalizowanych na skórze ciała, natomiast skracają ją na
skórze głowy. Interakcja androgenów z receptorami zlokalizowa-
nymi wmieszkachwłosowych powoduje uwolnienie czynników
wzrostu pobudzających rozrost włosów. Doustne środki anty-
koncepcyjne mają zastosowanie w terapii hirsutyzmu [8, 18]. Za-
równo estrogeny, jak i progesteron wpływają supresyjnie na hi-
perandrogenizm, co w efekcie zatrzymuje progresję hirsutyzmu
