1 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
68
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
DERMATOLOGIA
oraz zmniejsza o połowę potrzebę depilacji. Mechanizm zmniej-
szania poziomu androgenów jest podobny jak w przypadku trą-
dziku pospolitego. Zauważono również korzyści ze stosowania
doustnej antykoncepcji wprzypadku hirsutyzmu idiopatycznego
[8]. Należy podkreślić, że hirsutyzmnierzadko powoduje u kobiet
depresję, obniżenie samooceny, problemy społeczne i inne za-
burzenia psychologiczne obniżające jakość życia [17, 18], dlatego
istotne, aby nie lekceważyć tego schorzenia
i skutecznie je leczyć.
Łysienie androgenowe
Łysienie androgenowe kobiet jest częstym problemem i dotyczy
aż 60% kobiet do 60. roku życia. Pierwsze objawy najczęściej wy-
stępują po 30 r.ż. i obejmują owłosioną skórę głowy okolicy czoło-
wej i strzałkowej. Łysienie androgenowe kobiet spowodowane jest
uwarunkowaniami genetycznymi, prowadzącymi do nadwraż-
liwości mieszków włosowych na dihydrotestosteron, oraz zabu-
rzeniami równowagi hormonalnej. Utrata włosów jest wynikiem
zależnej od androgenów skróconej fazy anagenu i przemiany
mieszków włosowych w kierunku drobniejszych, z mniejszą ilo-
ścią barwnika i końcowo z większą tendencją do wypadania ze
skóry głowy [8, 17]. Miniaturyzacjamieszkówwłosowychu kobiet
przebiega wolniej i w odmienny sposób niż u mężczyzn. Terapia
łysienia androgenowego polega na miejscowym stosowaniu mi-
noksydylu, który poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych
i poprawę ukrwienia mieszków włosowych przyczynia się do
zwiększenia gęstości włosów. Jednak po przerwaniu leczenia
dochodzi do utraty nowych włosów, dodatkowo działaniem
ubocznym u niektórych kobiet jest hipertrychoza twarzy. Leka-
mi ogólnoustrojowymi regulującymi stężenie androgenów są wła-
śnie doustne środki antykoncepcyjne. W farmakoterapii łysienia
androgenowego u kobiet są stosowane preparaty, zawierające es-
trogeny oraz octan cyproteronu. Kombinacja tych dwóch skład-
ników również stosowana jest w leczeniu hirsutyzmu i trądziku
pospolitego. Mechanizm działania doustnej antykoncepcji jest po-
dobny jak w dwóch opisanych wyżej jednostkach chorobowych.
Zespół SAHA
Zespół SAHA (
seborrhoea-acne-hirsutism androgenetic alopecia
syndrome
) to dermatoza, spowodowana hiperandrogenizacją,
występująca najczęściej u kobiet w średnim wieku. Do zespołu
zalicza się łojotok, trądzik, hirsutyzm oraz łysienie andogenowe
[21]. Wyróżnia się postać idiopatyczną, jajnikową, nadnerczową
oraz związaną z hiperprolaktynemią. Zespół ten może wynikać
ze zwiększonego stężenia androgenów w surowicy lub nadmier-
nej odpowiedzi na prawidłowy poziom tych hormonów. Doustna
antykoncepcja może być stosowana także w przypadku zespołu
SAHA. Z tym schorzeniem niekiedy związane są takie choroby,
jak zespół policystycznych jajników, otyłość czy niepłodność.
Doustne środki antykoncepcyjne znalazły również zasto-
sowanie w terapii autoimmunologicznego progesteronowego
zapalenia skóry. Fournier JB. prezentuje przypadek 20-letniej
kobiety, u której przez 6 lat cyklicznie pojawiały się na tułowiu
wykwity w postaci rumieniowych grudek i płytek. Zmiany
występowały 5 dni przed krwawieniem miesięcznym i znikały
1, 2 dni po (czyli obejmowały fazę lutealną cyklu miesięcznego)
[22]. Były bezbolesne, wielkości do 4 cm i nie towarzyszyły im
żadne dolegliwości układowe. Wynik biopsji zmian skórnych
oraz testu z śródskórnym podaniem progesteronu wskazały na
autoimmunologiczne progesteronowe zapalenie skóry. Pacjent-
ka rozpoczęła terapię doustnymi środkami antykoncepcyjnymi,
zawierającymi lewonorgestrel i etynyloestradiol, która po 3 cy-
klach spowodowała brak pojawiania się zmian rumieniowych.
Progestronowe zapalenie skóry może się także manifestować
jako wyprysk, pokrzywka, wykwity rumieniowopodobne,
pęcherzowe, obrzęk naczynioruchowy oraz zmiany w jamie
ustnej. Cechą charakterystyczną jest cykliczność objawów
skórnych, które pojawiają się 3-10 dni przed krwawieniem mie-
sięcznym i ustępują około drugiego dnia cyklu, jako reakcja au-
toimmunologiczna na endogenny progesteron.
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
Kobiety, stosujące doustne środki antykoncepcyjne, często mają
obawy przed ich zażywaniem z powodu licznych opisywanych
działań ubocznych. Efekt niepożądany tych preparatów doty-
czy wielu układów i narządów (tabela 2). Przed rozpoczęciem
stosowania antykoncepcji hormonalnej istotne jest zebranie od
pacjentki dokładnego wywiadu rodzinnego i wykonanie badań
wykluczających wysokie ryzyko, szczególnie groźnych działań
niepożądanych. Zalecane jest regularne badanie ginekologiczne,
cytologiczne szyjkimacicy, piersi orazpomiar ciśnienia tętniczego
krwi. Wwybranych sytuacjach ocenę należy poszerzyć o spraw-
dzenie parametrów układu krzepnięcia, czynności wątroby i pro-
filu lipidowego. Stosując doustne środki antykoncepcyjne, kobieta
powinna zgłaszać się na wizyty kontrolne co 6 miesięcy.
Czerniak
Czerniak jest to złośliwy nowotwór, najczęściej występujący
w skórze i rozwijający się z komórek barwnikowych. Podsta-
wowym czynnikiem etiologicznym determinującym powstanie
tego nowotworu jest ekspozycja na promieniowanie słoneczne.
Wpływ doustnej antykoncepcji na rozwój czerniaka nie został
do tej pory dokładnie poznany. Preparaty, zawierające estroge-
ny i gestageny, powodują wzrost liczby melanocytów i zawar-
tej w nich melaniny oraz przyczyniają się do hiperpigmentacji
[24]. Zauważono także stromy przebieg krzywej, obrazującej
wzrost zapalności na czerniaka wśród kobiet do 50. roku życia
oraz spowolnienie tej tendencji od okresu okołomenopauzal-
nego, co może wskazywać na rolę estrogenów w rozwoju tego
nowotworu. Doniesienia z badań, dotyczących zwiększonego
ryzyka rozwoju czerniaka u osób stosujących doustne środki
antykoncepcyjne, różniły się na przestrzeni kilku dziesięcioleci.
Prace naukowe z lat 90. ubiegłego stulecia potwierdzają tę hipo-
tezę. Jednym z przykładowych wyników z tamtych czasów jest
zwiększenie o 50% ryzyka czerniaka po 10 latach od 5-letnie-
go i dłuższego stosowania doustnej antykoncepcji [25]. Jednak
w literaturze z tamtego okresu można znaleźć także badania,
