5 / 2017 / vol. 6
Kosmetologia Estetyczna
519
artykuł naukowy
Kosmetologia Estetyczna
N
Według wielu autorów ciało nie jest tylko biologicznym
wymiarem naszego istnienia, jest zanurzone w kulturze. Za-
równo w kulturach dawnych, ale szczególnie we współczesnej
kulturze indywidualizmu, stało się sposobem na stwarzanie
i wyrażanie siebie [36], jest nośnikiem znaczeń, świadczy tak-
że o kultywacji wyglądu ciała, jest wyrazem troski o czynne
konstruowanie i kontrolę nad ciałem [37]. Ludzie przekształcają
swoje ciała, ponieważ czują możliwość, a czasami wręcz powin-
ność, odróżniania się, ale i kontrolowania własnego ciała. Skó-
ra była i jest traktowana jako medium ekspresji, jako swoisty
„krajobraz do wypełnienia”. Najlepiej świadczy o tym ewolucja
jednej z form zdobienia ciała, jaką jest tatuowanie. Ta praktyka
cielesna, zarówno w przeszłości, jak i dziś, pozwala być czytel-
nym dla innych oraz definiować nas samych.
Na podstawie przeglądu piśmiennictwa wyróżnić można czte-
ry podstawowe funkcje tatuażu: ozdobną, czyli dekorowanie cia-
ła; rytualną, która jest fizycznym dowodem istotnego wydarze-
nia życiowego; identyfikacyjną, gdzie symbol na ciele pozwala
przypisać jednostkę do pewnej grupy (może to być grupa subkul-
tury, ale też imię partnera lub partnerki); ochronną, gdzie tatuaż
stanowi talizman mający chronić od zła lub określonej krzywdy
[38, 39]. Podział ten zgodny jest z wynikami badań własnych.
Do podobnych wniosków doszedł zespół badaczy, który
na bazie dostępnej literatury przedmiotu i aktualnych badań
przeanalizował jednostkowe funkcje i motywy tatuowania cia-
ła. W ramach przeprowadzonych analiz wyróżnił następujące
kategorie [40]:
––
piękno, sztuka i moda (najczęstsza funkcja);
––
wyrażanie indywidualności i jednostkowej tożsamości (jed-
na z najczęściej podkreślanych funkcji);
––
tworzenie indywidualnych narracji (jako osobiste katharsis,
forma ekspresji wyznawanych wartości i doświadczeń oraz
rytuał przejścia);
––
forma testowania wytrzymałości fizycznej, bólu;
––
forma przynależności grupowej i zaangażowania; wyraz
oporu (protest przeciwko rodzicom czy społeczeństwu);
––
forma duchowej i kulturowej tradycji; uzależnienie od tatu-
owania (tzw. kolekcjonerzy tatuaży);
––
funkcja seksualna (tatuowanie sutków, genitaliów jako for-
ma dekoracji, ale także stymulacji seksualnej);
––
brak określonego powodu i funkcji – impuls.
Inni badacze, analizując rynek tatuażu, wyróżnili trzy grupy
osób decydujących się na tatuaż, dla których pełnił on różne
funkcje, związane z różnym zaangażowaniem się w tę prakty-
kę. Dla pierwszej, najliczniejszej grupy tatuaże pełniły funkcję
estetyczną, związaną z dominującą modą, gdzie symbolika tatu-
aży nie miała znaczenia, a umieszczane były one najczęściej na
częściach ciała, które można łatwo ukryć, jak ramię lub udo. Dla
drugiej grupy osób tatuaże były znakami indywidualnych wy-
darzeń życiowych lubmiały istotne znaczenie symboliczne. Oso-
by te nie tatuowały części ciała, których nie można zakryć, jak
twarz czy dłonie, głównie ze względu na fakt, że utrudniałoby
im to swobodne funkcjonowanie w głównonurtowej sferze spo-
łecznej i podejmowanie pracy bez poczucia piętna. Trzecia grupa
to osoby, które nie postrzegały siebie jako „mające tatuaż”, ale „bę-
dące wytatuowane”. Osoby te były kolekcjonerami tatuaży, zapi-
sywały swoje ciała symbolicznymi kodami i zwykle tatuowały
duże, często odsłaniane fragmenty ciała [41].
Zarówno literatura, jak i wyniki badań własnych wskazu-
ją, że współcześnie tatuowanie ciała jest głównie formą ozda-
biania, a zatem estetyzacji ciała. Większości współczesnych
posiadaczy tatuażu zależy na zaspokajaniu własnych potrzeb
estetycznych związanych z obowiązującym kanonem piękna
i podniesieniu atrakcyjności – wytatuowane, „ozdobione” ciało
ma być symbolem piękna.
Dla wielu osób jest również sposobem manifestowania i wi-
zualizowania swojej tożsamości, gdyż tatuaż może być znakiem
„ja”, „który pozwala uchwycić i utrwalić treści swojej tożsamo-
ści, przeżycia, emocje czy przemyślenia” [42]. To również akt
wolności wyboru formy ekspresji, gdyż tatuaż „niesie za sobą
klarowny komunikat, informujący samą jednostkę, jak i jej
otoczenie, że ma ona odwagę być sobą, kształtować siebie oraz
swoje ciało zgodnie z własnym uznaniem i poza wszelkimi de-
terminacjami czy raczej właśnie – wbrew wszelkim ogranicza-
jącym ją dotychczas determinacjom” [42]. Ponieważ tatuaże są
trudne lub niemożliwe do usunięcia, więc zamiast tymczaso-
wości i zmienności wpisana jest w nie trwałość. Poddanie się
tatuowaniu ciała, przy pełnej świadomości permanentności
zmian, stanowi więc wyraz dobrowolnego samoograniczenia,
gdyż stworzone blizny stanowią symbol trwałego zrośnięcia
z własną tożsamością [43].
Dziś tatuowanie nie niesie za sobą funkcji, które pełniły
w społecznościach pierwotnych [44, 45]. Nie są wykorzysty-
wane w ramach rytuałów inicjacyjnych, którym poddawane
były osoby danej społeczności [46]. Choć oczywiście nie moż-
na wykluczyć roli rytualnej [43], to jednak zmienił się wymiar
tych działań z grupowego na indywidualny. To jednostka może
interpretować tatuowanie ciała jako rytuał, symboliczne przej-
ście, zmianę, lecz dzieje się to w obrębie jej biografii, jej historii
i w ramach jej interpretacji [47].
Tatuowanie ciała można traktować dziś również jako modę,
a zatem praktykę konsumencką, w której ludzie poszukują
piękna swojego ciała za pomocą aktualnych norm modowych,
przez co zachowanie to staje się fenomenem konsumpcyjnym
o charakterze masowym [47].
|
|
WNIOSKI
Na podstawie wyników przeprowadzonego badania ankie-
towego, w którym wzięło udział 220 osób, tworząc jednakże
grupę niezróżnicowaną proporcjonalnie pod względem płci
i wieku (80% badanych stanowiły osoby poniżej 25. r.ż. i 16%
stanowili mężczyźni) można stwierdzić, że w odróżnieniu od
tatuaży, które powstawały w przeszłości, w poprzednich epo-
kach i w kulturach pierwotnych, współcześnie są one wyko-
nywane głównie w celu upiększenia i ozdobienia ciała. Jednak
