5 / 2017 / vol. 6
Kosmetologia Estetyczna
516
artykuł naukowy
Kosmetologia Estetyczna
N
|
|
Egipt
Z przekazów autorów antycznych można wnioskować, że tatuaż
w starożytnej Europie, choć pełnił funkcję dekoracyjną, nie był
uważany jedynie za sposób ozdabiania ciała. Wwiekach p.n.e. lu-
dzie tatuowaniem opisywali najważniejsze doświadczenia z życia,
wyrażali swoją przynależność do określonej warstwy społecznej.
Tatuaże mogły także pełnić funkcję antropopaiczną, czyli chronią-
cą przedmocami złych duchów [13] lubmieć znaczenie medyczne
[14]. W tradycyjnych kulturach tatuaże miały często gwaranto-
wać dobre zdrowie lub chronić, a zatem pełnić funkcję amuletu,
były również znakami przejścia kolejnych etapów życia [25].
Według jednej z teorii, w starożytnym Egipcie tatuaż był
typową ozdobą kobiet parających się zawodami, w których
ważną rolę odgrywało piękne ciało. Wśród nich wymienić
można tancerki, muzykantki i prostytutki. Bez wątpienia wła-
śnie przedstawicielki tej ostatniej profesji często tatuowały
swoje ciało szczególnie w okresie Nowego Państwa (około 1567-
-1085 r. p.n.e.). Świadczą o tym nie tylko znalezione mumie, lecz
także malowidła w grobowcach i rysunki, na których kobiety
zarabiające na życie swoim ciałem z reguły były wytatuowane.
Nie można wykluczyć, że tatuaż celowo je wyróżniał, był ich
znakiem szczególnym, wabikiem podkreślającym ich seksual-
ną atrakcyjność. Często tatuowanym wśród tych kobiet moty-
wem był bóg Bes, opiekun kobiet, tańca i muzyki, a jednocze-
śnie patron przyjemności seksualnej. Tatuaż w kształcie Besa
wytatuowany na udzie miał ułatwiać prostytutkom osiąganie
większej satysfakcji w ich profesji, ale miał też znaczenie an-
tropopaiczne – jego zadaniem było chronić właścicielkę przed
chorobami, zwłaszcza tymi przenoszonymi drogą płciową [4].
|
|
Europa
Zanim w Europie rozpowszechniło się chrześcijaństwo, tatu-
owanie było także dość powszechnym obyczajem plemiennym.
Za pomocą tatuaży wyrażano przynależność do określonej war-
stwy społecznej, do kategorii biednych i bogatych, dzięki nim
można było odróżnić wodza od zwykłego członka plemienia.
Rzymianie, którzy podbijając Europę, walczyli z wieloma lu-
dami barbarzyńskimi, pozostawili wiele cennych informacji
na temat występowania tatuaży u Galów, Brytów, Germanów
i Scytów. Cyceron, Juliusz Cezar, Klaudiusz czy Pomponiusz
Mela opisywali, że tatuowanie ciała u tych plemion było zwią-
zane z ich wierzeniami religijnymi, ale pełniło też funkcję upięk-
szającą bądź odstraszającą [3, 4]. Podobnie zjawisko tatuowania
opisywali inni starożytni pisarze, m.in. Herodot, Ksenofont czy
Strabon. Z ich opisów wynika, że tatuaż miał funkcję ozdobną
oraz użytkową [11]. Barwienie ciała u ludów pierwotnych zwią-
zane było również z rytuałem inicjalnym, tj. okresem, kiedy mło-
dzi chłopcy i dziewczęta osiągali wiek dojrzałości. Pojmowano je
jako symboliczną śmierć i nowonarodzenie [3].
Tatuaże plemienne dotyczyły zwłaszcza Piktów i Szkotów,
pierwotnych mieszkańców Wysp Brytyjskich. Swoimi wy-
tatuowanymi ciałami szokowali oni Rzymian – antyczni pi-
sarze odnotowali, że ich wygląd wprost przerażał rzymskich
legionistów. Niektórzy badacze uważają nawet, że nazwa Pik-
tówwywodzi się wprost od ich zwyczaju ozdabiania ciała, gdyż
słowo
picti
znaczy po łacinie „pomalowani” [4].
Potwierdzeniem starożytnych źródeł pisanych wspominają-
cych o tatuażach u ludów barbarzyńskich są między innymi
znajdowane przez archeologów grobowce władców scytyj-
skich. W latach 20. XX wieku w Górnym Ałtaju odkryto do-
skonale zachowane zwłoki mężczyzny żyjącego około 2500 lat
temu, najprawdopodobniej wodza, którego ciało pokryte było
kunsztownymi tatuażami przedstawiającymi fantastyczne be-
stie oraz dzikie zwierzęta. Zdaniem badaczy tatuaże tego ro-
dzaju mogły zawierać zapisane specjalnym kodem informacje
o statusie pochowanych w grobowcach osób [4].
Sami jednak Rzymianie uważali, że tatuowanie nie przystoi oby-
watelom rzymskim. Wykorzystywali oni jednak tatuaże do piętno-
wania zbiegłych niewolników i przestępców [11] bądź znakowania
najemnikówz oddziałówpomocniczych. Tatuaż przejęli Rzymianie
[19], którzywykorzystywali go jakomechanizmkontroli społecznej
[26]. Tatuowano też dobrze urodzonych arystokratów i wojowni-
ków, świadcząc w ten sposób o ichwytrzymałości na ból [14].
Wraz z końcem ery antyku i uznaniem chrześcijaństwa za
religię obowiązującą w Cesarstwie Rzymskim diametralnie
zmienił się stosunek wobec dekorowania ciała, a wobec tatu-
ażu w szczególności. Kościół zdecydowanie potępiał tatuowa-
nie jako zabieg zagrażający zbawieniu duszy. Jednak obyczaj
tatuowania nie uległ całkowitemu zapomnieniu. Popularny był
wówczas zwyczaj zabezpieczania się przed wszelkimi złymi
mocami za pomocą znaków utrwalonych na ciele [4].
Spotykane w średniowieczu tatuaże przedstawiały motywy
przede wszystkim religijne. Podczas wczesnego chrześcijań-
stwa tatuowano na czole lub na przegubie ręki znak krzyża,
jagnię lub rybę. Wzory te traktowane były przez ludzi innej
wiary jako piętno [3], a dla chrześcijan były symbolem zjed-
noczenia i miały zapobiegać ewentualnej zmianie wyznania
[4, 11]. Rozpowszechnienie chrześcijańskiej tradycji tatuażu
zapoczątkowanej w VI wieku zawdzięczamy również pielgrzy-
mom wracającym z Jerozolimy, którzy tatuowali na swych
ciałach wzory będące upamiętnieniem wizyty w Ziemi Świętej.
Były to rysunki gwiazdy betlejemskiej, herbu jerozolimskiego
lub obrazy z życia Jezusa [11]. Średniowieczni Krzyżowcy tatu-
owali sobie również znak krzyża na czole, aby w razie śmierci
zapewnić sobie chrześcijański pochówek [4].
W czasach średniowiecza w Europie (podobnie jak w Japonii
i Chinach) tatuowano także przestępców. Praktyka ta miała swo-
je początki już w starożytności, a traktowano ją jako lżejszą karę
cielesną. Zapewne dlatego też tatuaż do dziś kojarzy się ze świa-
tem przestępczym [4, 11]. Aktualnie w zbiorowościach zakładów
karnych tatuaż pełni bardzo ważną funkcję identyfikacyjną i jest
ważnym elementemw hierarchizacji życia więziennego [15, 16].
Historia nowożytnego tatuażu w Europie rozpoczęła się
wraz z epoką wielkich odkryć geograficznych. Europejscy że-
glarze docierający w XVII i XVIII wieku do nieznanych lądów
zafascynowani byli przede wszystkim plemieniem Maorysów
