2 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
232
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
DERMATOLOGIA
Menopauzę dzieli się na podokresy: premenopauzę, perimeno-
pauzę, właściwą menopauzę, okres pomenopauzalny. Preme-
nopauza rozpoczyna się około 40. roku życia. W tym okresie
charakterystyczny jest wzrost stężenia hormonów gonadotro-
powych w surowicy. Innych zmian zasadniczo nie obserwuje
się. Perimenopauza charakteryzuje się obniżeniem stężenia
estrogenów i progesteronu. Okres pomenopauzalny charak-
teryzuje wzrost stężenia hormonów gonadotropowych: hor-
monu folikulotropowego i luteinizującego. Powodem tego jest
zaburzenie sprzężenia zwrotnego na osi podwzgórze – przy-
sadka – jajniki. Stężenie progesteronu i estrogenów jest niskie.
Wwyniku obwodowej aromatyzacji androstendionu zwiększa
się stężenie estronu, a stężenie estradiolu maleje. Jajniki ciągle
są zdolne do produkcji, lecz jego synteza jest znacznie mniej-
sza w porównaniu z okresem przedmenopauzalnym. Często
stężenie testosteronu wytwarzanego przez komórki zrębu jaj-
ników nie zmienia się. Dopiero kilka lat po przebytej menopau-
zie stopniowo maleje. W okresie okołomenopauzalnym maleje
również stężenie dehydroepiandrostendionu [24].
Zmiany skórne związane z menopauzą
Fizjologiczne starzenie się skóry przyspiesza w okresie meno-
pauzy. Na poziomie komórkowym mamy do czynienia z osła-
bieniem proliferacji keratynocytów, dominującym działaniem
procesów zanikowych nad regeneracją, a także nasileniem
się zmian zwyrodnieniowych w tkankach. Na niekorzystne
zmiany wynikające z niedoboru estrogenów podatne są głów-
nie tkanki bogate w receptory dla tych hormonów, czyli nabło-
nek narządów moczowo-płciowych (sromu, pochwy oraz dróg
moczowych), a także skóra, w szczególności twarzy [25]. Od
momentu rozpoczęcia okresu menopauzy, liczba włókien ko-
lagenowych i sprężystych gwałtownie się obniża, występuje
wtedy również redukcja tkanki tłuszczowej. Czynniki te przy-
czyniają się do wiotkości oraz obwisania warg sromowych
większych, co powoduje, że mniejsze wargi sromowe stają się
mniej widoczne. Niedobór estrogenów destabilizuje podziały
komórkowe i dojrzewanie keratynocytów wpływając tym sa-
mym na ściemnienie naskórka, który pokrywa narządy płcio-
we. Z racji tego, że pochwa traci swoją elastyczność, skraca się
i zwęża, robi się dużo bardziej wrażliwa, przez co z łatwością
ulega podrażnieniu [26].
Wśród licznie występujących zaburzeń okresu menopauzy
często pojawia się napadowy rumień twarzy, który ukazu-
je się również na szyi i dekolcie. Zmiany rumieniowe mogą
być także następstwem rozwoju trądziku różowatego. Pod-
czas okresu menopauzy pojawić się również może nadmier-
ne rogowacenie naskórka okolicy podeszwowej, a także na
dłoniowej powierzchni rąk. Wspomnianym dolegliwościom
towarzyszą pocenie się, napady gorąca, częstoskurcz oraz
niepokój. Wpływ hipoestrogenizmu w okresie menopauzy
na poszczególne właściwości strukturalne naskórka to ścień-
czenie skóry związane ze spadkiem kolagenu (spowolnie-
nie podziałów komórkowych). Zmniejszeniu ulega głównie
zawartość hydroksyproliny w kolagenie typu I. Obniża się
również ilość niedojrzałych wiązań krzyżowych, a z cza-
sem dochodzi do obniżenia liczby wysoce higroskopijnych
glikozaminoglikanów, co prowadzi do słabszego uwodnienia
skóry. Występuje zmniejszenie przylegania komórek war-
stwy rogowej i spłaszczenie granicy naskórkowo-skórnej,
z osłabieniem wymiany składników odżywczych i metaboli-
tów pomiędzy naskórkiem a skórą właściwą. Skutkiem zmian
dokonujących się w skórze właściwej jest m.in. zmniejszenie
ilości fibroblastów i mastocytów, spadek zawartości kolagenu
i uszkodzenie włókien sprężystych, ograniczenie przepływu
włośniczkowego, rozszerzenie naczyń warstwy brodawkowa-
tej, zmniejszenie rozmiarów i czynności sekrecyjnej przydat-
ków skóry, objawiające się zredukowaną ilością wytwarzane-
go łoju i potu. Najczęściej pojawiające się zmiany uogólnione
u kobiet w okresie menopauzy, to hirsutyzm występujący na
twarzy, zmiany właściwości skóry takie jak suchość, wiotkość,
ścieńczenie. W tym okresie obserwowane mogą być też łysie-
nie rozlane, czołowe i bliznowaciejące, zmiany w obrębie jamy
ustnej: zanik błony śluzowej, dyskomfort, periodontitis [27].
WPŁYW ESTROGENÓWNA SKÓRĘ
Prawidłowy wygląd i funkcjonowanie skóry zależy od wielu
różnorodnych czynników, wśród których jako najważniejsze
wymienia się wpływ hormonów. Silny wpływ na skórę, jak
również na procesy biologiczne w niej przebiegające wywiera-
ją estrogeny syntetyzowane w komórkach ziarnistych pęche-
rzyków jajnikowych. Niewielka ilość estrogenów jest również
wydzielana przez korę nadnerczy. Działają one głównie przez
receptory dla steroidów płciowych, w mniejszym stopniu
przez błonową drogę wiązania z komórką docelową [28].
Skóra, jako narząd hormonozależny, podlega ciągłemu
wpływowi hormonów, głównie płciowych, za pośrednictwem
odpowiednich receptorów. Receptory
α
i
β
różnią się ekspre-
sją oraz rozmieszczeniem. Ich liczba waha się w zależności
od płci i okolicy ciała. Największe nagromadzenie recepto-
rów znajduje się w miejscach estrogenozależnych, takich jak:
twarz, narządy płciowe i kończyny dolne, natomiast mniejsza
ilość w tkance mózgowej, gruczołach piersiowych, kościach,
układzie sercowo-naczyniowym oraz w układzie moczowo-
-płciowym [29]. Kobiety posiadają dużo więcej receptorów niż
mężczyźni. Estrogeny powstają w tradycyjnym szlaku reakcji
syntezy, aromatyzacji androgenów katalizowanej przez odpo-
wiednie enzymy. Synteza takamamiejscewnarządach układu
płciowego. Dodatkowym źródłem hormonów są tkanki poza-
gonadalne, posiadające możliwość aromatyzacji androgenów
do estrogenów. Do estrogenów zalicza się estron, estradiol, es-
triol [30]. Różnią się one ułożeniem grup hydroksylowych i siłą
działania. Najbardziej aktywny jest estradiol. Estron i estriol
są zaliczane do słabych estrogenów [31]. Efekt działania obu
typów receptorów na konkretne tkanki czy narządy zależy od
interakcji pomiędzy nimi. Ich działanie, czyli ekspresja w tkan-
kach, nie równoważy się czynnościowo. Receptor
β
dominuje
