3 / 2018 / vol. 7
Kosmetologia Estetyczna
272
N
artykuł naukowy
dermatologia
•
Czerniak wywodzący się z plamy soczewicowatej
LMM
(
lentigo maligna melanoma
)
Plama soczewicowata złośliwa stanowi 5-20% przypadków.
Występuje głównie po 70. r.ż. i charakteryzuje się powolnym
przebiegiem.
•
Czerniak guzkowy NM
(
nodular melanoma
)
Najgorzej rokująca odmiana, stanowi 10-30% przypadków,
wychodzi ze znamion barwnikowych bądź ze skóry zdrowej.
Są to ciemne guzki o średnicy 1-2 cm i większe, szybko po-
większają się, mogą ulegać wrzodzeniu lub krwawieniu. Jest
to najcięższa postać czerniaka, charakteryzująca się szybkim
przebiegiem.
•
Czerniak akralny ALM
(
acral lentiginous melanoma
)
Czerniak umiejscowiony na kończynach, wychodzący
z plam soczewicowatych – stanowi 5% przypadków. Najczęst-
szy wśród mieszkańców Bliskiego Wschodu i Afroameryka-
nów (do 90%). Występuje często po 70. r.ż. Są to najczęściej
zmiany, mające średnicę powyżej 3 cm, często o hiperkera-
totycznej, wrzodziejącej powierzchni. Ten rodzaj czerniaka
występuje głównie na podeszwach stóp i na dłoniach. Może
zajmować okolice około- i podpaznokciowe stóp i dłoni – jest to
szczególny, rzadki podtyp ALM, tzw. czerniak podpaznokcio-
wy – subungual melanoma. 3/4 przypadków umiejscawia się
pod płytką paznokciową palucha lub kciuka. Szczególną uwa-
gę zwraca brązowe lub czarne przebarwienie łożyska paznok-
cia, głównie w części proksymalnej, następnie przechodzące
na obwód i lokalizujące się w okolicy paznokcia.
Poza czterema głównymi typami czerniaka warto wspomnieć
o czerniaku bezbarwnikowym (
amelanotic melanoma
). Jest to jed-
na z najcięższych postaci nowotworu, nie wytwarza barwnika,
co związane jest z niskim zróżnicowaniem nowotworu.
PROFILAKTYKA
Podstawową metodą profilaktyki pierwotnej wystąpienia choro-
by jest unikanie bezpośredniej ekspozycji na silne promieniowa-
nie UV od najmłodszych lat. Całkowite uniknięcie ekspozycji na
promieniowanie jest niemożliwe, a wręcz niewskazane, jednak
rozwaga, przy jednoczesnym stosowaniu preparatów z wysokim
filtrem UV, dostosowaniu czasu ekspozycji na słońce do rodzaju
cery oraz unikaniu narażenia na sztuczne promieniowanie UV
solariach, jest kluczem do zachowania homeostazy organizmu.
Jednocześnie szerzenie i propagowanie wiedzy na temat czer-
niaka i sposobówminimalizowania ryzyka wystąpienia choroby
jest nieodzownym elementem profilaktyki pierwotnej
Aby zapewnić sobie skuteczną profilaktykę wtórną, kontrol-
ne badania dermatoskopowe powinny odbywać się raz w roku.
Wyjątkiem są osoby z dodatnim wywiadem osobniczym lub
rodzinnym w kierunku czerniaka, osoby z licznymi znamio-
nami barwnikowymi i osoby z tzw. zespołem znamion atypo-
wych (u takich osób kontrolę ustala się co 3-6 miesięcy). Ba-
danie dermatoskopowe polega na oglądaniu zmian skórnych
tzw. dermatoskopem, czyli urządzeniem z powiększeniem,
zazwyczaj 10-20-krotnym i wbudowanym oświetleniem,
które pozwala na uwidocznienie głębszych struktur oglądanej
zmiany. Jest to badanie całkowicie nieinwazyjne i niebolesne.
Aparat zazwyczaj przykłada się do powierzchni badanej skóry
po uprzednim pokryciu okularu olejkiem immersyjnym, który
ułatwia badanie i zwiększa jego czułość. Badanie nie wymaga
specjalnego przygotowania, konieczne jest zmycie makijażu
oraz lakieru do paznokci przed badaniem.
LECZENIE
W leczeniu postępowaniem z wyboru po potwierdzeniu obecno-
ści czerniaka w badaniu histopatologicznym z biopsji wycinającej
jest podjęcie decyzji o ewentualnym radykalnymwycięciu blizny
z poszerzeniem marginesów oraz wykonaniu biopsji węzła war-
towniczegowprzypadku czerniakóww stopniu zaawansowania
T1b i wyżej. W momencie potwierdzenia zmian przerzutowych
w biopsji węzła wartowniczego standardem postępowania jest
limfadenektomia spływu chłonnego, która powinna być wyko-
nana po wykluczeniu obecności przerzutów odległych. Alter-
natywą dla limfadenektomii może być ścisła kontrola ultrasono-
graficzna węzłów chłonnych i w przypadku stwierdzenia zmian
przerzutowych w obrębie węzłów chłonnych wykonywana jest
limfadenektomia. Obecnie ukazały sięwyniki badańklinicznych,
które potwierdziły skuteczność immunoterapii adjuwantowej
czerniaka w III i IV stopniu zaawansowania przeciwciałami mo-
noklonalnymi anty- PD-1. Badania wykazały korzyść kliniczną
wkontekście czasu przeżyciawolnego od chorobywporównaniu
do placebo oraz Ipilimumabu [26, 27].
Leczenie w stadium uogólnienia zależy od sytuacji klinicz-
nej. W przypadku zmian w skórze, węzłach chłonnych lub
izolowanych zmian w narządach miąższowych w pierwszej
kolejności należy rozważyć możliwość leczenia chirurgicz-
nego. W przypadku braku możliwości leczenia operacyjnego,
w zależności od biologii nowotworu oraz sytuacji klinicznej
w leczeniu systemowym stosuje się immunoterapię (w tym
przeciwciała anty-PD-1, przeciwciała anty-CLTA-4), terapię
ukierunkowaną molekularnie (w tym inhibitory BRAF oraz
MEK) lub w kolejnych etapach, klasyczną chemioterapię [25].
Podsumowanie
Czerniak stanowi obecnie ważny problem zdrowotny, a częstość
jego występowania stale rośnie. Dlatego niezwykle ważna jest
profilaktyka zarówno pierwotna, jak i wtórna tego schorzenia.
Podstawą profilaktyki pierwotnej jest unikanie ekspozycji na
promieniowanie UV. Natomiast do profilaktyki wtórnej nale-
ży samobadanie skóry, które pozwala niejednokrotnie wykryć
chorobę w początkowym stadium zaawansowania, a co za tym
idzie znacząco poprawia rokowanie. Należy pamiętać jednak, że
samobadanie skóry niemoże zastąpić regularnego badania skóry
przez lekarza z oceną zmian skórnych w badaniu dermatoskopo-
wym. Znajomośćmorfologii zmian skórnych budzącychniepokój
onkologiczny w codziennej praktyce w gabinecie kosmetologicz-
nym jest niezbędna, ponieważ daje możliwość rozpoczęcia szcze-
gółowej diagnostyki w najwcześniejszym stadium choroby.
