3 / 2015 / vol. 4
Kosmetologia Estetyczna
242
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
DERMATOLOGIA
chorób układu oddechowego (przewlekły kaszel, obtu-
racyjna choroba płuc), chorób układu sercowo-naczy-
niowego (miażdżyca, nadciśnienie tętnicze) [1]. Ponadto
dym tytoniowy powoduje zmiany w wyglądzie skóry
i przyspiesza naturalny proces starzenia. Z opisywa-
nych w literaturze badań wynika, że skóra palaczy
w wieku 40 lat wygląda jak niepalących 70-latków [3].
Niekorzystnymi oznakami palenia tytoniu są również:
przebarwienia szkliwa zębów i języka, żółte paznokcie
i palce rąk, nieświeży oddech, uporczywy kaszel z od-
ksztuszaniem dużej ilości gęstej wydzieliny, częste in-
fekcje górnych dróg oddechowych, ziemistoszara skóra
ze zmarszczkami [1, 3-5].
|
|
SKŁAD DYMU TYTONIOWEGO
Dym tytoniowy powstaje w wyniku niecałkowitego
spalania tytoniu. Zawiera około 4300 związków che-
micznych, mających działanie toksyczne, mutagenne
i kancerogenne. Część substancji zawartych w dy-
mie tytoniowym działa bezpośrednio w jamie ustnej
i w drogach oddechowych, a niektóre wchłaniane są do
układu krążenia i tkanek oraz organów człowieka [5-7].
W dymie tytoniowym występują np. policykliczne
węglowodory aromatyczne, N-nitrozoaminy, aminy
aromatyczne, aldehydy, reaktywne formy tlenu, związ-
ki organiczne: styren, benzen, formaldehyd, aldehyd
octowy, akroleina i chlorek winylu, związki nieorganicz-
ne: związki chromu i arsenu, amoniak, tlenek azotu [1].
Większość składników jest hydrofobowa, niepo-
larna i mało reaktywna. Po zmetabolizowaniu przez
znajdujące się w wątrobie cytochromy P-450 powstają
zaktywowane formy, mające zdolność bezpośredniego
oddziaływania na DNA (
deoxyribonucleic acid
). Powo-
dują wówczas mutacje punktowe zaburzające repli-
kację, transkrypcję i translację uszkodzonych genów
prowadzące do karcynogenezy. Mutagenne zmiany
w DNA fibroblastów mogą przyczyniać się do zabu-
rzenia ekspresji genów kodujących białka, które są nie-
zbędne do syntezy, np. włókien kolagenowych. Mutacje
w keratynocytach zaburzają ekspresję genów i syntezę
kodowanych przez nie białek, potrzebnych do prawi-
dłowego funkcjonowania komórek skóry [1, 7].
Dym tytoniowy jest największym egzogennym
źródłem reaktywnych form tlenu, wywołującym
w komórkach stres oksydacyjny oraz apoptozę komó-
rek, czego skutkiem jest przyspieszony proces starzenia
skóry czynnych i biernych palaczy [1, 8].
|
|
FIZJOLOGIA STARZENIA SKÓRY
Starzenie się skóry to proces naturalny i długotrwały.
Towarzyszą mu zmiany histologiczne i biochemiczne,
zachodzące w organizmie. Rozpoczyna się on około
25.-30. roku życia [9]. W dużej mierze zależy od cech
genetycznych organizmu. Wpływ mają również m.in.:
dieta, tryb życia i szkodliwe czynniki środowiskowe,
w tym promieniowanie UV i dym tytoniowy [10].
Starzenie się skóry i innych narządów jest wypadko-
wą dwóch procesów: genetycznie zaprogramowanych
zmian w ustroju (tzw. starzenie genetyczne, wewnątrz-
pochodne) oraz zmian wywołanych przez czynniki
środowiskowe, a zwłaszcza promieniowanie UV (sta-
rzenie zewnątrzpochodne –
photo-ageing
) [11].
Obecnie badacze tłumaczą mechanizm starzenia
genetycznego za pomocą dwóch teorii: „zaprogramo-
wania” i „scholastyki”. Pierwsza zakłada, że za sta-
rzenie odpowiedzialne są tzw. gerontogeny. Zgodnie
z tym, podstawowym zjawiskiem w procesie starzenia
są zaburzenia odnowy komórek, w tym zmniejszona
zdolność komórek somatycznych do podziałów. Fuzja
komórek młodych ze starzejącymi się powoduje degra-
dację pierwszych (dominacja gerontogenów). Następu-
je niszczenie kolagenu i innych składników macierzy
zewnątrzkomórkowej. Dochodzi do skracania telome-
rów oraz zaburzeń apoptozy komórek. Drugą koncep-
cją starzenia jest teoria „stochastyczna”, która głosi, że
starzenie komórek ma związek z zaburzeniami bio-
chemicznymi, powodującymi upośledzenie ich funkcji.
Do nich zalicza się: nadmierne tworzenie rodników
tlenowych, racemizację aminokwasów, która zaburza
czynność białek oraz nieenzymatyczną glikozylację,
powodującą nieprawidłowe usieciowanie włókien ko-
lagenu i innych białek strukturalnych. Konsekwencją
tych zaburzeń są m.in.: upośledzenie czynności barie-
ry naskórkowej, zmiana reakcji na bodźce zewnętrzne,
obniżona protekcja mechaniczna skóry, zaburzenia
reakcji immunologicznych, zaburzenia termoregulacji
oraz produkcji potu i łoju, zmniejszenie produkcji wita-
miny D w skórze [11].
Proces starzenia wewnątrzpochodnego w dużej mie-
rze zależny jest od gospodarki hormonalnej organizmu.
Szczególnie istotny wpływ na starzenie się skóry wy-
kazują estrogeny i progesteron. Nasilony spadek stęże-
nia tych hormonów obserwuje się w okresie menopau-
zy, wtedy też skórne objawy procesu starzenia stają się
wyraźnie widoczne [11].
W procesie starzenia wewnątrzpochodnego w obrę-
bie naskórka obserwuje się: spłaszczenie połączeń skór-
no-naskórkowych, zaburzenia wymiany składników
pomiędzy skórą właściwą a naskórkiem, zmniejszoną
produkcję filagryny oraz ścieńczenie żywych warstw
naskórka. Konsekwencją tych zmian jest uszkodzenie
bariery ochronnej, tworzonej przez naskórek i nasi-
lona utrata wody. Zjawisko transepidermalnej utra-
ty wody określa się skrótem
TEWL
(
Trans-epidermal
water loss)
. W obrębie skóry właściwej obserwuje się
zanik naczyń krwionośnych włosowatych, spadek
