3 / 2015 / vol. 4
Kosmetologia Estetyczna
220
A
ARTYKUŁ
DERMATOLOGIA
zasłoniętych przed działaniem promieniowania UV. Po-
nadto pojawiają się częściej u osób poddających się inten-
sywnej ekspozycji słonecznej, ale w sposób okazjonalny,
okresowy, np. związany z krótkotrwałym pobytem
w strefie klimatycznej o dużym nasłonecznieniu, w celu
podjęcia sezonowej pracy. Rozszerzone badania epidemio-
logiczne, przeprowadzone w Australii wśród imigrantów
brytyjskich, w dłuższym odcinku czasowym ujawniły
też inną zależność, wskazując na szczególnie duże ryzyko
wystąpienia czerniaka złośliwego u osób, które zmieniły
miejsce zamieszkania na strefę o silniejszej ekspozycji
słońca wwiekumłodzieńczym, a nawet dziecięcym. Poza
tym, wzrost zachorowań na czerniaka w ostatnich latach
XX wieku wiązano z wykreowanym w świadomości
społecznej pewnych kanonów mody lansujących jako
wzór doskonałości ciało opalone, a jako zdrowy tryb ży-
cia nieograniczone korzystanie z kąpieli słonecznych czy
solariów. Ponadto, w oparciu o korelację pomiędzy ilością
zachorowań na czerniaka a poziomem promieniowania
UV w środowisku naturalnym, stwierdzono wzrost tych
zachorowań po wystąpieniu degradacji warstwy ozono-
wej atmosfery (dziura ozonowa).
Pozostałe raki skóry wywodzą się z komórek nabłon-
kowych naskórka, tj. tej części skóry, która absorbuje
większą część promieniowania UV. Rak podstawnoko-
mórkowy (BCC) wywodzi się z zalążkowych komórek
błony podstawnej naskórka, a rak kolczystokomórkowy
(SCC) z komórek kończących dyferencjację, czyli będą-
cych w końcowej fazie keratynizacji. Wzrost guzów BCC
i SCC jest wolniejszy niż czerniaka; są one również mniej
od niego bezpieczne. Oba typy stanowią raki pierwotne,
wolno rosnące, inwazyjne choć o stosunkowo małej agre-
sji. Lekceważone w długim okresie czasu prowadzą do
przerzutów, częściej w przypadku SCC niż BCC. Wykaza-
no niezbicie, że przyczyną powstawania obu typów raka
jest nadmierna ekspozycja skóry promieniowaniemUV.
CMM występuje częściej w obszarach grubszej skóry
(policzki, uszy), podczas gdy raki BCC i SCC w miejscach,
gdzie skóra jest cieńsza (np. grzbiet nosa). U kobiet CMM
występuje rzadziej na piersi niż wpozostałychmiejscach
tułowia. Najwięcej zachorowań na raka BCC występuje
w wieku 30-60 lat. W przypadku czerniaka złośliwego
ryzyko jego wystąpienia szczególnie wzrasta, jeśli wielo-
krotnie dochodziło do oparzeń słonecznych skóry, przy
czym szczególnie niebezpieczna jest intensywna ekspo-
zycja w okresie dziecięcym i młodzieńczym. Ponieważ
ryzyko to uwarunkowane jest poziomem transmisji UV
przez naskórek, to w dużym stopniu zależy ono od stop-
nia pigmentacji zarówno nabytej, jak i uwarunkowanej
genetycznie. Brak odpowiednich zabezpieczeń, w tym
filtrów kosmetycznych, prowadzących do ograniczenia
transmisji promieniowania UV w naskórku, znacznie
zwiększa możliwość pojawienia się czerniaka.
Normalnie BCC występują u ludzi białych 3-6 x czę-
ściej niż SCC. Dane epidemiologiczne z różnych krajów
(pochodzące z końca ubiegłego wieku) wskazują na róż-
ne uwarunkowania, kształtujące poziom zachorowań
na raka skóry wśród populacji tych krajów. Szczególnie
istotne są czynniki migracyjne. Modelowym przykła-
dem może być biała ludność napływowa Nowej Ze-
landii i Australii, z wysokim odsetkiem Irlandczyków
i Szkotów. Przy czym nowi osiedleńcy zmuszeni byli,
z przyczyn zawodowych, do długotrwałego przebywa-
nia pod gołym niebem (farmerzy), w warunkach długo-
trwałej wysokiej ekspozycji słonecznej [4].
|
|
INHIBITORY MELANOGENEZY
Ekspozycja na promieniowanie zarówno UVB, jak i UVA
powoduje wzrost pigmentacji skóry – i nie zawsze jest to
efekt pożądany. Przeprowadzone w szerokim zakresie ba-
dania ochrony skóry przed wzmożoną melanogenezą za
pomocą filtrów przeciwpromieniowych wykazały, że fil-
try, mające wyższy stopień protekcji przed promieniowa-
niem UVA, dają lepszy efekt inhibowania melanogenezy
niż filtry przeciwko UVB. Wśród naturalnych filtrów
przeciwpromieniowych wykorzystywanych w kosmety-
ce jako środki rozjaśniające skórę i nadające się do niwelo-
wania ciemnych plam pigmentacyjnych, zjawiających się
często na starzejącej się skórze (
melasmas
), duże znaczenie
ma kwas kojowy (
kojic acid
). Kwas kojowy (5-hydroksy-
-2-hydroksymetylo-4-pyron) jest środkiem chelatującym,
który występuje w niektórych gatunkach grzybów droż-
dżakowych, głównie w kropidlaku ryżowym (
Aspergil-
lus oryzae).
Grzyb ten, noszący w Japonii nazwę koji, ze
względu na wysoką zdolność fementacyjną ma duże
znaczenie użytkowe i jest stosowany w produkcji słynnej
japońskiej wódki ryżowej
sake
oraz sosu sojowego otrzy-
manego ze sfermentowanych nasion soi. Otrzymuje się
z niego biotechnologicznie kwas kojowy, który jest inhi-
bitorem syntezy melaniny i podobnych w budowie barw-
ników brunatnych w tkankach roślinnych i zwierzęcych.
Kwas kojowy zapobiega m.in. brunatnieniu niektórych
owoców i warzyw podczas ich krojenia czy obierania
(np. jabłek, ziemniaków) lub brązowieniu (po wyciągnię-
ciu z morza) niektórych czerwonych alg, używanych do
przygotowywania potraw kuchni japońskiej.
W kosmetyce kwas kojowy służy do rozjaśniania
cery i zapobiega powstawaniu szpecących plam mela-
ninowych na skórze po intensywnej bądź długotrwałej
ekspozycji słonecznej.
Nowe badania farmakologiczne i kliniczne, prowa-
dzone w ostatnich latach głównie przez największe
światowe firmy kosmetyczne, uzasadniły działanie an-
tymelaninowe wielu substancji i wyciągów roślinnych,
już stosowanych w kosmetyce, np. arbutyny (arbuty-
na – glikozyd fenolowy otrzymywany z liści mącznicy
