6 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
756
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
DIETETYKA
Do czynników wywołujących trądzik zalicza się: zwiększone
wydzielanie sebum, hiperkeratozę, zwiększoną ilość bakterii
Propionibacterium acnes
, stan zapalny skóry, predyspozycje
genetyczne oraz zaburzenia hormonalne [11]. Ponadto za jego
rozwój mogą być odpowiedzialne czynniki o podłożu immu-
nologicznym, psychologicznym, środowiskowym, a także sub-
stancje kosmetyczne i lecznicze [1, 2]. Dieta z kolei jest w stanie
modyfikować ekspresję genów [10], mikrobiom aparatu łojowo-
-włosowego i odpowiedzi zapalne organizmu [9].
Szacuje się, że problem trądziku dotyka blisko 85-90% nasto-
latków, a u połowy z nich może on utrzymywać się w wieku
dorosłym [6, 8]. Prawidłowość ta potwierdza przewagę czyn-
ników epigenetycznych i środowiskowych w rozwoju choroby
[7]. Wśród społeczności krajów wysoko rozwiniętych, w prze-
ciwieństwie do państw o mniejszym stopniu uprzemysłowie-
nia, trądzik jest schorzeniem częściej zauważalnym [12]. Rza-
dziej występuje on w populacji Afroamerykanów i Azjatów,
niż ludności kaukaskiej (białej) [2].
Człowiek jako gatunek
Homo sapiens
pojawił się około
200-250 tys. lat temu. W tym czasie genom ludzi nie zmienił
się znacząco, natomiast pod każdymwzględem uległo zmianie
rolnictwo i jego uprzemysłowienie. W związku z powyższym
pojawiła się koncepcja, jakoby człowiek nie był przystosowany
do współczesnej diety. Sugeruje się, iż wspomniane niedosto-
sowanie może być przyczyną chorób cywilizacyjnych, w tym
także trądziku [12]. Mogą to potwierdzać populacje ludzi ży-
wiących się dietą paleolityczną [8]. Cordain i wsp. [13] zbadali
ludy zamieszkujące Kitawę (n=1200) jedną zwysp Papui Nowej
Gwinei oraz lud łowców-zbieraczy (n=115). W obydwu popula-
cjach nie zaobserwowano ani jednego zaskórnika, krosty lub
grudki. Dieta obydwu ludów składała się głównie z węglowo-
danów (ok. 70%) w postaci warzyw i owoców o niskim indek-
sie glikemicznym. Potrawy zawierające mąkę, sól, cukier mia-
ły znikomy udział w całodziennej diecie. Również u Inuitów,
rdzennych mieszkańców północnej Kanady, nie stwierdzono
ani jednego przypadku trądziku. Gdy wprowadzono „zachod-
nie nawyki” (przetworzona żywność, mleko, sód, wołowina)
zmiany trądzikowe zaczęły być diagnozowane [14]. Podobną
sytuację zaobserwowano u Chińczyków, mieszkańców Oki-
nawy i wiejskiej ludności Brazylii [8]. Dieta typu zachodniego
to predyspozycja wynikająca z kultury masowej i nie dotyczy
tylko mieszkańców państw zachodnich [15].
INDEKS GLIKEMINCZY I IGF-1
Wysoki indeks glikemiczny (IG) żywności jest jednym z głów-
nych czynników zachodniej diety, które zaostrzają zmiany
trądzikowe [2]. Zwiększoną wrażliwość na działanie diety
zachodniej mogą powodować osobnicze uwarunkowania ge-
netyczne nasilające trądzik [7]. Indeks glikemiczny jest wskaź-
nikiem, który obrazuje wzrost poziomu cukru we krwi po
spożyciu 50 g węglowodanów z określonego produktu, w po-
równaniu do poziomu cukru we krwi po spożyciu 50 g czystej
glukozy [1].
Dieta może być postrzegana jako czynnik ryzyka w procesie
rozwoju trądziku poprzez jej wpływ na nadmierną prolifera-
cję naskórka w mieszku włosowym, produkcję sebum zależną
od androgenów oraz hiperkeratynizację [2]. Hormony andro-
genowe oraz insulinopodobny czynnik wzrostu IGF (
insulin-
-like growth factor
) typu 1 wpływają na produkcję sebum i są
zaangażowane w rozwój trądziku. Dodatkowe związki, w tym
insulina, białko wiążące hormony płciowe SHBG (
sex hormone
binding globulin
), białko wiążące element regulacyjny sterolu-1
SREBP-1 (
sterol regulatory element-binding protein 1
) oraz cytoki-
ny zapalne są także odpowiedzialne za rozwój trądziku oraz
wykazują ścisły związek ze stosowaną dietą [3].
Rola androgenów w patogenezie trądziku jest dobrze zde-
finiowana. Wysoki IG żywności powoduje hiperinsulinemię,
która jest początkiem kaskady hormonalnej oddziałującej na
sekrecję hormonów androgenowych poprzez stymulację IGF-1.
Czynniki te przyczyniają się do obniżenia stężenia białka wią-
żącego insulinopodobny czynnik wzrostu IGFBP-3
(insulin-like
growth factor binding proteins
3) kontrolującego proliferację na-
skórkową oraz do zmian w szlakach retinoidów [4]. Obniżony
poziom IGFBP-3 w surowicy krwi, wywoływany przez wy-
soki IG żywności, może przyczyniać się do nadmiernej proli-
feracji keratynocytów w obrębie mieszków włosowych oraz
ograniczać skuteczność działania retinoidów występujących
w organizmie. Te z kolei modyfikują skłonności do apoptozy
komórek naskórka, przez co hamują ich nadmierny wzrost [13].
U młodych kobiet i mężczyzn z aktywnymi zmianami trą-
dzikowymi obserwuje się wyższe niż normalnie stężenie IGF-1,
najwyższe zaś stwierdzono u dorosłych kobiet z trądzikiem [1].
Ponadto liczba zmian trądzikowych jest dodatnio skorelowana
z poziomem IGF-1 we krwi [2]. Ostrzejsze formy trądziku są
obserwowane m.in. u osób z zespołem policystycznych jajni-
ków PCOS (
polycystic ovary syndrome
), hiperandrogenizmem
i hiperinsulinemią. To właśnie te osoby wykazują tendencję do
gorszego reagowania na składniki diety zachodniej [7]. Wzrost
odpowiedzi organizmu na insulinę i IGF-1 częściowo oddziału-
je na enzymy obecne podczas produkcji hormonów płciowych
przez jajniki i jądra oraz wpływa ograniczająco na produkcję
SHBG, która syntetyzowana jest w wątrobie. Wskazane działa-
nie prowadzi w efekcie do zwiększenia wolnej puli androgenów
krążącej w krwiobiegu oraz rozrastania się keratynocytów oraz
sebocytów [1, 2], to natomiast ostatecznie przyczynia się do za-
tykania mieszków włosowych oraz powstawania zaskórników.
Istnieje wciąż niewyjaśniona sprzeczna zależność pomiędzy
utrzymującym się przez wiele lat względnie stałym poziomem
androgenów we krwi, a szybkim ustąpieniem trądziku. Przy-
puszcza się zatem, że to nie androgeny, a IGF-1 jest kluczowym
czynnikiem w patogenezie trądziku [7]. Na powierzchni ke-
ratynocytów występują receptory dla IGF-1, gdyż uczestni-
czy on w procesie ich namnażania [13]. Natomiast u pacjen-
tów z trądzikiem obserwuje się jego zwiększoną ekspresję
w naskórku jak i w gruczole łojowym. Obecność trądziku jest
również skorelowana z poziomem dihydrotestosteronu DHT
