6 / 2016 / vol. 5
Kosmetologia Estetyczna
619
artykuł naukowy
Kosmetologia Estetyczna
N
wynosi 0,954-0,969 g/cm
3
, wraz zewzrostemtemperatury gęstość
jego zmniejsza się, na każdy stopień o 0,008 g/cm
3
. Temperatura
topnienia waha się od 62 °C do 65 °C, przy czym zanieczyszcze-
nia mogą wpłynąć na zmianę tego zakresu i tak domieszka kitu
pszczelego może obniżyć temperaturę topnienia do 60 °C. Zawar-
tość wody wwosku mieści się w granicach 0,1-2,5% [1, 2].
W tabeli 1 zestawiono właściwości fizyczne i chemiczne wo-
sku pszczelego, podawane przez różne źródła [3, 6, 7].
Właściwości mechaniczne wosku pszczelego są różne w za-
leżności od gatunku wosku. Wosk pochodzący od pszczół ga-
tunku
Apis dorsata L
. jest sztywniejszy i ma większą granicę
plastyczności niż wosk pochodzący od pszczół gatunku
Apis
mellifera L. i Apis cerana L.,
które mają pośrednią wytrzymałość
i sztywność. Natomiast wosk pszczół gatunku
Apis andrenifor-
mis L.
jest najmniej mocny, sztywny i sprężysty. Wpływ na te
właściwości wosku pszczelego ma umiejscowienie gniazd po-
szczególnych gatunków. Pszczoły
A. mellifera i A. cerana
gniaz-
dują w dziuplach, które chronią gniazdo przed oddziaływaniem
środowiska, podczas gdy
A. dorsata
buduje
ciężkie gniazda
przymocowane do gałęzi wysokich drzew, gdzie wystawione
są one na działanie dużych sił mechanicznych, zaś pszczoły
A. andreniformis
budują gniazda o małych masach [8].
Woski z punktu widzenia chemicznego są to estry wyższych
kwasów tłuszczowych z długołańcuchowymi alkoholami mono-
hydroksylowymi, które należą do lipidów prostych. Woski natu-
ralne są substancjami rozpowszechnionymi w przyrodzie, najczę-
ściej są związkami niejednorodnymi pod względem chemicznym.
Stanowią one z reguły wieloskładnikową mieszaninę estrów
(monoestrów, diestrów, poliestrów) różnych kwasów i alkoholi, jak
również zawierają wolne kwasy tłuszczowe, alkohole oraz węglo-
wodory. Wosk pszczeli to jeden z produktów pszczelich, zawie-
rający około 300 różnych substancji [9, 10]. Składa się on głównie
z estrów kwasów palmitynowego i cerotynowego oraz alkoholi
woskowych (
mirycylowego i cerylowego
). Udział estrów w wosku
wynosi ponad 60%, z czego monoestry stanowią około 35% (głów-
nie
myricyl palmitate
(rys. 1) oraz
myricyl stearate
, w przybliżeniu
diestry 14%, triestry 3%, hydroksymonoestry 4%, hydroksypolie-
stry 8% [11-14]. Ugniatanie żuwaczkami wypoconych łuseczek wo-
sku przez pszczoły oraz dodawanie wydzieliny gruczołów wargi
dolnej redukuje frakcje diacylogliceroli, a zwiększa frakcję mono-
acylogliceroli, co związane jest z wprowadzeniem lipazy [15, 16].
CH
3
(CH
2
)
14
C O (CH
2
)
29
CH
3
O
Rys. 1
Myricyl palmitate (myricin)
Wosk pszczeli zawiera również niewielkie ilości innych ta-
kich związków, jak:
•
węglowodory około 14%. Wśród węglowodorów występują
alkany (C
23
-C
31
), które stanowią główne ich źródła w wosku
pszczelim. Najliczniejszymi są heptakozan (C
27
), nonakozan
(C
29
), hentriakontan (C
31
), pentakozan (C
25
) oraz trikozan (C
23
).
Najczęstszymi alkenami wosku pszczelego są alkeny łańcu-
chowe nieparzyste (C
27
-C
39
) z podwójnym wiązaniem;
•
wolne kwasy tłuszczowe – około 13% (np. kwas palmitynowy,
kwas cerotynowy, kwas melisynowy). Wolne kwasy tłuszczo-
we, znajdujące się w wosku pszczelim, to przede wszystkim
nierozgałęzione nasycone (około 85%) cząsteczki o parzystej
liczbie atomów od C
20
do C
36
. Kwas tetrakozanowy (C
24
) wy-
stępuje w największej ilości wśród wolnych kwasów tłuszczo-
wych wosku pszczelego
A. mellifera
(6%) [11-13]. Kwasy tłusz-
czowe występujące w wosku pszczelim służą między innymi
do przekazywania sygnałów socjalnych w rodzinie pszczelej
[17]. W poszczególnych koloniach stężenia kwasów tłuszczo-
wych mogą być różne, szczególnie dotyczy to nienasyconych
kwasów tłuszczowych. Z wyjątkiem kwasu stearynowego,
każdy z ważniejszych kwasów tłuszczowych służy do sygna-
lizowania rozpoznawania współtowarzyszy. Czynnik rozpo-
znawania zawiera dwa nasycone kwasy (palmitynowy, ligno-
cerynowy) oraz 4 nienasycone (
oleopalmitynowy
, oleinowy,
linolowy, linolenowy) [18];
•
wolne alkohole – 1% (alkohol cerylowy, alkohol mirycylowy).
Wolne alkohole tłuszczowe C
33
(0,3-1,8%) i C
35
(0,3%) zidenty-
fikowano w wosku
A. mellifera
[11, 12, 14]
;
•
flawonoidy i karotenoidy, którym między innymi zawdzię-
cza swoją barwę. Badacze analizowali zawartość flawono-
idów w wosku pszczelim, ich naturalne pochodzenie oraz
związek pomiędzy flawonoidami zawartymi w miodzie [19].
Badano flawonoidy wosku pszczelego, wytopionego w trady-
cyjny sposób oraz wosku dziewiczego, świeżo wypoconego
i pozyskanego bezpośrednio od pszczół w postaci łuseczek.
Największą ilość flawonoidów uzyskano z dziewiczych świe-
żo wypoconych łuseczek wosku pszczelego. Flawonoidy,
znajdujące się w wosku pszczelim, to: chryzyna, pinocem-
bryna, pinobanksyna, galangina oraz tektochryzyna;
•
proteiny, dodawane przez pszczoły do wosku. Badano prote-
iny wosku pszczelego zebranego z gniazd
Apis mellifera scutel-
lata i Apis mellifera capensis
[15]. Analizie poddano wosk świe-
żo skonstruowanych komórek pszczelich bez dodatku pyłku
i zanieczyszczeń oraz świeży wosk zebrany bezpośrednio po
wypoceniu i zastygnięciu łusek woskowych pszczół.
Badanie właściwości fizykochemicznych służy także do wykry-
wania zafałszowań wosku pszczelego, tańszymi surowcami, taki-
mi jak: parafina, łój, stearyna, kwas stearynowy. Weryfikowano
i testowano wartości parametrów fizykochemicznych służących
do wykrywania zafałszowań parafiną, kwasem stearynowym,
woskiem karnauba oraz łojem [7]. Bazując na pomiarach warto-
ści parametrów fizykochemicznych, wykrywano zafałszowania
o zanieczyszczeniach rzędu 5% lub wyższych. Sprzedawane arku-
sze węzy odrzucane lub nieprzyjmowane przez pszczoły również
zostały przebadane i w 25 przypadkach na 27 próbek wykazały
wartości poza przyjętymi normami przynajmniej, dla jednego pa-
rametru fizykochemicznego.
