6 / 2016 / vol. 5
Kosmetologia Estetyczna
618
artykuł naukowy
Kosmetologia Estetyczna
N
pyłek). Pszczoły z czystego wosku budują komórki plastrów
w kształcie graniastosłupa o regularnym przekroju sześciokąt-
nym, który zakończony jest wklęsłym dnem w kształcie trój-
kątnej piramidy. Taki kształt heksagonalny komórek plastrów
pszczelich jest kształtem najkorzystniejszym w odniesieniu do
ilości zużytego na jej budowę materiału i zapewnia maksymal-
ną wytrzymałość plastra pszczelego. Jeden gram wosku wy-
starcza na zbudowanie 20 cm
2
plastra [3, 4].
Plastry pszczele budowane są z niesamowitą precyzją, pszczo-
ły robotnice budują komórki o średnicy w granicach 5-6 mm
i grubości ścianki 0,25 mm. Zwykłe komórki mają średnicę od
5,1-5,5 mm, komórki trutowe mają pomiędzy 6,2-6,9 mm. Standar-
dowy plaster w ulu typu Langstrotha może pomieścić 1,8-3,8 kg
miodu, składa się z 7100 komórek, a waga wosku potrzebnego do
jego wyprodukowania wynosi 100 g [3]. Przyjęty przez pszczoły
typ konstrukcji zapewnia najekonomiczniejsze wykorzystanie
surowca woskowego oraz znaczną wytrzymałość plastra.
Budowa plastrów w rodzinie pszczelej determinowana jest
przez następujące czynniki [2, 3]:
•
pożytek – im większy pożytek tym potrzebna większa liczba
plastrów,
•
rozwój rodziny – im więcej jajeczek składanych jest przez
matkę, tym potrzebna jest większa liczba komórek,
•
obecność matki pszczelej – tylko rodziny, mające matkę, bu-
dują plastry,
•
temperatura – powyżej 15 °C wyzwala aktywność do budo-
wania i wypacania wosku,
•
obecność pyłku – źródło protein.
|
|
HISTORIA
Wykorzystanie wosku pszczelego sięga czasów starożytnych,
gdzie był używany do mumifikacji zwłok, wyrobu świec, budo-
wy łodzi, wykonywania odle-
wów metalowych czy jako śro-
dek wiążący do farb. Pierwsze
wzmianki o wosku pszczelim
i handlu nim datują się na 181 lat
przed Chrystusem. W okre-
sie średniowiecza w Europie
wosk był jednostką płatniczą
w handlu i służył do opłacania
podatków. W naturze obecne
są różne typy wosku, a kolor
jego waha się od prawie białe-
go, przez żółty, aż do czarnego.
Najlepszy wosk odznacza się ko-
lorem jasnożółtym i łagodnym
zapachem. Wosk biały (
cera alba
),
niemający charakterystycznego
zapachu miodu, otrzymywany
jest przez chemiczne wybielenie
wosku żółtego (z użyciem chloru,
nadmanganianu potasu, wody
utlenionej). Według Farmakopei austriackiej z roku 1907, daw-
niej wosk żółty wybielano za pomocą słońca. Niektóre źródła
podają trzystopniową skalę podziału wosku:
•
I stopień – wosk surowy, wybielony i niewybielony,
•
II i III stopień – woski biały i żółty, opisane w Farmakopei [5].
Obecniewhandludostępne sągłówniedwa typywoskupszczelego:
•
wosk o jakości farmaceutycznej i kosmetycznej oraz
•
wosk ogólnego zastosowania.
Wosk pszczeli, pochodzący z różnych krajów, ma różne wła-
ściwości. W większości wszystkie woski komercyjne produko-
wane są przez pszczołę miodną, przy czym zdarzają się partie
wosku produkowane wChinach przez pszczołę wschodnią (
Apis
cerana).
Wosk pszczeli jest stosowany głównie w pszczelarstwie,
gdzie po odpowiedniej obróbce i sterylizacji wykorzystuje się go
do wyrobu węzy. Ponadto jest wykorzystywany w około pięć-
dziesięciu różnych gałęziach przemysłu, znajdując zastosowanie
między innymi w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym,
włókienniczym, farbiarskim, stomatologii, żywności, sztuce.
|
|
WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE
WOSKU PSZCZELEGO
Właściwości fizykochemiczne wosku pszczelego są ważnymi
parametrami, charakteryzującymi jego jakość. Wosk pszczeli
jest łamliwy, o przekroju ziarnistym, jego barwa zależy od jako-
ści surowca woskowego i od sposobu jego obróbki. Kolor wosku
pszczelego waha się od barwy prawie białej, żółtej, pomarańczo-
wej, ciemnobrązowej, aż do czarnej. Wosk świeżo wypocony jest
bezbarwny, a plastry dziewicze są prawie białe, natomiast ciem-
nienie i brunatnienie spowodowane jest między innymi domiesz-
ką kitu pszczelego czy pyłku. Wosk pszczeli wykazuje dużą sta-
bilność w czasie, jednak przy dłuższym przechowywaniu mogą
pojawić się efekty starzenia. Gęstość woskuw temperaturze 15 °C
Tabela 1
Właściwości fizykochemiczne wosku pszczelego
Parametr
Wg
Bogdanov,
2004 [6]
Wosk biały
Wosk żółty
Wartości, zakresy,
dla wosku czystego
Średnia
Zakres
Średnia
Zakres
Wartości
z literatury
Dane
pomiarowe
Liczba kwasowa
[mg KOH/g]
17-22
18,5
17,1-20,4
19,3
17,6-21,9
17,0-24,0
17,1-21,9
Liczba zmydlania
[mg KOH/g]
70-90
99,3
82,8-92,5
96,3
83,0-92,4
83,0-103,0 82,8-92,5
Liczba estrowa
[mg KOH/g]
70-80
80,9
65,7-74,7
76,9
62,7-74,8
66,0-82,0
62,7-74,8
Liczba jodowa
[g I/100g]
87-102
8,9
7,6-10,6
10,2
8,4-13,1
-
7,6-13,1
Liczba nadtlenkowa
[meq O/kg]
-
0,000
-
0,01
0,00-0,01
-
<0,01
Gęstość
[g/cm
3
]
0,950-0,965 0,936
0,920-0,947 0,934
0,921-0,957 0,960
0,920-0,957
Temperatura
topnienia
[
o
C]
61-65
64,8
64,5-65,0
65,1
64,0-66,0
61,0-66,0
64,0-66,0
Zawartość popiołu
[%]
-
0,000
-
0,010
0,00-0,055 -
<0,055
Współczynnik
załamania światła
(75
o
C)
1,440-1,445 -
-
-
1,440-1,445 -
-
Źródło:
Opracowanie własne na podstawie [3, 6, 7]
