6 / 2016 / vol. 5
Kosmetologia Estetyczna
565
N
artykuł naukowy
dietetyka
witaminy D u osób z jej stężeniem poniżej 30 ng/ml, jeśli nie
ma ani klinicznych, ani biochemicznych objawów jej niedobo-
ru. Suplementacja u takich osób nie przynosi żadnych korzyści,
a może nieść za sobą ryzyko efektów niepożądanych [4].
|
|
TOKSYCZNOŚĆWITAMINY D
– CZY NALEŻY SIĘ JEJ OBAWIAĆ?
Przedłużona ekspozycja na promieniowanie słoneczne może
spowodować wystąpienie poparzeń słonecznych i chorób derma-
tologicznych, nie prowadzi jednak do wytworzenia toksycznych
stężeń witaminy D, ponieważ autoregulacja ustroju człowieka
prowadzi do powstawania nieaktywnych metabolitów w wy-
niku dalszych przemian fotochemicznych oraz ograniczana jest
ilość substratu – 7-dehydrocholesterolu w skórze [1]. Do wzrostu
stężenia witaminy D do wartości toksycznych może więc prowa-
dzić tylko jej nadmierna podaż i nieprawidłowa suplementacja.
Może to wystąpić po długotrwałym stosowaniu dawek przekra-
czających 10 000 IU/dobę bądź po jednorazowym zastosowaniu
dawki powyżej 50 000 IU. Za niebezpieczne uznaje się stężenie
witaminy D powyżej 150 ng/ml, choć niektóre źródła wskazują
na jeszcze wyższy poziom (250 ng/ml) [24].
Toksyczność witaminy D może wynikać z dwóch mechani-
zmów. W pierwszym z nich, ponad tysiąckrotne zwiększenie
stężenia witaminy D we krwi powoduje wysycenie białka wiążą-
cego tę witaminę (DBP), przez co 25(OH)D w postaci wolnej bezpo-
średnio oddziałuje na receptory w komórkach docelowych. Drugi
polega na wypieraniu przez egzogenny kalcydiol aktywnej formy
– kalcytriolu (którymamniejsze powinowactwo do DBP) i również
w postaci wolnej oddziałuje na receptory komórkowe [24].
Przypadki przedawkowania witaminy D są jednak bardzo
rzadkie i łączą się one z długotrwałym stosowaniem bardzo du-
żych dawek suplementacyjnych przez długi czas (ponad 3 mie-
siące). Efekty przedawkowania wiążą się głównie z indukcją
hiperkalcemii i jej konsekwencjami: kamica układu moczowego,
zwapnienia narządowe, zaburzenia neurologiczne, efekt terato-
genny dla płodu, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca.
Dodatkowe niebezpieczeństwo związane z witaminą D stwarza
nadwrażliwość, czyli nieprawidłowa reakcjanabezpiecznedawki,
która może występować w niektórych schorzeniach (sarkoidoza,
ziarniniaki, nadczynność przytarczyc). W tej sytuacji dochodzi
do patologicznej aktywacji 1-alfa-hydroksylazy w komórkach ob-
wodowych i nadmiernej syntezy kalcytriolu. U takich pacjentów
suplementacja i leczenie witaminą D powinno być prowadzone
pod kontrolą stężenia 1,25(OH)
2
D w surowicy [15].
Przeprowadzone na szczurach badania sprawdzające wpływ
podaży bardzo dużej dawki witaminy D (350 000 IU/kg) na
stan tętnic wieńcowych wykazały, że taka dawka powodu-
je uszkodzenie zarówno śródbłonka, jak też błony środkowej
tych naczyń, prowadzące do nadmiernej proliferacji mięśni
gładkich. Już 7 dni po podaniu wykazano obecność zwapnień
w warstwie uszkodzonego śródbłonka [26]. Doniesienia nauko-
we o przypadkach ostrego zatrucia witaminą D u świń, psów,
kotów wskazują na senność i ospałość jako początkowe objawy
zatrucia. Następnie mogą pojawić się wymioty, krwiste stol-
ce, objawy hipowolemii prowadzące nawet do zgonu. Badania
sekcyjne wykazywały krwotoczne zapalenie żołądka i dwu-
nastnicy, ogniska martwicy mięśnia sercowego, zwapnienia
śródbłonka tętnic wieńcowych, kłębuszków nerkowych i błon
podstawnych cewek nerkowych [27, 28, 29].
|
|
PODSUMOWANIE
Niedobór witaminy D jest ważnym problemem wśród społe-
czeństwa polskiego. Wiąże się on głównie z szerokością geo-
graficzną, na której znajduje się nasz kraj, co determinuje nie-
dostateczne nasłonecznienie, które nie zapewnia prawidłowej
endogennej syntezy witaminy D w ustroju człowieka, szcze-
gólnie w miesiącach zimowych. Dla podtrzymania prawidło-
wej ilości tej witaminy w organizmie konieczna jest jej suple-
mentacja w dawkach dostosowanych do pory roku i stylu życia
jednostki. Niedobór witaminy D może być też spowodowany,
oprócz niedostatecznego wystawienia na działanie promienio-
wania UV, przez choroby nerek, wątroby, niedożywienie czy
przewlekłe choroby zapalne. W stanach tych egzogenna podaż
witaminy D ma charakter leczniczy i jest konieczna dla utrzy-
mania funkcjiwieluukładówzależnychod jej prawidłowej ilości.
Stosowanie suplementacji u zdrowych ludzi dostosowanej do
pory roku, wieku i masy ciała człowieka (1000-4000 IU/dobę)
w oparciu o dostępne badania przekrojowe pozwala zgodzić
się z zaleceniami stosowania tego schematu w całej populacji.
Przedawkowanie witaminy D zdarza się bardzo rzadko i tyl-
ko w razie długotrwałych zaniedbań, więc nie powinno być to
przeszkodą do wdrożenia tego postępowania. W niektórych
przypadkach konieczne jest monitorowanie stężenia 25(OH)D
w celu ustawienia odpowiednich dawek dla konkretnego pa-
cjenta umożliwiających utrzymanie stężenia witaminy D na
poziomie 30-80 ng/ml.
Tabela 1
Zalecenia dotyczące suplementacji witaminy D w wybranych grupach populacyjnych w okresie zimowym i letnim. Wartości dawek podane w IU/dobę.
Grupa
populacyjna
Okres
suplementacji
do 6 miesiąca
życia
6-12 miesiąc
życia
1-18 rok
życia
Dorośli
(18-65)
Osoby
starsze
(> 65)
Kobiety
w ciąży
i karmiące
piersią
Otyłe dzieci
i młodzież
Otyli dorośli
i osoby
starsze
Pracownicy
nocni i osoby
o ciemnej
karnacji
Od września do marca
400
400-600
600-1000
800-2000
800-2000
1500-2000 1200-2000 1600-4000 1000-2000
Od kwietnia do sierpnia
400
400-600
0*
0*
800-2000
1500-2000 0*
1600-4000 1000-2000
* W przypadku braku wystarczającej syntezy skórnej w miesiącach letnich (ekspozycja na promieniowanie słoneczne 20% powierzchni ciała przez minimum 20 minut) suplementację w zalecanej dawce
należy prowadzić przez cały rok.
Źródło:
Opracowanie własne [25]
