6 / 2016 / vol. 5
Kosmetologia Estetyczna
562
N
artykuł naukowy
dietetyka
aktywność biologiczną i 24,25-dihydroksycolekalcyferol
o mniejszej aktywności. Działanie biologiczne witaminy D od-
bywa się poprzez wpływ na genom komórki oraz w mecha-
nizmie pozagenomowym. Pozagenomowe działanie witaminy
D związane jest z aktywacją kinaz tyrozynowych z rodziny
Src, a następnie kaskady kinazy białkowej C lub kinazy biał-
kowej aktywowanej mitogenemMAP (
mitogen activated protein
kinase
) [5]. Działanie genomowe zależy od obecności receptora
jądrowego VDR (
vitamin D receptor
). Aktywna postać witaminy
D łączy się z receptorem, kompleks ten następnie ulega dime-
ryzacji z retinoidowym receptorem X (
retinoid
receptor X-RXR
).
Powstały 1,25-(OH)2-D3-VDR-RXR w jądrze komórkowym od-
działuje ze specyficznymi sekwencjami DNA w promotorach
genów regulatorowych VDRE (
Vitamin D response elements
),
wpływając na ekspresję genów [1, 2].
Na syntezę witaminy D w skórze wpływa wiele czynników:
stopień nasłonecznienia, pora roku, pora dnia, szerokość geogra-
ficzna, karnacja skóry, masa ciała, eksponowana powierzchnia
ciała, zachmurzenie, zanieczyszczenie powietrza, wiek, używa-
nie kremów z filtrami. Wykazano, że stosowanie kremu z filtrem
15 zmniejsza skórną syntezę witaminy D o 99,9% [5]. Ponadto
zdolność do syntezy witaminy D zmniejsza się wraz z wiekiem.
Ma to miejsce szczególnie po 65. roku życia, kiedy zdolność or-
ganizmu do wytwarzania tej witaminy zmniejsza się aż cztero-
krotnie w porównaniu z osobami młodszymi. Związane jest to
ze zmniejszeniem ilości 7-dechydrocholekalcyferolu w kerato-
cytach [1, 2, 5]. Dodatkowo styl życia prowadzony przez coraz
większy odsetek starszych osób, szczególnie w miastach, pole-
gający na długim przebywaniu w mieszkaniu, poruszaniu się sa-
mochodem i parkowaniu na podziemnych parkingach, a także
trudności w chodzeniu spowodowane stanem zdrowia ujemnie
wpływają na ilość powstającej witaminy D.
Ekspozycja na promieniowanie UV w Polsce jest wystarcza-
jąca do produkcji witaminy D pod warunkiem, że na słońce
wystawione jest około 20% powierzchni ciała przez minimum
20-30 minut dziennie w okresie letnim. W okresie mało słonecz-
nym ilość powstającej witaminy D jest niewielka [4]. Podaż egzo-
genna witaminy D może pokrywać zaledwie 10% jej zapotrzebo-
wania. Wdiecie człowieka znaczącym jej źródłem są tłuste ryby,
oleje z nich pozyskiwane, przetwory mleczne, jednak spożycie
tych pokarmów w Polsce jest ciągle niewystarczające [6, 7]. Z ba-
dań sondażowych przeprowadzonych przez pracowników Ka-
tedry i Zakładu Bromatologii Akademii Medycznej w Gdańsku
na dorosłych Polakach wynika, że w dietach kobiet i mężczyzn
we wszystkich grupach wiekowych zawartość witaminy D była
zbyt niska w odniesieniu do obowiązujących norm [6].
|
|
DZIAŁANIE WITAMINY D
Klasycznie rozumianą funkcją witaminy D jest utrzymanie ho-
meostazy wapniowo-fosforanowej. W jelicie cienkim prowadzi
ona do zwiększenia wchłaniania wapnia i fosforanów, a w ner-
kach zwiększa zwrotne wchłanianie jonu Ca
2+
. Sprzyja formo-
waniu kości przez pobudzanie osteoblastów do wytwarzania
fosfatazy alkaicznej i osteokalcyny, co zmniejsza ryzyko zła-
mań. Ponadto hamuje wydzielanie parathormonu [8]. Badania
ostatnich lat wykazały wpływ witaminy D na układ immu-
nologiczny, sercowo-naczyniowy, nerwowy, a jej niedobór po-
wiązano z występowaniem chorób autoimmunologicznych czy
rozwojem niektórych nowotworów. Do niedawna wymienio-
ne funkcje pozaszkieletowe nie były w ogóle wiązane z działa-
niem cholekalcyferolu.
Immunologia
Układ odpornościowy jest elementem, w którym witamina
D pełni szczególnie ważną rolę. Wykazano jej wpływ zarów-
no na odporność nieswoistą, jak i humoralną. Adams i wsp.
w swojej pracy wykazali, że suplementacja witaminy Dmoże
zwiększać produkcję przez monocyty katelicydyny, peptydu
o właściwościach bakteriobójczych, co wpływa na polepsze-
nie odporności człowieka [9].
Poza tym witamina D wpływa na zmniejszenie ilości proza-
palnych cytokin takich jak: IL-1, IL-6, IL-8, IL-12 oraz kon-
troluje równowagę pomiędzy limfocytami Th1 i Th2 [1, 3].
Badania naukowe sugerują, że niedobór witaminy D może
mieć wpływ na powstawanie chorób autoimmunologicz-
nych takich jak: cukrzyca typu 1, nieswoiste zapalenie jelit,
stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów, to-
czeń układowy, a jej suplementacja może stanowić czynnik
ochronny [6, 10, 11].
Nowotwory
W badaniach epidemiologicznych wykazano zależność mię-
dzy występowaniem różnych nowotworów: jelita grubego,
sutka, jajnika, prostaty, a szerokością geograficzną. Zapadal-
ność na wyżej wymienione nowotwory jest odwrotnie pro-
porcjonalna do szerokości geograficznej i stężenia witaminy
Dw surowicy [6]. Garland i wsp. w 1985 roku wykazali w swo-
ich badaniach, że ludzie mający w surowicy wysokie stężenie
witaminy D chorują dwa razy rzadziej na nowotwory jelita
grubego [12]. Do mechanizmów antynowotworowego dzia-
łania witaminy D należą: hamowanie proliferacji, indukcja
apoptozy, hamowanie aktywności metaloproteaz i proteaz
serynowych, hamowanie angiogenezy. Wymienione wła-
ściwości dają nadzieję na jej wykorzystanie we wspomaga-
niu leczenia nowotworów. Warto zwrócić jednak uwagę na
fakt, że witamina D ma działanie hiperkalcemiczne i może
wchodzić w interakcje z lekami przeciwnowotworowymi,
dlatego trwają prace nad stworzeniem analogów witaminy
D o zmniejszonym potencjale kalcemicznym [6].
Układ sercowo-naczyniowy
Witamina D poprzez zwiększenie stężenia międzyko-
mórkowego wapnia zmniejsza aktywność reniny, co
wpływa na regulację ciśnienia tętniczego. Jednakże
w badaniach nie wykazano statystycznie istotnego wpływu
suplementacji witaminy D na wartości ciśnienia tętniczego.
