6 / 2016 / vol. 5
Kosmetologia Estetyczna
563
N
artykuł naukowy
dietetyka
Ponadto stwierdzono działanie inotropowe dodatnie wita-
miny D i zwiększenie kurczliwości mięśnia sercowego oraz,
przy jej niedoborach, nasilenie objawów zastoinowej niewy-
dolności krążenia [13].
Układ nerwowy i stan psychiczny
Wykazano także wpływ niedoborów witaminy D na układ
nerwowy i stan psychiczny pacjentów. Niedobory te mogą
przyczyniać się do powstania depresji, choroby afektywnej
dwubiegunowej, nadmiernego zmęczenia czy przejściowe-
go dyskomfortu do czasu, gdy zostaną wyrównane. Nie jest
wyjaśniony mechanizm tych zmian. Przypuszcza się, że
dotyczy on wpływu witaminy na funkcje monoamin w osi
podwzgórze – przysadka – nadnercza [1].
|
|
WITAMINA DWCHOROBACH SKÓRY
Niedobór lub nadmiar witaminy D w ustroju człowieka łączy
się z niektórymi chorobami skóry. Szczególną uwagę należy
zwrócić na te schorzenia, które wymuszają na pacjencie unika-
nie ekspozycji na promieniowanie słoneczne i w związku z tym
noszenie specjalistycznej odzieży ochronnej. W ten sposób
skóra jest chroniona przed szkodliwym działaniem promieni
UV w tych chorobach, ale jednocześnie w tych przypadkach
synteza witaminy D w keratocytach zostaje znacząco ograni-
czona. Przykładowo w pęcherzycy, akantoliza, czyli zanikanie
połączeń pomiędzy komórkami warstwy kolczystej naskórka,
zachodzi m.in. pod wpływem światła słonecznego i oparzeń
skóry, a unikanie tych czynników wyraźnie poprawia stan
pacjentów. Efektem ubocznym takiego działania są obecne
u większości tych chorych niedobory witaminy D. Podobna
sytuacja ma miejsce w toczniu rumieniowatym układowym,
terapii retinoidami, nadwrażliwości na światło, rogowaceniu
słonecznym czy przy leczeniu antybiotykami z grupy tetracy-
klin. We wszystkich tych przypadkach należy stosować odpo-
wiednią do zapotrzebowania dietę lub całoroczną suplemen-
tację wysokimi (2000-3000 IU) dawkami witaminy D w celu
wyrównania jej zmniejszonej syntezy skórnej [4, 14].
Witamina D stosowana jest również w leczeniu innej choro-
by skóry – łuszczycy. W tym przewlekłym, zapalno-rozrosto-
wym schorzeniu znaczącą rolę odgrywa układ odpornościowy.
Już w latach osiemdziesiątych zwrócono uwagę na wycofywa-
nie się objawów choroby po zastosowaniu alfa-hydroksykalcy-
ferolu. Obecnie wiadomo, że to korzystne działanie witaminy
D związane jest z jej funkcją immunomodulującą, m.in. ze
zmniejszeniem powstawania prozapalnych cytokin mających
decydujące znaczenie w patogenezie łuszczycy. Dodatkowo
kalcytriol poprzez receptory jądrowe oddziałuje na keratocyty,
hamując ich proliferację [1, 14].
Nadmiar witaminy D, w przeciwieństwie do jej niedoboru,
który jest głównie skutkiem unikania ekspozycji na promienio-
wanie słoneczne przez pacjentów z chorobami skóry, wydaje się
być pierwotną przyczyną występujących objawów. Długotrwałe
utrzymywanie hiperwitaminozy powyżej 100 ng/ml prowadzi
do hiperkalcemii i hiperkalciurii, których efektem jest wapnienie
narządów wewnętrznych, a także wapnica, czyli odkładanie się
wapnia w skórze w postaci twardych, białych grudek lub blaszek
[14]. Ponadto liczne badania wskazują na związek wysokiego stę-
żenia witaminy D z występowaniemAZS – atopowego zapalenia
skóry. Ryzyko wystąpienia AZS zwiększa się zarówno u dzieci
przyjmujących duże dawki kalcydiolu w pierwszym roku życia
dziecka, jak i u niemowląt, których matki nadmiernie suplemen-
towały witaminę D w trakcie ciąży [14].
|
|
ZAPOTRZEBOWANIE I SEZONOWE WAHANIA
STĘŻENIAWITAMINY D
Formą biologicznie aktywną witaminy D jest kalcytriol –
1,25(OH)
2
D, który bezpośrednio moduluje aktywność genów
w komórkach posiadających dla niego receptory. Jednak to ilość
jej prekursora – powstającego w wątrobie kalcydiolu [25(OH)D]
bezpośrednio ogranicza dostępność witaminy D w ustroju czło-
wieka. Ze względu na długi czas półtrwania (ok. 3 tygodnie)
i zależność jedynie od syntezy skórnej i wchłaniania jelitowego
związek ten jest najlepszym wskaźnikiem zaopatrzenia organi-
zmu w witaminę D [1, 12, 15]. Doniesienia naukowe z ostatnich
lat wskazują, że stężenie kalcydiolu w granicach 30-80 ng/ml
jest w pełni wystarczające do pełnienia efektów biologicznych
o charakterze ogólnoustrojowym. Teza ta jest tłumaczona
m.in. wynikami badań epidemiologicznych wskazującymi na
zmniejszanie ryzyka epizodów sercowo-naczyniowych, cho-
rób autoimmunologicznych, nowotworowych przy stężeniu
witaminy D w tym przedziale. Dodatkowo stała Michaelisa-
-Menten dla reakcji syntezy kalcytriolu z kalcydiolu wynosi
40 ng, więc przy takim stężeniu we krwi tworzenie aktywnej
formy witaminy D zachodzi najsprawniej. Badania randomizo-
wane z placebo wykazały, że wzrost stężenia 25(OH)D powy-
żej 30 ng/ml u pacjentów z wyjściowym stężeniem < 15 ng/ml
spowodował poprawę wskaźników biochemicznych i stanu kli-
nicznego pacjentów z chorobą sercowo-naczyniową, cukrzycą,
innymi chorobami autoimmunologicznymi i niewydolnością
nerek. Dodatkowo nastąpiła poprawa odporności organizmu
(mniejsza ilość zakażeń) oraz poprawa stanu układu kostno-
-szkieletowego [2, 4, 15].
Synteza skórna jest podstawowym źródłem zaopatrzenia or-
ganizmu człowieka w witaminę D. Zachodzi ona w warstwie
Malpighiego naskórka pod wpływem promieniowania UVB
o długości fali 290-315 nm [1, 2, 4]. Absorpcja fotonów przez
7-dehydrocholesterol oraz działanie temperatury prowadzi do
powstania witaminy D3. Zależność od stopnia nasłonecznienia
powoduje powstanie problemu zmienności syntezy witaminy D
w zależności od pory dnia, pory roku, pogody, stylu życia, sze-
rokości geograficznej, pigmentacji skóry i wieku. Dodatkowo
zarówno melanina zawarta w skórze, która absorbuje promie-
niowanie UVB oraz ubranie i filtry znacznie wypływają na ten
proces [2, 3, 6]. Wykazano, że nawet wysoka synteza w okresie
letnim nie wystarcza do podtrzymania należnego stężenia wi-
taminy Dwe krwi w okresie zimowym, nawet przy stosunkowo
