3 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
282
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
DERMATOLOGIA
Do filtrów chemicznych o szerokim spektrum aktywności,
które chronią skórę zarówno przed promieniowaniem UVA,
jak i UVB zalicza się: benzofenony (Benzophenone-3,Benzo-
phenone-4, Benzophenone-5), fenylobenzotriazole (Tinosorb
®
M-Methylene Bis-Benzotriazolyl Tetramethyl butylphenol),
triazynę (Tinosorb
®
S- Bis-EthylhexyloxyphenolMethoxyphe-
nylTriazine) [28, 29, 45].
Filtry chemiczne wnikają w powierzchowne warstwy na-
skórka. Po nałożeniu preparatu fotoochronnego i ekspozycji na
słońce mogą powodować subiektywne odczucie ciepła. Wadą
tych środków jest możliwość indukowania fotouczulenia [44].
O skuteczności promieniochronnej substancji chemicznej
decydują jej cechy fizykochemiczne. Najważniejsze z nich to
współczynnik absorbcji oraz spektrum absorbcji promieni sło-
necznych. Ważnym kryterium jest również trwałość substan-
cji filtrującej, aby nie traciła efektywności po aplikacji na skórę
i podczas opalania. Substancje chemiczne stosowane jako filtry
przeciwsłoneczne muszą być bezpieczne i dobrze tolerowane
przez skórę, nie mogą przenikać do skóry właściwej i przedo-
stawać się do krążenia ogólnego [28, 29]. Obecnie dąży się do
stosowania filtrów chemicznych nierozpuszczalnych w wo-
dzie o dużej masie cząsteczkowej, co zapewnia długotrwałe
pokrycie powierzchni skóry i uniemożliwia przenikanie do
głębszych warstw.
Aby zapewnić właściwą i optymalną ochronę przeciwsło-
neczną w jednym preparacie fotoochronnym łączy się kilka
filtrów o maksymalnej wartości absorbcji dla różnej długości
fali. Takie działanie pozwala przede wszystkim zmniejszyć
stężenie poszczególnych filtrów oraz zapewnić ochronę wo-
bec całego zakresu promieniowania. Kosmetyki służące do
ochrony przeciwsłonecznej nie powinny zawierać substancji
przeciwzapalnych. Stwarza to bowiem ryzyko zbyt długiej
ekspozycji na promienie słoneczne, ponieważ niweluje sygna-
ły ostrzegawcze, takie jak rumień i oparzenie [28, 29].
Produkty o działaniu fotoochronnym, zgodnie z zaleceniami
UE, na opakowaniu powinny zawierać informację o wskaźniku
ochrony przeciwsłonecznej. Wskaźnik ochrony IP, oznaczany
najczęściej symbolem SPF (
Sun Protection Factor
) jest standa-
ryzowanym wskaźnikiem obowiązującym w skali międzyna-
rodowej. Służy do oceny skuteczności filtrów, a dokładnie ich
zdolności do filtrowania promieni, głównie UVB. Wskaźniki
oznaczane symbolami PPD (
Persistent Pigment Darkening
) i IDP
(
Immediate Pigment Darkening
) oceniają skuteczność filtrów
w stosunku do promieniowania UVA. Wskaźnik ochrony dla
UVB obliczany jest według oficjalnej metodologii Europejskie-
go Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego, Toaletowego
i Perfumeryjnego COLIPA (
European Cosmetic, Toiletry and Per-
fumery Association
) opartej na normie amerykańskiej Agencji
Żywności Leków FDA (
Food And Drug Administration
). Polega
ona na ocenie rumienia powstałego na skórze niechronionej po
ekspozycji na słońce i wyznaczeniu minimalnej dawki rumie-
niowej MED (
minimal erythemadose
). Jednocześnie ocenia się
rumień i wyznacza MED na skórze chronionej.
SPF wyznacza się według poniższego wzoru:
Minimalna dawka wywołująca rumień na skórze chronionej
SPF =
Minimalna dawka wywołująca rumień na skórze niechronionej
Jednostką miary minimalnej dawki rumieniowej jest J/cm²
[28, 29, 50]. Przykładowy współczynnik SPF = 10 oznacza, że
dawka promieniowania wywołująca rumień po zastosowaniu
preparatu fotoochronnego może być dziesięciokrotnie silniej-
sza niż dawka promieniowania potrzebna do wywołania ru-
mienia na skórze niechronionej [48]. W praktyce natomiast
wskaźnik ochrony umożliwia oszacowanie czasu ekspozycji
na słońce u osoby z określonym fototypem do momentu po-
wstania rumienia. Jeżeli rumień na skórze niechronionej
u osoby z fototypem III pojawia się po 20 minutach, to po za-
stosowaniu preparatu fotoprotekcyjnego o wskaźniku ochro-
ny SPF = 6, rumień pojawi się po 120 minutach [28, 29]. Należy
zwrócić uwagę na fakt, że wartości te są teoretyczne, otrzy-
mywane w warunkach eksperymentalnych przy użyciu lamp
ksenonowych (UVA +UVB + IR) zarówno wmetodzie FDA, jak
i COLIPA. W rzeczywistości reakcja skóry na promieniowanie
słoneczne, nawet w obrębie tego samego fototypu może być
różna. Wpływa na to wiele czynników, najistotniejsze to: gru-
bość warstwy nałożonego preparatu ochronnego, stopniowe
usuwanie poprzez ścieranie z powierzchni skóry, rozcieńcza-
nie spowodowane procesem pocenia, kontakt z wilgocią, ak-
tywność ruchowa [28, 29, 50].
Poza ochroną skóry przed promieniowaniem UVB, istotne
jest, aby preparaty fotoprotekcyjne wykazywały również do-
stateczny stopień ochrony przed UVA. Obecnie nie ma stan-
daryzowanej, jednoznacznie uregulowanej metody pomiaru
ochrony przed promieniowaniem UVA. Stosuje się kilka me-
tod, m.in.: trwałej pigmentacji PPD (
persistent pigment darke-
ning
), bezpośredniej pigmentacji IPD (
immediate pigment darke-
ning
), PFA (
protection factor UVA
) lub APF (
protection factor in
the UVA
), krytycznej długości fali (
broad spectrum rating
) [48].
IDP jest to natychmiastowe przyciemnienie skóry wywoła-
ne UVAw dawkach od 1 do 6 J/cm², powstaje na skutek oksyda-
cji melanin lub ich prekursorów u ludzi z II, III i IV fototypem.
PPD to opalenizna opóźniona, powstająca po 2–4 godzinach
ekspozycji na promienie UVA w dawce 10–25 J/cm². IPD i PPD
oceniane są kolorymetrycznie za pomocą kolorymetru o odbi-
ciu trójbodźcowym [29, 50]. PFA to metoda pomiaru wskaźnika
ochrony przed UVA, w której ocenia się rumień lub opaleni-
znę, a odczytu dokonuje się w ciągu 24 godzin [50]. Krytyczna
długość fali bazuje na spektrofotometrycznej analizie próbki
naniesionej na powierzchnię płytki. Wmetodzie tej określa się
tzw. wartość krytyczną długości fali (
λ
c). Wartość ta odpowia-
da długości fali, przy której absorbancja promieniowania przez
próbkę osiąga poziom 90% całkowitej powierzchni pod krzywą
w zakresie 290–400 nm [51].
