3 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
280
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
DERMATOLOGIA
Udowodniono, że reakcja melanocytów na bodźce zapal-
ne objawia się hiperplazją i nadpobudliwością melanocytów,
przez wytwarzanie mediatorów zapalnych (eikozanoidy, cy-
tokiny, ROS, endotelina-1, czynniki komórek macierzystych),
ale bez zwiększenia liczby melanocytów. W PIH obserwuje
się nacieki limfohistiocytów i melanofagów w pobliżu naczyń
krwionośnych i brodawek skórnych, jak również regulację
w górę enzymu degradującego kolagen w błonie podstawnej
MMP2 (
matrix metalloproteinase 2
). W ostatnich latach zapro-
ponowano dwa mechanizmy histopatologiczne przebarwień
pozapalnych: naskórkową lub skórną, zgodnie z odkładaniem
pigmentu melaninowego. W hiperpigmentacji naskórko-
wej występuje zwiększona pigmentacja naskórka, natomiast
w skórnej jest wyraźna pigmentacja w obrębie skóry właściwej
i zmniejszona pigmentacja naskórka [40].
Przebarwienia pozapalne pojawiają się w postaci plamek lub
plam na obszarze skóry uprzednio uszkodzonej lub zmienio-
nej zapalnie, powszechnie obserwowane na obszarach ciała
narażonych na słońce: twarz (policzki, obszar żuchwy, czoło,
skronie), plecy, przedramiona i tułów [1, 15]. Intensywność
i częstość występowania zmian pozapalnych są wyższe u osób
o ciemnej karnacji skóry ze względu na zwiększoną reaktyw-
ność melanocytów.
Hipermelanoza utrzymuje się zazwyczaj przez wiele miesię-
cy, a nawet lat po usunięciu czynnika wywołującego. W ostat-
nich latach wykazano, że ponad połowa badanych zgłosiła, iż
PIH utrzymuje się przez rok lub dłużej, a ponad 20% wskazało,
że nawet do pięciu lat [1, 41]. Powikłania w postaci pozapalnych
przebarwień skóry mogą pojawiać się po zabiegach lasero-
wych, peelingach chemicznych czy zabiegach mikroigłowych,
a szczególną grupę ryzyka stanowią osoby z ciemną pigmen-
tacją i wyższym fototypem skóry [39].
•
Przebarwienia wynikające z reakcji fototoksycznych
lub fotoalergicznych
Istnieje grupa zaburzeń barwnikowych pojawiających się
w wyniku kontaktu zewnętrznego lub wewnętrznego ze środ-
kami o działaniu światłouczulającym obejmująca reakcje foto-
toksyczne i fotoalergiczne [1, 42]. Odczyny fototoksyczne za-
leżą od dawki substancji światłouczulającej i pojawiają się już
po pierwszym kontakcie z promieniowaniem UV. Mają postać
oparzenia słonecznego z hiperpigmentacją. Do substancji foto-
toksycznych należą: furokumaryny – związki pochodzenia ro-
ślinnego, przetwory smołowcowe i ich pochodne: dziegcie, an-
tracen, benzen, toluen, ksylen, fluoresceina, eozyna, niektóre
antybiotyki, niektóre niesterydowe leki przeciwzapalne (
NLPZ
– nonsteroidal antiinflammatory drugs
), błękit metylenowy, siar-
czan kadmu. Reakcje te najczęściej mają charakter polekowy
lub są następstwem kontaktu z substancjami roślinnymi, np.
olejkami eterycznymi (
Breloque dermatitis).
Odczyny fotoaler-
giczne nie zależą od dawki substancji światłouczulającej ani
od dawki promieniowania. Warunkiem ich wystąpienia jest
powtarzający się kontakt z substancją uczulającą. Klinicznie
przybierają postać wyprysku. Do substancji fotoalergicznych
należą: niektóre NLPZ, sulfonamidy, tetracykliny, tiazydy, leki
antyhistaminowe, niektóre substancje zapachowe, perfumy,
trankwilizery, alergeny roślinne.
Wykazano, że 70% fototoksyn i fotoalergenów uaktywnia-
na jest przez działanie promieniowania UVA [42].
Do najczęściej występujących zaburzeń barwnikowych wy-
nikających z reakcji fototoksycznymi należą:
1.
Breloque dermatitis
Zaburzenia barwnikowe powstają w wyniku oddziałania
promieniowania UV oraz jednego z psolarenów (bergapte-
nu), co prowadzi do nasilenia melanogenezy. Mechanizm
powstawania polega na interakcji olejku bergamotowego
zawierającego 5-metoksypsolaren z promieniami UV. Ole-
jek bergamotowy jest stosowany w produkcji niektórych
kosmetyków i perfum [29, 36]. Plamy barwnikowe mają
barwę brązową do ciemnobrązowej i pojawiają się w miej-
scach aplikacji perfum (boczne powierzchnie szyi, dekolt),
w przypadku rozpylania perfum zmiany mogą być duże
i rozległe [1, 29, 36].
2.
Przebarwienia polekowe
Zmiany o zróżnicowanym charakterze. Mechanizm po-
wstawania związany jest ze wzrostem liczby melanocytów
oraz zwiększeniem ilości melaniny [35]. Mogą być wywoła-
ne stosowaniem takich środków jak: leki uspokajające (bar-
biturany), antybiotyki (tetracykliny), środki przeciwbólowe,
leki przeciwcukrzycowe (pochodne sulfonylomocznika),
moczopędne (furosemid), przeciwpadaczkowe, przeciwaryt-
miczne (amiodaron), sulfonamidy [1].
PROFILAKTYKA HIPERPIGMENTACJI SKÓRY
Ilość promieniowania oddziałującego na skórę człowieka jest
zmienna i zależy od wielu czynników, m.in.: położenia geogra-
ficznego, klimatu, pory roku, pory dnia, trybu życia, rodzaju
wykonywanej pracy, sposobu ubierania się [42, 43].
Skóra posiada naturalne mechanizmy chroniące przed pro-
mieniowaniem UV, należą do nich:
•
melanina, absorbująca promienie w zakresie UVA, UVB oraz
światła widzialnego (gromadzi się ona w komórce docelowej,
pomiędzy jądrem komórkowym a powierzchnią zwróconą
do światła, chroniąc DNA przed uszkodzeniami);
•
komórki warstwy rogowej naskórka odbijające część świa-
tła, pod wpływem działania promieniowania UV dochodzi
do pogrubienia warstwy rogowej, która ma zdolność za-
równo rozpraszania, jak i pochłaniania promieniowania
bez szkody dla skóry;
•
płaszcz lipidowy pochłaniający światło słoneczne w całym
spektrum;
•
kwas transurokainowy, jest pochodną histydyny, powsta-
je na drodze rozpadu filagryny przy udziale histydyna-
zy. W wyniku ekspozycji na promieniowanie UV wzrasta
jego stężenie w pocie i naskórku. Ma zdolność pochłaniania
promieniowania UV o długości fali 290 nm. W wyniku tej
