3 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
279
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
DERMATOLOGIA
Zaburzenia barwnikowe
Do najczęstszych zaburzeń barwnikowych określanych jako
hiperpigmentacja należą:
•
Ostuda (melasma, chloasma)
Zaburzenie objawiające się dobrze odgraniczonymi, nieregu-
larnymi plamami barwy żółtobrunatnej lub ciemnobrunatnej,
występującymi na twarzy (czoło, okolice ust, górna część po-
liczków) i szyi. Zmiany pigmentacyjne występują symetrycznie
i dotyczą przede wszystkim kobiet. Mechanizm powstawania
zaburzeńwskazuje na wzrost liczby i aktywności melanocytów
w warstwie podstawnej naskórka oraz możliwość wystąpienia
zmian skórno-naskórkowych. Zmiany zaliczane są do zaburzeń
o podłożu hormonalnym, w których szczególną uwagę zwra-
ca się na żeńskie hormony płciowe (estrogeny, progesteron)
jako przyczynę powstawania zmian. Udowodniono, że wysoki
poziom tych hormonów wpływa stymulująco na proces mela-
nogenezy [15]. Istnieje również wyraźna predyspozycja gene-
tyczna, ponieważ ponad 40% pacjentów zgłosiło występowanie
dyschromii u krewnych [34]. Zmiany nasilają się podczas eks-
pozycji na słońce. Melasma może pojawiać się w czasie ciąży,
podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej lub hormonal-
nej terapii zastępczej, a także u kobiet, u których stwierdzono
guzy hormonalnie czynne, guzy jajników, schorzenia tarczycy.
Może pojawiać się w następstwie działania substancji fototok-
sycznych lub fotoalergicznych zawartych w kosmetykach. Do
czynników wyzwalających zalicza się również: stosownie le-
ków sterydowych, spożywanie niektórych produktów żywno-
ściowych, pasożytnictwo jelitowe, hepatopatie, procesy zapalne
skóry oraz stresujące wydarzenia [1, 11, 29, 34, 35].
Plamy pojawiające się w czasie ciąży w większości przypad-
ków ustępują samoistnie po porodzie. U kobiet stosujących an-
tykoncepcję hormonalną nie zawsze ustępują po zaprzestaniu
terapii. W przypadku, gdy nie stwierdza się zaburzeń hormo-
nalnych melasma może być konsekwencją wieloletniej ekspo-
zycji na słońce [36].
W związku z tym, że schorzenie to występuje niekiedy rów-
nież u mężczyzn, u których stwierdza się te same kliniczne
i histopatologiczne cechy zmian co u kobiet, niektórzy autorzy
wskazują, że żeńskie hormony płciowe mogą nie być najistot-
niejszym czynnikiem przyczynowym choroby [34].
•
Piegi
Genetycznie uwarunkowane zmiany barwnikowe, których
powstawaniu towarzyszy miejscowy wzrost ilości wytwarza-
nej melaniny przez niezmienioną liczbę melanocytów. Piegi
(
Ephelides
) są hiperpigmentacją charakterystyczną głównie dla
wieku dziecięcego, przeważnie pojawiają się na nosie i policz-
kach, ale również na plecach i kończynach, wraz z wiekiem
najczęściej zanikają. Są niewielkimi, wyraźnie odgraniczony-
mi plamkami o złocistej lub ciemnobrązowej barwie, zazwy-
czaj wielkości 2–5 mm. Intensywność zabarwienia zależy od
stopnia ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Ciemnieją
w okresie lata, w miesiącach zwiększonego nasłonecznienia,
bledną w okresie zimowym. Występują na obszarach skóry
narażonej na działanie słońca u osób o jasnej karnacji, większą
liczbę piegów obserwuje się u osób o rudym kolorze włosów,
szczególnie predysponowane są fototypy I i II. Piegi należą do
zmian łagodnych, nie wymagają leczenia, a zastosowanie za-
biegów rozjaśniających ma na celu jedynie ujednolicenie kolo-
rytu skóry [1, 20, 29, 35].
•
Plamy soczewicowate starcze
Plamy soczewicowate starcze (
Lentigo senilis
) to zmiany poja-
wiające się w wieku starczym, szczególnie w miejscach prze-
wlekle narażonych na działanie promieniowania UV (twarz,
dekolt, ramiona, grzbiety rąk). Przebarwienia te, o ciemno-
brązowej barwie mogą osiągać średnicę 1 cm lub więcej oraz
bardziej lub mniej regularne brzegi. Ilość oraz wielkość zmian
ulega zwiększeniu wraz z wiekiem. Za mechanizm powsta-
wania uważa się wzrost liczby melanocytów oraz zwiększone
wytwarzanie melaniny. Keratynocyty aktywują sąsiadujące
melanocyty przez wydzielanie cytokin stymulujących ko-
mórki barwnikowe, takich jak ET-1 oraz mSCF (
mouse stem
cel factor
). W plamach starczych wykazano podwyższoną
ekspresję ET-1 (cytokiny stymulujące melanocyty) w keraty-
nocytach oraz jej recoptora ETB (
endothelin receptor type B
) na
powierzchni melanocytów, także błonowego SCF. Prowadzi to
do podwyższonej ekspresji tyrozynazy, a w konsekwencji do
zwiększonej produkcji melaniny. ET-1 (
endothelin 1
) wykazuje
podwójny efekt stymulujący na produkcję melniny przez ludz-
kie melanocyty [1, 11, 29, 35]. Zmiany te wydają się być trwałe,
ponieważ utrzymują się nawet wówczas, gdy unika się dalszej
ekspozycji na promieniowanie UV [31].
Udowodniono, że plamy starcze są silnie związane z chro-
niczną ekspozycją na słońce, z fotouszkodzeniem i zwiększo-
nym ryzykiem raka skóry, szczególnie czerniaka wywodzące-
go się z plamy soczewicowatej [20, 37, 38].
Wyróżniamy również plamy soczewicowate (
Lentigines
) nie
związane z wiekiem starczym ani z nasłonecznieniem skóry.
Wzrost liczby melanocytów oraz zwiększone wytwarzanie
melaniny uwarunkowane są genetycznie. Świadczy o tym
fakt, iż zmiany występują od dzieciństwa i mogą być zlokali-
zowane w każdym miejscu na ciele (nie tylko w okolicach pod-
danych działaniu UV) oraz na błonach śluzowych. Plamy te są
większe od piegów, mają ciemniejsze zabarwienie i są bardziej
owalne [1, 35, 36].
•
Hiperpigmentacja pozapalna
Przebarwienia pozapalne
PIH (
postinflammatory hiperpig-
mentation
) indukowane są przez różne procesy zapalne, któ-
re mogą mieć podłoże endogenne lub egzogenne. Z przyczyn
wewnątrzpochodnych wymienia się: atopowe zapalenie skóry,
trądzik pospolity, łuszczycę, liszaj płaski, toczeń rumieniowa-
ty, łupież różowy, wyprysk, natomiast przyczyny zewnątrz-
pochodne obejmują ukąszenia owadów, zabiegi laserowe, pe-
elingi chemiczne, oparzenie skóry lub uczulenie na leki [15, 39].
