3 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
277
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
DERMATOLOGIA
granulocytarno-makrofagowe GM-CSF (
granulocyte-macro-
phage colony-stimulating factor
), zasadowy czynnik wzrostu
fibroblastów bFGF (
basic fibroblast growth factor
), czynnik
wzrostu komórek macierzystych SCF (
stem cell factor
), czyn-
nik wzrostu hepatocytów HGF (
hepatocyte growth factor
).
Czynniki hamujące melanogenezę wytwarzane przez kera-
tynocyty to: interleukiny (IL-1
α
, IL-1
β
, IL-6), transformujący
czynnik wzrostu
β
TGF-
β
(
transforming growth factor
), czyn-
nik martwicy nowotworów
α
TNF-
α
- (
tumor necrosis factor
),
czynnik wzrostu nerwów NGF (
nerve growth factor
). Substan-
cje wytwarzane przez melanocyty, stymulujące pigmentację
skóry to:
α
-MSH, ACTH, kortykoliberyna, tlenek azotu (NO),
prostaglandyna E2 (PGE2), prostaglandyna F2
α
(PGF2
α
), leu-
kotrien B4, natomiast substancje hamujące melanogenezę
wytwarzane przez melanocyty to: interleukiny (IL-1
α
, IL-1
β
,
IL-6). Fibroblasty również mogą stymulować bądź hamować
melanogenezę, do substancji stymulujących wytwarzanych
przez fibroblasty należą: zasadowy czynnik wzrostu fibrobla-
stów (bFGF), czynnik wzrostu komórek macierzystych SCF,
czynnik wzrostu hepatocytów HGF, natomiast do czynników
hamujących melanogenezę: transformujący czynnik wzrostu
β
(TGF-
β
) [11, 23].
Na poziomie endokrynnym dużą rolę w regulacji melano-
genezy odgrywa: ACTH- hormon adrenokortykotropowy,
hormon
α
stymulujący melanocyty (
α
-melanotropina,
α
-MSH),
a także estrogeny. ACTH oraz
α
-MSH regulują melanogenezę
na wszystkich trzech poziomach, autokrynnie, parakrynnie
i endokrynnie.
UVR (
ultraviolet radiation
) jest najważniejszym czynnikiem
zewnętrznym w regulacji melanogenezy. Promieniowanie UV
stymuluje parakrynne i autokrynne czynniki wpływające na
melanogenezę z wyjątkiem TGF-
β
[18, 23].
Z badań wynika, że stymulująco na proces melanogenezy
wpływają niektóre substancje lecznicze, m.in.: tetracykli-
na, doksycyklina, neuroleptyki (chloropromazyna), nikotyna
(w zależności od stężenia), sildenafil, werdenafil (inhibitory
fosfodiesterazy typu 5), cilostazol (inhibitor fosfodiesterazy
typu 3), dietylostilbestrol (syntetyczny estrogen), nitroprusy-
dek sodu (donor tlenku azotu). Hamująco na melanogenezę
wpływają m.in.:
antybiotyki aminoglikozydowe (streptomy-
cyna, amikacyna, gentamycyna, kanamycyna, netylmicyna),
fluorochinolony (ciprofloksacyna, lomefloksacyna, moksiflok-
sacyna, sparfloksacyna, norfloksacyna), neuroleptyki (tioryda-
zyna), nikotyna (w zależności od stężenia), ketoprofen, parace-
tamol, metformina, kaptopril, chlorochina, trójpierścieniowe
leki przeciwdepresyjne (amitryptylina, amoksapina, dokse-
pina, klomipramina, dezypramina, imipramina, maprotylina,
nortryptylina, trimipramina, protryptylina) [23].
Czynniki regulujące melanogenezę wpływają na aktyw-
ność wewnątrzkomórkowych kaskad sygnalizacyjnych,
dzięki czemu oddziałują na melanocyty. Wyróżnia się nastę-
pujące kaskady sygnalizacyjne biorące udział w regulacji me-
lanogenezy: kaskada sygnalizacyjna cAMP (
cyclic adenosine
monophosphate
)/PKA (
protein kinase A
)/CREB (CRE-binding
protein)/MITF (
microphthalmia associated transcription factor
),
kaskada sygnalizacyjna PLC (
phospholipase C
)/DAG (diacylo-
glicerol)/PKC
β
(protein kinase C beta), kaskada sygnalizacyjna
NO (tlenek azotu)/cGMP (cyclic guanosine monophosphate)/
PKG (protein kinase G) i kaskada MAPK (mitogen activated
protein kinase) [23].
Każdy melanocyt połączony jest przez dendryty z około
30–40 keratynocytami, tworząc w ten sposób naskórkową
jednostkę melaniny zlokalizowaną w obrębie połączenia skór-
no-naskórkowego. Takie połączenie umożliwia przeniesienie
dojrzałych melanosomów do cytoplazmy keratynocytów. Opi-
sano różne mechanizmy tego transferu, takie jak egzocytoza,
cytofagocytoza, fuzja błon plazmatycznych i transfer przez
pęcherzyki błonowe [18, 20].
Na fenotypową różnorodność pigmentacji wpływa wielkość
i liczba melanosomów, ilość i rodzaj melaniny oraz transfer
i dystrybucja melaniny w keratynocytach [17, 18, 24]. Nie jest
ona spowodowana zmiennością liczby melanocytów, ponieważ
ich ilość jest względnie stała w różnych grupach etnicznych.
U osobników ciemnoskórych melanosomy są większe, liczniej-
sze i wydłużone, co powoduje opóźnioną degradację keratyno-
cytów, a w konsekwencji zwiększoną widoczną pigmentację [17,
18, 24]. Różnice te, w melanosomach są obecne już przy urodze-
niu i nie są wynikiem działania czynników zewnętrznych, ta-
kich jak promieniowanie ultrafioletowe UVR [18, 24].
Melanina, będąca wyznacznikiem koloru skóry, włosów
i oczu, odgrywa również kluczową rolę w fotoprotekcji ze
względu na zdolność do absorbowania promieniowania ul-
trafioletowego UVR [18, 25]. Skuteczność fotoprotekcyjna
melaniny wynosi około 1,5–2,0 SPF (wskaźnik ochrony przed
słońcem), dochodzić może nawet do 4 SPF. Oznacza to, że me-
lanina pochłania od 50% do 75% UVR. Wskaźnik SPF równy
2 zapewnia podwojenie ochrony skóry przed oparzeniem sło-
necznym [26]. Dzięki tym właściwościom chroni skórę przed
fotostarzeniem oraz powstawaniem nowotworów skóry. Pełni
też funkcję antyoksydacyją, bierze udział w procesie neutrali-
zacji wolnych rodników i reaktywnych form tlenu [12]. Szcze-
gólną rolę odgrywa tu białko TRP-1 (podobnie jak tyrozynaza,
TRP-1 i TRP-2 znajdują się w melanosomach), które zachowuje
się jak peroksydaza i zapewnia ochronę przed stresem oksy-
dacyjnym [12].
Udowodniono, iż feomelanina jest fotolabilna, wykazuje
działanie fotouczulające i nie chroni skóry przed niekorzyst-
nym działaniem promieniowania UV. Eumelanina jest foto-
stabilnym polimerem o właściwościach fotoprotekcyjnych,
mającym większą odporność na degradację i zdolność do
neutralizacji reaktywnych form tlenu, ROS (
reactive oxygen
species
) [27]. Ważny jest stosunek procentowy między tymi
dwoma typami melaniny, gdyż warunkuje on protekcyjne
działanie pigmentu i kolor skóry [11].
