2 / 2016 / vol. 5
Kosmetologia Estetyczna
195
N
artykuł naukowy
onkologia
porozumiewania się załączonych w liście [5]. List powinien
wspomnieć o ulotce i zachęcać kobiety do jej przeczytania. Listy
zapraszające i ulotki są zwykle tak pomyślane, aby się wzajem-
nie uzupełniały. Ulotka dołączona do listu zazwyczaj zawiera
opis programu skryningowego, samego badania i jego znaczenia.
Często rozszerza ona informację zawartąw liście zapraszającym
i zawiera dodatkowe informacje, które mogą być użyteczne dla
kobiet. Korzyści i negatywne strony skryningu powinny być
wyjaśnione w ulotce [13-15]. Powinna być ona dobrze napisana
i mieć atrakcyjny wygląd. Jest więc ważne, aby przetestować
w populacji docelowej jej różne postacie [5, 13].
Według Wronkowskiego zaproszenia należy wysyłać pocz-
tą, z propozycją dwóch alternatywnych terminów badania do
wyboru, a w przypadku niezgłoszenia się kobiety na badania,
zaproszenie wysyłać ponownie, wraz z ankietą dotyczącą
przyczyn ewentualnej rezygnacji z badania [3]. Do zaproszeń
powinno się dołączać ulotki z informacjami dotyczącymi skry-
ningu raka piersi i badania mammograficznego, przy czym
druki zaproszenia pierwszego i ponownego miały różną treść.
W etapie podstawowym Populacyjnego Programu Wczesne-
go Wykrywania Raka Piersi realizowanym w Polsce wykony-
wane jest rutynowo badanie mammograficzne. Dopiero kobie-
ty, u których podczas badania mammograficznego wykryto
nieprawidłowości wymagające dalszej diagnostyki, zapraszane
są do badań w etapie pogłębionym (również w ramach tego
programu), choć w tekście zaproszenia zawarto informacje, że
placówka, w której zostanie wykonane badanie, określa zale-
cenia co do dalszego postępowania – organizatorom programu
wydawało się, że skoro po badaniu podstawowym – zaledwie
5% kobiet kierowane jest do dalszych badań nie ma potrzeby
od razu w zaproszeniu straszyć je rakiem. Zarówno zalecenia
europejskie, jak i same kobiety wskazywały na potrzebę zawar-
cia informacji o dalszym postępowaniu w razie wykrycia nie-
prawidłowości [5, 8]. W badaniu ankietowym kobiety mówiły
o tym, że w zaproszeniach brakuje m.in. informacji o tym:
•
po co są zapraszane na badania mammograficzne,
•
dlaczego należy takie badania robić,
•
co to jest mammografia,
•
że badanie jest bezpłatne,
•
że płaci za nie NFZ,
•
sposób otrzymania wyniku.
Istotna wydaje się także wskazówka, by w zaproszeniu poda-
wać 1 lub 2 daty i godziny badania (w pytaniu zamkniętym aż
765 wskazań). Biorąc pod uwagę, że w odpowiedzi na zaprosze-
nia zgłasza się na badanie zaledwie co czwarta kobieta, mogą
nasunąć się wątpliwości, czy funkcjonujący system wysyłania
zaproszeń nie wymaga zmian, tym bardziej że część ankieto-
wanych nie życzy sobie żadnych zaproszeń lub wolałoby za-
proszenia otrzymywać telefonicznie lub osobiście od swojego
lekarza POZ. Wprowadzenie „pośrednika” w osobie lekarza
POZ do systemu rekrutacji raczej nie zwiększy efektywności
prowadzenia badań przesiewowych w kierunku raka piersi.
Wysyłanie zaproszeń powinno pozostać w gestii wojewódzkich
ośrodków koordynujących oraz świadczeniodawców wykonu-
jących mammografię, z propozycją terminów badań. Potrzeba
wielostopniowej edukacji zdrowotnej Polek, z uwzględnieniem
roli szkoły oraz lekarza POZ. Należy je jednak uzupełnić o in-
formacje, których oczekują kobiety. Ponieważ przeprowadzone
badanie potwierdziło, że kobiety lepiej wykształcone mają wyż-
szą świadomość zdrowotną i zdecydowanie częściej zgłaszają
się na badania profilaktyczne, dlatego też pracę nad wzorem
optymalnego zaproszenia należy ukierunkować na dotarcie do
kobiet gorzej wykształconych i o niższym statusie socjoekono-
micznym. Działaniami promocyjno-edukacyjnymi należy ob-
jąć już młodzież, która dziś może wpłynąć na decyzje członków
rodziny i ich udział w badaniach przesiewowych, a za kilka,
kilkanaście lat sama stanowić będzie wyedukowaną grupę do-
celową różnych programów profilaktycznych. Osiągnięcie tego
celu wiąże się z potrzebą zmiany treści programów nauczania
w ramach lekcji biologii i lekcji wychowawczych [16]. Ważną
rolę w procesie edukacji prozdrowotnej i profilaktyce nowotwo-
rów złośliwych w Polsce powinien odgrywać lekarz rodzinny,
z którego zdaniem, co wykazało przeprowadzone badanie, liczą
się pacjenci.
|
|
LITERATURA
1.
Ustawa o ustanowieniu programu wieloletniego „Narodowy program zwalczania chorób
nowotworowych”
[Dz.U. 05.143.1200, zm. Dz.U. 08.54.325].
2.
P. Boyle, B. Levin, K. Dinshaw, M. Kasler, T. Ngoma (Eds.):
World cancer report
, World
Health Organization, Lyon 2008, 412-416.
3.
Z. Wronkowski, M. Zwierko, M.P. Nowacki:
Programmodelowego skryningu raka pier-
si i raka szyjki macicy w Polsce
, Warszawa 2001.
4.
System Informatyczny Monitorowania Profilaktyki (SIMP)
,
csm-ipd [dostęp z dnia: 5.03.2014].
5.
N. Perry, M. Broeders, C. de Wolf, S. Törnberg, R. Holland, L. von Karsa:
European
guidelines for quality assurance in breast cancer screening and diagnosis
, European Com-
munities, 2006.
6.
A. Dyzmann-Sroka, A. Harska, W. Myślińska, W. Olenderczyk, M. Rymarczyk-
-Wciorko, B. Szczęch, M. Trojanowski, T. Wosicka:
Nowotwory złośliwe w Wielkopol-
sce w 2011 roku
, Wielkopolskie Centrum Onkologii, 2011
.
7.
B. Szynglewicz, R. Matkowski, P. Kasprzak, et al.:
Recruitment methods for first-round
mammographic screening for Brest cancer In Lower Silesia
, Adv. Clin. Exp. Med., 18(6),
2009, 609-614.
8.
A. Dyzmann-Sroka:
Prophylactic examinations for breast cancer – barriers and benefits
,
Alter Ego Seniora, 2(1), 2014.
9.
D. Turnbull, L. Irwig:
Ineffective recruitment strategies for screening mammography: let-
terbox drops and invitations for friends,
Aust J Public Health., 16(1), 1992, 79-81.
10.
K.J. Jørgensen, P.C. Gøtzsche:
Are invitations to mammography screening a reasonable
basis for informed consent?
, UgeskrLaeger., 168(17), 2006, 1658-1660.
11.
P. Meldrum, D. Turnbull, H.M. Dobson, C. Colquhoun, W.H. Gilmour, G.M. McIlwa-
ine:
Tailored written invitations for second round breast cancer screening: a randomised
controlled trial
, J Med Screen., 1(4), 1994, 245-248.
12.
F.A. Majeed, D.G. Cook, R. Given-Wilson, P. Vecchi, J. Poloniecki:
Do general practitio-
ners influence the uptake of breast cancer screening?
, J Med Screen., 2(3), 1995, 119-124.
13.
H. Van Agt, J. Fracheboud, A. van der Steen, H. de Koning:
Do women make an infor-
medchoiceaboutparticipating inbreastcancerscreening?Asurveyamongwomen invited
forafirstmammographyscreeningexamination
, Pat. Educ. And Cous., 89, 2012, 353-359.
14.
K.J. Jørgensen:
Mammography screening. Benefits, harms, and informed choice
, Dan
Med J., 60(4), 2013, B4614.
15.
K.J. Jørgensen, J. Brodersen, O.J. Hartling, M. Nielsen, P.C. Gøtzsche:
Informed choice
requires information about both benefits and harms
, J Med Ethics., 35(4), 2009, 268-269.
16.
R. Matkowski, M. Jagas, J. Kotowska, i in.
Osiem lat populacyjnego programu wczesne-
go wykrywania raka piersi
, Inżynier i Fizyk Medyczny, 6(2), 2013, 293-296.
