4 / 2017 / vol. 6
Kosmetologia Estetyczna
360
N
artykuł naukowy
DIETETYKA
|
|
PATOFIZJOLOGIA NIETOLERANCJI LAKTOZY
Zaburzone wchłanianie laktozy wynika ze zmniejszonego jej
trawienia, ograniczenia powierzchni wchłaniania, mniejszego
transportu przez enterocyty oraz działanie patologicznej flory
bakteryjnej jelita [1]. Zmniejszone trawienie laktozy wynika ze
zmniejszenia aktywności laktazy (obniżenie syntezy enzymu)
lub/i skrócenia czasu jej działania (np. przyspieszenie perystal-
tyki jelit, resekcja jelita). Ograniczenie powierzchni wchłaniania
ma miejsce w przebiegu zaniku kosmków jelitowych, defektów
nabłonka jelitowego czy resekcji jelita. Zmniejszenie transportu
przez enterocyty może być wynikiem zastoju w krążeniu krez-
kowym. Działanie patologicznej mikroflory powoduje natomiast
czynnościowe i morfologiczne zmiany w jelitach, w następstwie
czego następuje zmniejszenie wchłaniania [1].
W efekcie nieprawidłowego trawienia i wchłaniania laktozy do-
chodzi do jej nagromadzenia w świetle jelita, gdzie podlega ona fer-
mentacji bakteryjnej.Wprocesie fermentacji powstajągazy jelitowe
(wodór, dwutlenek węgla i metan) oraz krótkołańcuchowe kwasy
tłuszczowe, które działają drażniąco na błonę śluzową jelita oraz po-
wodują rozdęcie jelit objawiające się wzdę-
ciami, kolkami, bólem brzucha. Ponadto
nagromadzenie laktozy w jelicie powoduje
wzrost ciśnienia osmotycznego i „ściąganie”
wody do światła jelit. Oba mechanizmy do-
prowadzają do powstania biegunki, a stolce
mają charakterystyczny zapach, są wodni-
ste i kwaśne. Nasilenie objawów nietoleran-
cji laktozy jest cechą indywidualną, zależy
od ilości spożywanego cukru, tzn. im więk-
sza dawka spożytej laktozy, tym bardziej
nasilone objawy [5]. Ponadto nietolerancja
laktozy w wieku niemowlęcym objawia się
głównie biegunką osmotyczną i tendencją
do odparzania pośladków, u starszych dzie-
ci, młodzieży i dorosłych dominują objawy
dyskomfortu jelitowego. Objawy te wystę-
pują od ok. 30 min do 12 godz. po spożyciu
posiłku zawierającego laktozę [1].
|
|
POSTACI KLINICZNE
NIEDOBORU AKTYWNOŚCI
LAKTAZY
Można wyróżnić trzy rodzaje niedobo-
ru laktazy: pierwotny niedobór laktazy
– alaktazja oraz hipolaktazja typu doro-
słych, a także wtórny niedobór laktazy.
|
|
Alaktazja
Jest niezwykle rzadkim, wrodzonym
i uwarunkowanym genetycznie defek-
tem metabolicznym, który charaktery-
zuje się całkowitym brakiem aktywności
laktazy. Manifestuje się jużwpierwszych
dniach życia noworodka po spożyciu niewielkich ilości mleka
matki czy mleka modyfikowanego, które standardowo zawiera
laktozę. Objawy to uporczywe, wodniste biegunki, kwaśne stol-
ce zawierające cukry redukujące. Eliminacja laktozy powoduje
ustąpienie objawów oraz normalizuje rozwój noworodka. Dietę
bezlaktozową należy stosować przez całe życie, gdyż pacjenci
nie tolerują nawet niewielkich ilości laktozy [1]. Brak stosow-
nego rozpoznania i wdrożenia postępowania terapeutycznego
może prowadzić do zgonu [6].
|
|
Hipolaktazja typu dorosłych
Jest najczęściej występującym pierwotnym niedoborem enzy-
matycznym i dotyczy ok. 70% dorosłej populacji świata [2]. Jest
schorzeniem uwarunkowanym genetycznie, dziedziczonym
w sposób autosomalny recesywny i polega na postępującym
wraz z wiekiem stopniowym obniżaniem się aktywności lakta-
zy. Należy tutaj zaznaczyć, iż spożywanie laktozy nie zapobiega
wystąpieniu tego niedoboru enzymatycznego. U pacjentów z hi-
polaktazją dorosłych w okresie niemowlęcym i wczesnodziecię-
cym aktywność laktazy jest wystarczają-
ca, aby prawidłowo trawić laktozę obecną
w mleku matki i przetworach mlecznych
spożywanych w dużych ilościach w tym
czasie.Wmiarę rozszerzania diety o nowe
produkty niemleczne, produkcja laktazy
stopniowo zmniejsza się i u osób dorosłych
osiąga ok. 10% aktywności oznaczanej po
urodzeniu [2, 6]. Występowanie hipolak-
tazji typu dorosłych zależy także od po-
chodzenia etnicznego. U osób rasy białej
deficyt aktywności laktazy może rozpo-
cząć się ok. 5 r.ż. (choć u osób z Europy Pół-
nocnej i USA rzadko przed 10 r.ż.), u osób
rasy czarnej i żółtej oraz Meksykanów
nawet przed 3 r.ż. Częstość występowania
hipolaktazji dorosłych w Polsce wyno-
si ok. 17,4-37,7% [1]. Natomiast kliniczne
objawy nietolerancji laktozy pojawiają
się u znacznie mniejszego odsetka osób
[2]. Przypuszcza się, że zachowanie dużej
aktywności laktazy u osób dorosłych jest
wynikiem przetrwania mutacji, będącej
wynikiem przystosowania do stosowanej
diety, gdyż występuje częściej w popula-
cjach o dużym spożyciu mleka [2, 3].
Pacjenci z tym typem niedoboru lakta-
zy najczęściej dobrze tolerują fizjologiczne
ilości laktozy (12 g, czyli równowartość
laktozy w szklance mleka), choć reakcja na
spożytą dawkę zależy od osobniczej wraż-
liwości, wieku pacjenta, całkowitej aktyw-
ności enzymu, czasu opróżniania żołądka
i rodzaju mirobioty jelitowej [1, 2].
Tabela 1
Zawartość laktozy wwybranych produktach mlecznych
Rodzaj produktu
Laktoza
[g/100 g]
Mleko chude
4,8
Mleko półtłuste
4,7
Mleko pełne
4,6
Mleko skondensowane, pełne, słodzone 12,3
Mleko chude w proszku
52,9
Mleko zagęszczone, pełne
8,5
Mleko kozie
4,4
Mleko owcze
5,1
Mleko kobiece
7,2
Śmietanka chuda
2,2
Śmietanka gęsta
1,7
Śmietana
2,7
Ser brie/camembert
Ślad
Cheddar
0,1
Ser do smarowania
4,4
Ser do smarowania
o obniżonej zawartości tłuszczu
7,3
Serek wiejski
3,1
Serek wiejski
o obniżonej zawartości tłuszczu
3,3
Twaróg tłusty
2,9
Edamski/Gouda
0,1
Feta
1,4
Ser kozi
0,9
Mozzarella
Ślad
Parmezan
0,9
Ser topiony
5,0
Jogurt naturalny
4,7
Jogurt owocowy
4,0
Lody waniliowe
4,8-5,2
Źródło:
[5]
