1 / 2018 / vol. 7
Kosmetologia Estetyczna
46
N
artykuł naukowy
DERMATOLOGIA
się okołostawowo [9]. Większość przy-
padków ma charakter nabyty, rzadko
zdarza się jednak, że choroba występuje
dziedzicznie [1, 9]. Choroba zaczyna się
zazwyczaj w dzieciństwie. Czynnikiem
sprawczym jest zwykle lokalny uraz (np.
ssanie palców przez dzieci, lub gryzienie
skóry nad stawami międzypaliczkowymi,
które ma podłoże w zaburzeniach nerwo-
wych pacjenta) (fot. 4-6). Część autorów
wyróżnia także
chewing pads
, czyli od-
mianę
knuckle pads,
która jest związana
z nawykowym żuciem lub gryzieniem
skóry nad stawami [10]. Palce poduszecz-
kowate mogą współwystępować z kam-
podaktylią (wada wrodzona, polegająca
na przykurczu zgięciowym jednego lub
wielu palców) oraz w chorobie Dupuy-
trena. Zostały opisane w przynajmniej
trzech zespołach genetycznych: zespole
Bardta-Pumphreya, dziecięcej fibromato-
zie dłoni i stóp oraz w postaci epidermoli-
tycznej rogowca dłoni i stóp [1]. W niektó-
rych przypadkach choroba ma charakter
idiopatyczny, ale autorzy podkreślają, że
nawet w przypadkach uwarunkowanych
genetycznie najważniejszą rolę w patoge-
nezie odgrywa uraz [1].
Klinicznie zmiany są bezbolesne, poje-
dyncze lub mnogie, często zajmują grzbie-
ty obu rąk, układając się symetrycznie
lub asymetrycznie [1, 9].
W różnicowaniu należy uwzględnić:
guzki reumatoidalne, guzki dnawe, guzki
Boucharda i Heberdena, torbiele śluzowe,
ziarniniak obrączkowaty, pachydermo-
daktylię, neurofibroma oraz ciała obce
w obrębie tkanek miękkich [9]. Podsta-
wą rozpoznania jest wnikliwy wywiad
oraz obraz kliniczny. Często wykonuje
się również badanie ultrasonograficzne,
m.in. aby wykluczyć zapalenie stawów. W przypadku wątpli-
wości można posiłkować się także badaniem histologicznym
(hiperkeratoza, akantoza, pogrubienie naskórka i skóry właści-
wej, zwiększenie liczby włókien kolagenowych) [1,9].
W większości przypadków leczenie nie jest wymagane. Na-
leży uspokoić pacjenta i wytłumaczyć etiologię schorzenia,
namawiając do próby wyeliminowania czynników drażnią-
cych. Wydaje się, że natłuszczanie i pielęgnacja, oraz mocznik
lub kwas salicylowy w wyższych stężeniach mogą wspomóc
leczenie hiperkeratotycznych zmian. Próby leczenia chirur-
gicznego mogą być powikłane powstawaniem blizn o typie
keloidów [1].
pachydermodactyly
(PACHYDERMODAKTYLIA)
Pachydermodaktylia (PDD,
pachyder-
modactyly
) to rzadka i łagodna postać
powierzchownej fibromatozy. Charakte-
ryzuje się symetrycznym, okołostawo-
wym obrzękiem tkanek miękkich stawów,
najczęściej stawów międzypaliczkowych
bliższych, zwykle od drugiego palca do
czwartego, rzadziej dotyczy palca piątego
[11, 12]. Została ona po raz pierwszy opi-
sana w 1973 r. przez Bazexa [11]. Choroba
może być mylona z zapalnymi chorobami
stawów, np. z młodzieńczym idiopatycz-
nym zapaleniem stawów. Dotyczy naj-
częściej młodych osób, w przeważającej
większości płci męskiej, nieobciążonych
innymi chorobami. Średni wiek zacho-
rowania to ok. 14. rok życia [11]. Choroba
stabilizuje się lub zanika w wieku doro-
słym. Etiologia schorzenia nie jest w pełni
poznana, wskazuje się jednak na pew-
ne czynniki sprawcze. Najważniejszym
z nich jest nadmierna stymulacja me-
chaniczna stawów międzypaliczkowych,
która wynika często z kompulsywnych
zachowań, takich jak wyginanie, pocie-
ranie czy ściskanie palców dłoni. Takie
zachowania identyfikuje się u ok. 43%
chorych na pachydermodaktylię [11]. Nie-
którzy autorzy uważają wręcz, że PDD
jest ważnym wskaźnikiem zaburzeń psy-
chiatrycznych u pacjenta. W pozostałych
przypadkach palce mogą być eksponowa-
ne namechaniczne drażnieniewzwiązku
z wykonywaną pracą (farmerzy, pracow-
nicy komputerowi), sportem (wspinaczka,
podnoszenie ciężarów, koszykówka) lub
hobby (gra na gitarze, flecie) [11].
Wpływ na schorzenie mogą mieć tak-
że czynniki hormonalne. Postuluje się, że
wzrost stężenia androgenów, które stymulują proliferację fi-
broblastów i syntezę kolagenu, może mieć wpływ na chorobę
[11]. Ponadto rolę w powstawaniu PDD mogą odgrywać hor-
mony wzrostu i dysfunkcje tarczycy. Opisywano także współ-
występowanie choroby ze stwardnieniem guzowatym oraz
zespołem Ehlersa-Danlosa [11]. Niektórzy autorzy sugerują,
że PDD może być łagodną odmianą pachydermoperiostozy,
jednakże nie opisywano zajęcia struktur kostnych w żadnym
z przypadków PDD [11].
Klinicznie zmiany manifestują się jako bezbolesny obrzęk
stawów międzypaliczkowych bliższych, zazwyczaj z najwięk-
szym nasileniem palca od drugiego do czwartego. Zajęta skóra
Fot. 5
Zmiany na drugiej dłoni u tej samej 12-letniej dziew-
czynki. Pacjentka przyznała się, że często gryzie skórę dłoni
nad stawami
Fot. 6
Niewielka zmiana typu "knuckle pads" u 4-letniej dziew-
czynki, związana z nawykowym ssaniem kciuka
