4 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
420
ARTYKUŁ NAUKOWY
KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA
N
Teoria odpowiedzialności za procesy starzenia się skóry opiera
się na wolnych rodnikach. Ze względu na wolny elektron uczest-
niczą one w losowych reakcjach utleniania w ludzkich komór-
kach, uszkadzając białka, lipidy, a nawet DNA. Wspomniana
wcześniej hipoteza zakłada, że proces starzenia się, czyli utraty
zdolności do prawidłowego funkcjonowania tkanek jest wzmac-
niany i przyspieszany w wyniku uszkodzeń makromolekuł i ko-
mórek. Ostatecznie prowadzi to do uszkodzeń enzymów i białek,
co może przekładać się na zanik zdolności do namnażania się
komórek, wielu nieprawidłowości w ich normalnym funkcjono-
waniu, a nawet na powstawanie mutantów nowotworowych [5].
Naturalnym mechanizmem ochronnym ludzkiego organi-
zmu przed promieniowaniem UV oraz wynikającym z niego
stresem oksydacyjnym jest m.in. melanogeneza i powstająca
w jej wyniku melanina [6].
MELANOCYTY, MELANOSOMY I MELANOGENEZA
Pigmentami nadającymi barwę ludzkiej skórze są związki z gru-
pymelanin. Powstają one w komórkach zwanychmelanocytami,
które są odpowiedzialne nie tylko za ich produkcję, ale również
za ich dystrybucję. Melanocyty stanowią około 1% komórek war-
stwy podstawnej naskórka. Stamtąd melaniny w specjalnych
organellach – melanosomach, transportowane są do keratyno-
cytów, gdzie tworzą struktury chroniące ich jądra komórkowe
przed szkodliwym promieniowaniemUV [7].
Cały aparat biochemiczny niezbędny do naturalnej fotoochro-
ny skóry znajduje się właśnie w melanosomach. Ze względu
na silną reaktywność chinonów niezbędnych do procesu me-
lanogenezy, całość reakcji odbywa się wewnątrz tych organelli
komórkowych. Zachodzący proces syntezy melaniny oddzielo-
ny jest błoną komórkową, dzięki czemu zjawisko to zapobiega
uwolnieniu jej do cytoplazmy melanocytu [7]. Rozpatrując pro-
ces pigmentacji warto podkreślić, że melanina obecna w mela-
nosomach zostaje w nich, aż do całkowitej degradacji błon ko-
mórkowych. Dzięki temu, gdy ekspozycja na promieniowanie
ultrafioletowe wzrasta, melanina jest już częściowo zgromadzo-
na w melanosomach, które jednocześnie zwiększają intensyw-
ność produkcji.
Melanogeneza jest wieloetapowym procesem utleniania
i polimeryzacji, w którym tyrozyna przekształcana jest w do-
pachinon, a następnie w jedną z form melaniny. Eumelaninę
stanowi barwnik ciemny, czarny lub brązowy, w zależności od
zagęszczenia. Odpowiada za ciemne zabarwienie skóry i brą-
zową opaleniznę po ekspozycji na słońce. Feomelaninę stano-
wi barwnik jasny, czerwono-żółty, o najniższym zagęszczeniu.
Wytwarzana jest jako pierwsza podczas ekspozycji na promie-
niowanie słoneczne i objawia się w postaci podrażnienia [6].
Zadaniem melanin jest ochrona głębszych warstw skóry
przed szkodliwym promieniowaniem UVA i UVB. Ze względu
na swoje właściwości fotoabsorbujące szacuje się, że melaniny
są w stanie skutecznie rozpraszać do 99,9% zaabsorbowanego
promieniowania ultrafioletowego [6, 8]. Chronią komórki przed
rozpadem folianów, degradacją wierzchnich warstw skórnych,
a także zmniejszają ryzyko czerniaka.
KOLOR SKÓRY A ZAGROŻENIE CZERNIAKIEM
Wzależności od rodzaju karnacji, melanosomywnaskórkumogą
przyjmować różne formy i stanowić różny poziom fotoochrony.
U osób o ciemnej skórze melanosomy są większe, elipsoidalne
i zawierają bardzo dużo eumelaniny. Nie tworzą skupisk, jednak
jest ich wyjątkowo dużo i są one odporne na działanie enzymów
lizosomalnych, co zmniejsza ryzyko ich degradacji. W skórze ja-
snej melanosomów jest zauważalnie mniej. Są one mniejsze oraz
zawierają mniej melaniny, dlatego w celu skutecznego chronie-
nia keranocytów tworzą skupiska związane z błoną komórkową.
Największe ryzyko można zaobserwować u osób o jasnej cerze.
W ich przypadkuw keranocytach górnychwarstwnaskórka nie
znajdziemy melanosomów, a jedynie tzw. pył melaninowy, który
jest efektem całkowitej degradacji melanosomów przez enzymy
lizosomalne. Wpływa to bardzo niekorzystnie na fotoprotekcję
i zwiększa ryzyko kancerogenezy w skórze [5, 7, 9].
Nie należy jednak zupełnie unikać ekspozycji na promienio-
wanie słoneczne. Jego odpowiednia dawka stymuluje procesy
związane z melanogenezą oraz te odpowiedzialne za naprawę
komórek uszkodzonych przez stres oksydacyjny czy promie-
niowanie UV [8].
Nadużywanie fotoprotekcji może powodować zaburzenia
melanogenezy, obniżenie zdolności organizmu do syntezy me-
laniny, a także obniżyć wydajność niektórych mechanizmów
naprawczych DNA. Jednym z enzymów odpowiedzialnych
za radzenie sobie ze stresem oksydacyjnym w melanocytach
jest katalaza. W badaniach in vitro i ex vivo zaobserwowa-
no w melanocytach pochodzących z jasnej skóry (typ I i II), iż
aktywność katalazy jest mniejsza niż w melanocytach pocho-
dzących ze skóry ciemniejszej. Dlatego kontakt z odpowiednią
dawką promieniowania dziennego jest niezbędny do utrzyma-
nia aktywności antyoksydacyjnej w melanocytach oraz natu-
ralnej fotoochrony [10].
Rys. 1
Schemat procesu melanogenezy
Źródło:
Archiwum własne, BBH Biotech Polska
