2 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
255
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
DIETETYKA
u kobiet w okresie menopauzy następujące objawy: swędzenie
skóry, mrowienie kończyn, zaburzenia snu i depresję. Ponad-
to inne dolegliwości występowały ze zmniejszoną częstością
i były to: nocne pocenie się, wahania nastroju, utrata libido
i suchość pochwy. W pracy zaznacza się, że wysoki potencjał
preparatu związany z obniżaniem poziomu stresu oksyda-
cyjnego objawiał się obniżeniem poziomu wolnych rodników
w osoczu krwi włośniczkowej. Można przypuszczać, że ten
bogaty w polifenole preparat może także korzystnie wpływać
na przeciwdziałanie procesom starzenia zachodzącym w róż-
nych warstwach skóry i nieprawidłowym stanom w naczy-
niach krwionośnych. Właściwości flawonoidów mogą odgry-
wać istotną rolę w opóźnianiu niekorzystnych zmian w stanie
skóry u kobiet w wieku okołomenopauzalnym. Wśród nich
wymienić należy: ochronę przed promieniowaniem UVB,
neutralizowanie reaktywnych form tlenu, chelatację meta-
li, hamowanie działania określonych enzymów docelowych,
modyfikację aktywności hormonów, działanie przeciwzapal-
ne i przciwutleniające, hamowanie rozwoju drobnoustrojów [1].
FITOESTROGENY
Jak wspomniano wcześniej, obniżenie poziomu estrogenów jest
ściśle związane z pogorszeniem jakości skóry w okresie meno-
pauzy. Z tego względu, związki pochodzenia roślinnego naśla-
dujące estrogen, zasługują na uwagę jako potencjalne składniki
pożywienia i swego rodzaju alternatywa dla hormonalnej terapii
zastępczej syntetycznym estrogenem [5]. Najdokładniej zbadaną
grupą są izoflawony, wykazujące podobieństwo do cząsteczki
estrogenu ssaków. Znajdują się one między innymi w soi, fasoli,
soczewicy i koniczynie czerwonej, flawonoidy są również zawar-
te w czerwonym winie. Tak zwane fitoestrogeny mają zdolność
aktywowania i wiązania się z receptorem estrogenowym. Ak-
tywacja tego receptora powoduje indukowanie syntezy kolage-
nu przez fibroblasty, co ma istotny wpływ na gęstość skóry [15].
Uważa się więc, że fitoestrogeny mogą być potencjalną terapią
dla niepożądanych stanów hormonozależnych, w tym również
zmian i objawów starzenia skóry u kobiet po menopauzie [5].
Fitoestrogeny zawarte w produktach pochodzenia roślinne-
go dzielone są na trzy klasy: lignany, flawonoidy i stilbeny. Naj-
lepiej poznane i poddane największej liczbie badań są lignany
i flawonoidy (izoflawony). Ich najbogatszym źródłem są przede
wszystkim warzywa strączkowe (soja i jej przetwory, koniczy-
na czerwona, soczewica) oraz szpinak. Zmienne ilości fitoestro-
genów wykazują również rośliny ziołowe i przyprawy: koper
włoski, lukrecja, krwawnik, korzen żeń-szenia. Fitoestrogeny
stwierdza się również w pyłku kwiatowym czy mniszku le-
karskim [16]. Lignany występują natomiast w ziarnach kawy,
lnu, słonecznika i w zbożach, jednak ta grupa nie aktywuje
receptora estrogenowego [15]. W mniejszych ilościach fito-
estrogeny występują w warzywach i owocach (jabłka, wiśnie,
marchew, jagody, cebula), orzechach oraz w zielonej i czarnej
herbacie. Zawartość izoflawonów w różnych produktach zo-
stała przedstawiona w tabeli 2.
Tabela 2
Źródła fitoestrogenów
Roślina
Nazwa
zwyczajowa Źródło
Aktywny związek
Avena sativa
owies
nasiona, mąka, kiełki
zearalenon
Daucus carota
marchew
korzeń
gambar
Soja max
soja
nasiona, kiełki
kumestrol
Surghum vulgare
sorgo
ziarno, łodyga, mąka zearalenon
Cicer arietinum ciecierzyca
nasiona, sadzonki
iflawony
Trifolium spp.
koniczyna
liście, łodyga
kumestrol, itflawony
Ziarno Secale
żyto
ziarno
zearalenon
Sezamum indicum sezam
nasiona, mąka
zearalenon
Zea mays
kukurydza
ziarno, kiełki
zearalenon
Źródło:
[16]
SOJA JAKO ŹRÓDŁO IZOFLAWONÓW
Na globalnym rynku żywności soja najczęściej występuje w kra-
jach azjatyckich. Spożycie dzienne izoflawonów w tej części
świata sięga od 20 do 100 mg, a w Japonii wynosi nawet do 200
mg. Dla porównania japońscy imigranci w USA spożywają oko-
ło 10 mg izoflawonów dziennie, co związane jest niewątpliwie
z tym, że w krajach zachodnich spożywa się więcej węglowo-
danów i mięsa, natomiast mniej roślin strączkowych. Z danych
opublikowanych w piśmienictwie wynika, że u osób na diecie
europejskiej ogólne spożycie izoflawonów jest niewielkie w po-
równaniu do diet azjatyckich, na przykład wHolandii kształtuje
się w przedziale od 3 do 11 mg dziennie [16]. Ze względu na wspo-
mniane powyżej korzystne oddziaływanie izoflawonów, można
przypuszczać, że istnieje potrzeba zwiększenia podaży produk-
tów zawierających izoflawony u kobiet w okresie menopauzal-
nym. Optymalna dawka izoflawonów to 60 mg dziennie, czemu
odpowiada spożycie 0,5 litra mleka sojowego lub 120 g serka
tofu. Warto zwrócić uwagę na wartość i jakość przyjmowanych
pokarmów, z uwzględnieniem faktu, iż dieta z odpowiednią za-
wartością błonnika sprzyja ich przyswajaniu, natomiast używki,
takie jak papierosy i alkohol znacznie utrudniają ten proces [4].
Mechanizmy działania soi nie są jeszcze dokładnie poznane,
a sprzeczne wyniki badań zniechęcają klinicystów do zalecania
izoflawonów sojowych kobietom w okresie menopauzy. Istotne
jest, że część ludzi nie posiada enzymu przekształcającego daidze-
inę w równoważnik naśladujący działanie estrogenu, co może
wyjaśnić zmienność wyników badań nad izoflawonami sojowy-
mi [17]. Wskutek przeprowadzonych doświadczeń wykazano, że
indywidualna zmienność mikroflory jelitowej odgrywa ważną
rolę w określaniu biodostępności izoflawonów sojowych. Stwier-
dzono, że dwie trzecie osób dorosłych spożywających produkty
żywnościowe zawierające soję przekształcało daidzeinę w rów-
noważnik estrogenu dzięki niezbędnym do biotransformacji en-
zymom bakteryjnym i warunkom jelitowym [18].
W związku z trudną dostępnością soi niemodyfikowanej
genetycznie, zaleca się korzystanie z innych źródeł fitoestro-
genów [6, 16]. Dolegliwości menopauzy, takie jak uderzenia
gorąca, stany niepokoju i depresji, łagodzą herbatki z liści szał-
wii, czarnej porzeczki, kozłka lekarskiego i korzenia lukrecji.
Nadmiernemu poceniu zapobiega też regularne picie herbatki
z żeń-szenia oraz toniku z wyciągiem z aloesu [4].
