4 / 2017 / vol. 6
Kosmetologia Estetyczna
343
artykuł naukowy
Kosmetologia Estetyczna
N
w tłuszczach, w tym pochłaniających promieniowanie ultra-
fioletowe lubceramidów. Wmedycynie można za ich pomocą
przenosić również leki rozpuszczalne wwodzie, np. pantenol.
|
|
Stabilność liposomów
Liposomy mają charakter koloidów i wykazują szereg cha-
rakterystycznych dla nich właściwości, m.in. ruchy Browna.
Ponieważ koloidy są układami dyspersyjnymi, zwykle dwu-
składnikowymi, ich stabilność jest determinowana przez siły
napięcia powierzchniowego, ładunek elektrostatyczny czy hy-
drofilowość. Duże znaczenie ma również stabilność chemiczna
samych lipidów wykorzystanych do produkcji liposomów [4].
Do podstawowych parametrów określających właściwości
liposomów należą: rozmiar (określany metodą spektroskopii
korelacji fotonowej i rozpraszania światła lasera), liczba warstw,
płynność dwuwarstwy w danych warunkach fizycznych (za-
leży od temperatury i zawartości steroli), ładunek liposomów,
objętość zamknięta (określa się za jej pomocą stosunek roztwo-
ru enkapsulowanego do ilości użytych lipidów) oraz wydajność
enkapsulacji (określa ilość roztworu danej substancji czynnej
zamkniętegow liposomach) [11].
Na stabilność liposomów wpływa obecność związków po-
wierzchniowo-czynnych, które przyspieszają proces ich degrada-
cji przez zwiększenie płynności i przepuszczalności liposomalnej
dwuwarstwy lipidowej. Wskutek tego poszczególne liposomy łą-
czą się wwiększe struktury, a substancje czynne w nich zawarte
ulegają wyciekowi. Aby temu zapobiec, stosowane są błony z gli-
kozoaminoglikanów i atelokolagenu, otaczających liposomy od ze-
wnątrz [4]. Procesy utleniania i degradacji fosfolipidówhamuje się,
stosując antyoksydanty, uwodornione formy lecytyn i wykorzy-
stanie nasyconych lipidów niejonowych do produkcji liposomów.
Degradacja liposomów może następować także pod wpływem
alkoholi czy silnie dysocjujących soli [10]. Duże znaczenie dla ich
stabilności mają też siły napięcia powierzchniowego, ich ładunek,
długość łańcuchów węglowodorowych, płynność dwuwarstwy
w danym zakresie temperaturowym czy hydrofobowość [4].
Głównym czynnikiem, odpowiedzialnym za stabilność ki-
netyczną liposomów, jest obecność ładunku elektrycznego na
powierzchni ich cząstek. Ładunki występują w liposomach
w dwóch obszarach, tworzących tzw. podwójną warstwę elek-
trostatyczną [15], mianowicie w nieruchomej warstwie jonów
przylegających – promień tej strefy nazywany jest mianem
promienia ścinania oraz w ruchomej sferze jonowej, która po-
wstaje w wyniku przyciągania cząstek o ładunku przeciwnym
do obecnego na powierzchni liposomu.
Elektrostatyczny potencjał, który pojawia się na granicy faz
w bezpośrednim sąsiedztwie liposomów, nazywany jest mia-
nem potencjału elektrokinetycznego dzeta (
ζ
). Jest on zależny
w dużym stopniu od rodzaju cząstek, właściwości ośrodka dys-
persyjnego oraz stężenia występujących w nim jonów. Ulega on
zmniejszeniu wraz ze wzrostem siły jonowej roztworu, więc tak-
że wraz ze wzrostem stężenia fazy rozproszonej, jaką stanowią
liposomy. Istotne jest zapewnieniewysokichwartości potencjału
dzeta dla uzyskania odpowiedniej stabilności roztworów kolo-
idalnych wytworzonych z użyciem liposomów. Dzięki temu za-
chowują one znaczną stabilność i są mniej podatne na procesy
związane z degradacją chemiczną czy nadmierną koagulacją.
Koagulacja wpływa niekorzystnie na właściwości kosmetyków
i leków zamkniętych w liposomach, gdyż powoduje łączenie się
poszczególnych ich cząstek w większe agregaty, co obniża wy-
dajność liposomów w transporcie substancji aktywnych [4].
|
|
Metody wytwarzania liposomów
Związkami najczęściej stosowanymi do produkcji liposomów
są fosfolipidy, lecytyny, sfingolipidy, niektóre niejonowe związ-
ki powierzchniowo czynne, ale także glikolipidy, sterole oraz
kwasy i zasady organiczne. Dodatkowo, w trakcie modyfika-
cji liposomów mogą być używane syntetyczne polimery oraz
przeciwciała specyficzne tkankowo. Dobór poszczególnych
składników przekłada się na właściwości otrzymanych lipo-
somów, ich ładunek, wielkość oraz możliwości wykorzystania
w praktyce. W procesie wytwarzania liposomów istotne zna-
czenie ma zapewnienie ich trwałości, co wpływa na stabilność
gotowych preparatów kosmetycznych i leków [16].
Obecnie istnieje wiele wydajnych metod wytwarzania liposo-
mów. Ich wybór zależy od planowanej wielkości nośników, liczby
warstw i późniejszego zastosowania. Znaczenie ma również od-
powiedni dobór aparatury produkcyjnej i skala wytwarzania [10].
Wśród metod wytwarzania liposomów wyróżnia się m.in.
metodę hydratacji lipidu, sonifikacji, wstrzykiwania etanolo-
wego, wstrzykiwania eteru, przy użyciu dializy detergentowej,
odparowywanie metodą faz odwróconych.
|
|
ZASTOSOWANIE LIPOSOMÓWWKOSMETOLOGII
Pierwsze praktyczne zastosowanie liposomów w preparatach
kosmetycznych miało miejsce w latach 80. ubiegłego wieku
w firmach L’Oréal i Dior. Od tego momentu stały się one bardzo
popularne [4]. Do preparatów kosmetycznych, najczęściej wy-
korzystujących formułę liposomową, należą:
––
kremy pielęgnacyjne na noc, na dzień, pod oczy oraz anty-aging;
––
kremy, żele i balsamy po goleniu;
––
preparaty służące do samoopalania;
––
olejki przeznaczone do likwidacji rozstępów;
––
płyny do kąpieli;
––
preparaty do pielęgnacji skóry w trakcie korzystania z sauny;
––
toniki bezalkoholowe [17].
W obecnie stosowanych kosmetykach najczęściej wykorzy-
stuje się liposomy o wymiarach 100-300 nm. Sposób ułożenia
dwuwarstwy lipidowej, przypominający naturalne błony bio-
logiczne, sprawia, że stosunkowo łatwo ulegają fuzji z błonami
komórkowymi, co z kolei przekłada się na wydajną penetrację
tkanki skórnej [16]. Pęcherzyki liposomów w preparatach ko-
smetycznych chronią zawarte w nich substancje czynne przed
czynnikami zewnętrznymi i przed rozkładem enzymatycz-
nym w czasie przechowywania. Dzięki temu są doskonałymi
