3 / 2018 / vol. 7
Kosmetologia Estetyczna
296
N
artykuł naukowy
DIETETYKA
Pobudzenie funkcji żucia oraz wydzielania śliny, wiązanie
nadmiaru kwasu solnego w żołądku, zwiększenie wydzielania
soków trawiennych, pobudzanie perystaltyki jelit poprzez me-
chaniczne drażnienie ścian jelita grubego to efekty działania
nierozpuszczalnej frakcji błonnika na przewód pokarmowy [7].
Nierozpuszczalne włókna błonnika mają również wpływ na
wiązanie cząsteczek wody, przez co zmiękczają masę kałową
i wpływają na wypróżnianie, zapobiegając przy tym zapar-
ciom [7, 8, 11]. W błonnik nierozpuszczalny bogate są zboża,
natomiast warzywa, owoce i orzechy zawierają więcej błon-
nika rozpuszczalnego [6]. Zasadnicza jest obecność w diecie
błonnika rozpuszczalnego SDF i błonnika nierozpuszczalnego
IDF w odpowiednich proporcjach, tj. 1:4 do 1:3 [9].
Tabela 1
Podział i charakterystyka błonnika
Błonnik rozpuszczalny
w wodzie (SDF)
Błonnik nierozpuszczalny
w wodzie (IDF)
Skład
–
–
Pektyny
–
–
Gumy
–
–
Śluzy
–
–
Beta-glukan
–
–
Inulina
–
–
Celulozy
–
–
Ligniny
–
–
Hemicelulozy
–
–
Skrobia oporna
Rola
Spowalnia pasaż jelitowy
Przyspiesza pasaż jelitowy
Źródło
–
–
Otręby owsiane
–
–
Jęczmień
–
–
Brązowy ryż
–
–
Owoce cytrusowe
–
–
Truskawki
–
–
Jabłka
–
–
Ziemniaki
–
–
Suszona fasola
–
–
Otręby pszenne
–
–
Mąka z pełnego przemiału
–
–
Fasola i groch
–
–
Kukurydza
–
–
Nasiona roślin, całe ziarna
–
–
Orzechy
–
–
Warzywa kapustne
–
–
Warzywa korzeniowe
Źródło:
[5]
BŁONNIK
A UTRZYMANIE PRAWIDŁOWEJ MASY CIAŁA
Włókno pokarmowe wpływa pozytywnie na utrzymanie pra-
widłowej masy ciała, jak również jej redukcję w przypadku
nadwagi bądź otyłości. Zawartość błonnika w posiłku wpływa
na wydłużenie czasu jego trwania, co wynika ze wzmożonej
potrzeby żucia, a w konsekwencji ma wpływ na pojawienie się
uczucia sytości. Uczucie sytości powoduje także fakt, że błon-
nik absorbuje cząsteczki wody, a w żołądku zwiększa swoją
objętość [5]. To długotrwałe uczucie sytości, wynika również
z nieodłącznych fizycznych właściwości włókna pokarmowe-
go, tj. tworzenie pęcherzyków i żelu oraz zmiana lepkości tre-
ści żołądkowej [11]. Kolejną rolą błonnika, która ma wpływ na
pojawienie się uczucia sytości jest spowolnienie opróżniania
żołądka oraz wchłaniania substancji odżywczych. Uczucie sy-
tości w żołądku trwa dłuższy czas, a chęć podjadania ulega za-
hamowaniu [5]. Następnie podczas fermentacji błonnika w jeli-
cie grubym wytwarzane są hormony jelitowe, zaangażowane
w sygnalizowaniu stopnia nasycenia, tj. peptyd glukagonopo-
dobny GLP-1 (
glucagon-like peptide
1) oraz peptyd YY (
peptide
YY
) [11, 14], jak również cholecystokinina CCK (
cholecystokinin
),
która stymuluje do pracy trzustkę, przyspiesza motorykę je-
lit oraz hamuje uczucie głodu [14]. Dieta wysokobłonnikowa
stosowana jest także w dietetyce ze względu na fakt, że spoży-
cie błonnika wpływa na obniżenie gęstości energetycznej po-
żywienia, a w konsekwencji na dłużej utrzymujące się uczucie
sytości po jego spożyciu [6, 11]. Istnieją zagraniczne doniesienia
naukowe, potwierdzające, że ilość spożywanego błonnika jest
odwrotnie proporcjonalna do masy ciała i ilości tkanki tłusz-
czowej w organizmie [15-17]. W Polsce także analizowano
spożycie błonnika i jego współzależność z masą ciała. Badania
przeprowadziła Szczepańska i wsp. wśród studentów w wieku
od 18 do 26 lat. Pierwszą grupę stanowili studenci o niewy-
starczającej ilości błonnika, natomiast drugą grupę studenci,
których dieta była uboga w błonnik. Podkreślić należy, że ba-
daczom nie udało się znaleźć grupy osób, która spożywałaby
wystarczającą, zalecaną ilość błonnika. Autorzy badania po-
twierdzili, że mniejsze ilości spożywanego w diecie włókna
pokarmowego sprzyjają większej względnej masie ciała, szcze-
gólnie u mężczyzn. U kobiet zależność ta była nieco słabsza.
Autorzy podkreślają przy tym fakt, że spożywanie błonnika
wśród Polaków jest nadal niewystarczające [18].
BŁONNIK AMIKROBIOM JELIT
Obecność błonnika w diecie dorosłego człowieka wpływa
również na namnażanie się korzystnych dla organizmu bak-
terii jelitowych [19-21]. Polisacharydy, które nie są trawione
w przewodzie pokarmowym człowieka, podlegają częściowej
lub całkowitej fermentacji przez bakterie jelitowe, tj.
Bactero-
ides, Roseburia, Bifidobacterium, Faecalibacterium
oraz
Entero-
bacteria
[19-21]. W procesie tym powstają m.in. krótkołańcu-
chowe kwasy tłuszczowe SCFA (
Short Chain Fatty Acids
), które
wywierają korzystny wpływ na zdrowie człowieka [19-23].
Kwasy te są źródłem dodatkowej energii, dostarczają około
80-200 kcal dodatkowo na dobę [19-21, 23]. Ponadto biorą
udział w utrzymaniu homeostazy immunologicznej, stymu-
lują proliferację oraz różnicowanie enterocytów jelitowych,
jak również rozwój tkanki nabłonka jelitowego, hepatocytów
i tkanek obwodowych [19, 21]. SCFA dodatkowo hamują rozwój
bakterii chorobotwórczych, takich jak
E. coli
,
Campylobacter
spp
. i
Salmonella spp.
Błonnik jako składnik pokarmowy, który
nie ulega trawieniu i jest idealną pożywką dla bakterii probio-
tycznych, zaliczany jest do prebiotyków [19].
BŁONNIK A CHOROBY CYWILIZACYJNE
Istnieją doniesienia naukowe, wskazujące na korzystnywpływ
błonnika pokarmowego w profilaktyce różnych chorób, m.in.
chorób układu sercowo-naczyniowego [2]. Prawidłowa dieta
stanowi fundament w profilaktyce i leczeniu chorób układu
krążenia. Szczególną uwagę zwraca się na duże spożycie wa-
rzyw, owoców oraz produktów pełnoziarnistych, które są do-
brym źródłem błonnika. Włókno pokarmowe obecne w diecie
wiąże kwasy żółciowe i ich sole, co powoduje wydalenie z or-
ganizmu tych substancji, łącznie z nadmiarem cholesterolu,
który nie jest metabolizowany [5, 6]. W największym stopniu
wiąże kwasy żółciowe lignina, natomiast celuloza odznacza
