20
vol. 2 \ 1 \ 2013 \ Kosmetologia Estetyczna
–
–
falista budowa warstwy brodawkowej pozwalająca na
rozciąganie skóry,
–
–
włókna kolagenowe i sprężyste skóry właściwej, na-
dające skórze sprężystość i spoistość,
–
–
tkanka podskórna – tłuszczowa, która na skutek swej
sprężystości osłabia działanie bodźców zewnętrznych.
S
kóra
Płaszcz tłuszczowy skóry, składający się z wydzieliny
gruczołów łojowych, wody wydzielanej przez gruczoły
potowe oraz z lipidów pochodzących z komórek naskórka,
kwaśny odczyn skóry (pH 4.2-5.6), jak również obecność
keratyny zapewniają ochronę przed szkodliwymi czyn-
nikami chemicznymi. Działanie antybakteryjne skóry
polega na utrzymywaniu kwaśnego odczynu płaszcza
tłuszczowego i jednoczesnym wysychaniu naskórka oraz
stałym procesie złuszczania go, przez co bakterie zostają
usunięte w sposób mechaniczny. Ochrona przed czynni-
kami fizycznymi polega na:
–
–
powstawaniu melaniny, która chroni skórę i tkanki
pod nią przed promieniowaniem UV,
–
–
ochronie przed ciepłem i zimnem, czyli regulacji
cieplnej (zwiększanie lub zmniejszanie utraty cie-
pła). Dodatkowo skóra uczestniczy w metabolizmie
lipidów, węglowodanów, białek i witamin, w regulacji
gospodarki wodno-elektrolitowej oraz w procesach
odpornościowych.
Skóra składa się ze skóry właściwej (
dermis
) oraz po-
krywającego ją od zewnętrznej strony naskórka (
epider-
mis
) z warstwą rogową (
stratum corneum
). Między naskór-
kiem a skórą właściwą znajduje się błona podstawowa
o bezkomórkowej strukturze. Komórki warstwy podsta-
wowej (
stratum basale
) ulegają ciągłym podziałom, dając
początek keratynocytom naskórka. Od 2 do 4 tygodni
trwa proces przemieszczania się keratynocytów z war-
stwy podstawowej do warstwy rogowej, gdzie w najbar-
dziej zewnętrznych jej obszarach ulegają one złuszczeniu.
W okresie tym komórki w wyniku keratynizacji tworzą
strefę martwych komórek
stratum corneum
, złożoną
z około 15-20 warstw. Podczas keratynizacji w warstwie
ziarnistej z lipidów tworzą się tzw. ciałka lamelarne, któ-
re podczas obumierania keratynocytów wydzielane są do
przestrzeni międzykomórkowych. Struktura warstwy
rogowej przypomina swoją budową model muru, w któ-
rym cegły stanowią martwe, ubogie w lipidy i obficie
zaopatrzone w białka (głównie w
a
-keratyny) keratyno-
cyty, a zaprawę murarską – macierz zawierającą lipidy
(ceramidy, cholesterol), wolne kwasy tłuszczowe, a także
enzymy kataboliczne, które powodują przekształcanie
się lipidów ze związków polarnych w niepolarne, nieroz-
puszczalne w wodzie. Lipidy tworzą na drodze krystali-
zacji tzw. płaszcz lipidowy. Schemat struktury warstwy
rogowej naskórka przedstawiono na rysunku 1.
Przestrzenie międzykomórkowe
stratum corneum
wy-
pełnione są lipidami ułożonymi w uporządkowane struk-
tury laminarne, których jednostką podstawową jest po-
dwójna warstwa lipidowa [1]. Hydrofilowe ugrupowania
polarne lipidów zwrócone są do siebie, a pomiędzy nimi
znajdują się warstwy wody (Rys. 1). Cząsteczki lipidu są
związkami amfifilowymi, tzn. posiadają w swej struk-
turze obszar o charakterze polarnym i rejon niepolarny.
Część hydrofilowa (polarna), zwana inaczej hydrofilową
„główką”, reprezentowana jest przez polarne grupy fosfo-
ranowe, karboksylowe, hydroksylowe, cholinowe itd. Ob-
szar hydrofobowy (niepolarny) stanowią długie łańcuchy
węglowodorowe, zwane hydrofobowymi „ogonami” czą-
steczek lipidowych. Cząsteczki amfifilowe tworzą agre-
gaty, których struktura zależy między innymi od kształtu
budujących je cząsteczek lipidowych, rodzaju środowiska,
w którym powstają, temperatury, siły jonowej czy pH.
Dwuwarstwa lipidowa jest termodynamicznie stabilną
i jedną z najczęściej przyjmowanych form agregacji lipi-
dów budujących żywe komórki. Dwuwarstwowe struk-
tury lipidowe wypełniające przestrzenie między komór-
kami keratynocytów powstają w wyniku lamelarnego
ułożenia cząsteczek lipidowych kontaktujących się ze
sobą główkami polarnymi, a w obszarze hydrofobowym
węglowodorowe łańcuchy przylegają do siebie wzdłuż
swej długości. Jedna monowarstwa kontak-
tuje się z drugą poprzez obszar hydrofobowy.
W ten sposób powstaje dwuwarstwa lipidowa,
która przylega do drugiej dwuwarstwy swo-
ją polarną powierzchnią (Rys. 1). Przestrzeń
między dwuwarstwami lipidowymi ma cha-
rakter wysoce hydrofilowy i wypełniona jest
cząsteczkami wody, które odpowiadają mię-
dzy innymi za stopień nawilżenia skóry oraz
za wzrost stopnia wchłaniania związków ko-
smetycznych i leczniczych.
Rzeczywistą barierę w przenikaniu sub-
stancji przez skórę stanowi martwa warstwa rogowa na-
skórka, przez którą substancje dyfundują głównie lipido-
wą drogą międzykomórkową. Przez warstwę rogową skóry
substancje dyfundują ponad tysiąc razy wolniej niż przez
żywe warstwy skóry, głównie z powodu ścisłego przylega-
nia keratynocytów i lamilarnie ułożonych lipidów otacza-
jących komórki. Niepolarny charakter warstwy rogowej
sprzyja przenikaniu substancji lipofilowych, niepolarnych,
niezjonizowanych i o niskiej masie cząsteczkowej.
W dużym uproszczeniu warstwę rogową naskórka można
traktować jako szereg membran lipidowych, które musi po-
konać dyfundująca cząsteczka. Proces przenikania substan-
cji aplikowanej wnośniku (podłożu) na skóręmożna uznać za
dyfuzję bierną, którą opisuje pierwsze prawo Ficka (1):
J=K×D×∆C /L
(1)
gdzie:
J - ilość substancji dyfundującej - szybkość dyfuzji
(kg/cm
2
x h),
K - współczynnik podziału substancji między warstwę
rogową a podłoże,
D - współczynnik dyfuzji substancji w warstwie rogowej
(cm
2
/h),
lamelarna warstwa lipidowa
keratynocyt
model muru warstwy rogowej naskórka
keratynocyt
keratynocyt
podwójna
warstwa
lipidowa
woda
Rys.1
Model muru warstwy rogowej naskórka z lamelarnymi warstwami lipidowymi wypełniającymi przestrzenie
międzykomórkowe.
Żródło:
www.eucenin.com.
1...,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21 23,24,25,26,27,28,29,30,31,32,...76