4 / 2018 / vol. 7
Kosmetologia Estetyczna
447
artykuł naukowy
Kosmetologia Estetyczna
N
Sterydoterapia
Wiele niekorzystnych zmian skórnych – ścieńczenie w obrę-
bie skóry właściwej, przewlekłe stany zapalne, trądzik oraz ry-
zyko bliznowacenia (keloidy) niesie za sobą sterydoterapia [11].
Radioterapia
Radioterapia ma działanie miejscowe, co niewątpliwie stanowi
jej ogromną zaletę, jednak skóra w obszarze poddanym zabiego-
wi w znacznym stopniu zostaje uszkodzona. W trakcie takiego
leczenia niszczone są nie tylko komórki nowotworowe, ale także
zdrowe, znajdujące się w obszarze napromienianego bloku tka-
nek. Dochodzi do zaburzenia równowagi pomiędzy procesem
utraty komórek warstwy rogowaciejącej a różnicowaniem
i dojrzewaniem komórek macierzystych warstwy podstawnej
naskórka [13]. Następuje upośledzenie podziałów komórkowych
i procesów metabolicznych. W poparzonej skórze naruszone
zostają naczynia krwionośne, powstają blizny, przebarwienia
i teleangiektazje [14]. Konsekwencją wymienionych zaburzeń
mogą być powikłania wczesne, pojawiające się zwykle kilka
tygodni po rozpoczęciu leczenia, takie jak nadmierna suchość
skóry, zaburzenia pigmentacji, wypadanie włosów oraz rumień.
W przypadkach ciężkiego popromiennego zapalenia skóry eks-
pozycja na kolejne dawki frakcyjne utrudnia repopulację komó-
rek, a co za tym idzie – gojenie owrzodzenia.
Odczyny późne pojawiają się zwykle kilka miesięcy po
zakończeniu napromieniania. Następuje spadek populacji fi-
broblastów, które są komórkami o niskim indeksie prolifera-
cyjnym oraz resorpcja włókien kolagenowych, co przyczynia
się do powstania zmian o charakterze atrofii. Na skutek syn-
tezy zwiększonych ilości kolagenu o nieregularnym układzie
włókien przez zmienione strukturalnie fibroblasty skóra traci
elastyczność, pojawiają się zgrubienia i włóknienie. W efekcie
włóknienia skóra staje się zgrubiała, twardsza i mogą pojawiać
się obrzęki. Uszkodzenie śródbłonka naczyń skutkuje poja-
wieniem się teleangiektazji. Dochodzi do zaniku gruczołów
łojowych, gruczołów potowych i mieszków włosowych. Przy
ekspozycji pacjenta na duże dawki promieniowania wtórnie
może dojść do martwicy skóry [18].
W tabeli 2 przedstawiono wpływ radioterapii na skórę,
uwzględniając wczesne i późne objawy działań niepożąda-
nych oraz skutków tychże zmian.
Ponadto znane są lokalizacje anatomiczne, w których wystę-
puje silny odczyn popromienny, m.in. twarz, miejsca o cienkim
naskórku oraz miejsca bezpośredniego kontaktu tkanek (pa-
chwiny, pachy, krocze) [15].
Stosowanie powszechnie metody leczenia onkologicznego, ta-
kie jak chemioterapia, radioterapia czy też leczenie operacyjne,
mogą powodować czasowe lub trwałe upośledzenie czynno-
ści hormonalnej jajników, czego skutkiem jest przedwczesna
menopauza ze wszystkimi niekorzystnymi skutkami metabo-
licznymi[11]. Dodatkowo oprócz wypadania włosów ze skóry,
obserwowano ich depigmentację, a po zakończeniu terapii re-
gularnie następowała ich repigmentacja. Możliwa jest również
zmiana struktury włosa [16].
Wymienione metody leczenia wdrażane w klinice onkolo-
gicznej mają znaczący wpływ na stan i wygląd skóry. Równie
ważnymi czynnikami są także: styl życia (palenie papierosów,
wcześniejsza pielęgnacja, aktywność fizyczna), wiek chore-
go, ogólna odporność organizmu (stan układu limfatycznego),
czynniki genetyczne lub współistniejąca cukrzyca, co również
powinno być brane pod uwagę w czasie planowania zabiegów
kosmetologicznych.
PIELĘGNACJA SKÓRYWTRAKCIE
I PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM
W trakcie i po przebytej terapii należy szczególnie dbać o kon-
dycję skóry. Istotną kwestią jest edukacja na temat szkodliwo-
ści ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe UV (
ultravio-
let radiation
). Wykluczone jest korzystanie z łóżek opalających
i długotrwałe przebywanie na słońcu. Skóra jest szczególnie
narażona na jego negatywne działanie. Promieniowanie UV
absorbowane jest przez cząsteczki, zawierające grupy chro-
mosomowe: melaninę, kwas deoksyrybonukleinowy DNA
(
deoxyribonucleicacid
), kwas rybonukleinowy RNA (
ribonucle-
icacid
), białka, aminokwasy aromatyczne (tryptofan, tyrozyna),
lipidy itp. Powoduje to reakcje fotochemiczne oraz interakcje
pomiędzy cząsteczkami, na skutek powstawania wolnych
rodników [17]. Należy o to dbać nie tylko w trakcie leczenia,
ale także wiele lat po jego zakończeniu. Bezwzględnie należy
stosować filtry przeciwsłoneczne o wysokim faktorze.
Negatywny wpływ na skórę mają również niskie tempera-
tury, które obniżają jego bezwzględną wilgotność i wpływają
na przeznaskórkową utratę wody TEWL. Należy wykluczyć
u pacjentów onkologicznych wszelkie zabiegi krioterapeutycz-
ne, a w chłodne dni odpowiednio zabezpieczyć skórę.
Ponieważ nie opracowano dotychczas jednolitych standar-
dów postępowania w przypadku popromiennego zapalenia
skóry, zalecenia przekazywane pacjentom w trakcie napro-
mieniania, a także sposoby postępowania w przypadku po-
jawienia się odczynu popromiennego są często wypadkową
własnych doświadczeń poszczególnych członków zespołu pla-
cówki zajmującej się napromienianiem pacjentów, nie zawsze
popartych wiarygodnymi badaniami [18].
Tabela 2
Wpływ radioterapii na skórę
Radioterapia Działania niepożądane
Skutki działań
niepożądanych
Objawy wczesne Uszkodzenie gruczołów łojowych
i potowych
Nadmierna stymulacja komórek
barwnikowych
Uszkodzenie mieszków włosowych
Zwiększony wyrzut cytokin
prozapalnych, między innymi
interleukiny 1 i 6, TNF-
α
, TGF-
β
Nadmierna suchość skóry
Zaburzenia pigmentacji
Wypadanie włosów
Objawy późne
Spadek populacji fibroblastów
Resorpcja włókien kolagenowych
Uszkodzenie śródbłonka naczyń
Zmiany o charakterze atrofii
Utrata elastyczności skóry
Pojawienie się
teleangiektazji
Źródło:
[18]
