3 / 2017 / vol. 6
Kosmetologia Estetyczna
233
N
artykuł naukowy
Biochemia
•
psoralen (furanokumaryna) – to naturalny związek wystę-
pujący w wielu roślinach, np.:
––
z rodziny
Apiaceae
: barszcz Mantegazziego, barszcz So-
snowskiego, pasternak zwyczajny, seler, marchew zwy-
czajna, aminek większy, pietruszka zwyczajna, koper, ar-
cydzięgiel;
––
z rodziny
Rutaceae
: pomarańcza bergamota, cytryna zwy-
czajna, ruta zwyczajna;
––
z rodziny
Moraceae
: figowiec pospolity (tabela 3);
•
dziurawiec (rodzina
Hypericaceae
);
•
dziegcie;
•
barwniki: róż bengalski, antrachinon, eozyna, błękit mety-
lenowy;
•
olejki: bergamotowy, cedrowy, sandałowy, cytrusowy;
•
związki stosowane jako substancje promieniochronne, np.
2-etoksyetylo-p-metoksycynamonian;
•
niektóre leki: fenotiazyny, sulfonamidy [6, 10, 13, 14].
Tabela 3
Rośliny wywołujące reakcje fototoksyczne, zawierające furanokumaryny
Źródło:
[II, III]
Nazwa polska
Nazwa łacińska
Rodzina
Aminek większy
Ammi majus L.
Apiaceae
Selery zwyczajne
Apium graveolens L.
Dzięgiel litwor, arcydzięgiel
Angelica archangelica L.
Marchew zwyczajna
Daucus carota L.
Barszcz różne gatunki
Heracleum sp.
Lubczyk różne gatunki
Levisticum sp.
Pasternak zwyczajny
Pastinaca sativa L.
Pietruszka zwyczajna
Petroselinum sativum Hoffm.
Lima, limeta
Citrus aurantifolia Linn.
Rutaceae
Pomarańcza bergamota
Citrus bergamia Risso
Cytryna zwyczajna
Citrus limon L.
Dyptam jesionolistny
Dictamnus albus L.
Ruta zwyczajna
Ruta graveolens L.
Figa pospolita
Ficus carica L.
Moraceae
Zarówno w przypadku reakcji fototoksycznych, jak i foto-
alergicznych podstawowym czynnikiem umożliwiającym za-
stosowanie odpowiedniego leczenia jest wykrycie substancji
fototoksycznej lub fotoalergicznej (tabela 4). W leczeniu obja-
wowym stosuje się przede wszystkim kortykosterydy miejsco-
we, jednakże w nasilonych przypadkach zaleca się również
stosowanie doustne. Natomiast dla uzyskania jak najlepszych
efektów leczenia należy jak najszybciej wyeliminować bądź
ograniczyć kontakt z konkretną substancją fototoksyczną lub
fotoalergiczną [15].
|
|
PRZEGLĄDWYBRANYCH SUROWCÓWROŚLINNYCH
FOTOALERGICZNYCH I FOTOTOKSYCZNYCH
Istnieje wiele gatunków roślin, które uwrażliwiają organizm
człowieka na światło słoneczne (poprzez wytwarzanie niektó-
rych substancji), powodując tym samym fotodermatozy (
phyto-
photodermatitis
).
Poniżej przedstawiono te surowce roślinne, które mogą po-
wodować zarówno reakcje fotoalergiczne, jak i fototoksyczne,
natomiast ze względu na swoje właściwości terapeutyczne są
też najczęściej stosowane.
|
|
ZIELE DZIURAWCA
(
Hyperici herba
), dziurawiec zwyczajny
(
Hypericum perforatum
), (rys. 1)
|
|
Skład
Ziele dziurawca zawiera czerwony barwnik naftodwuantronowy
– hiperycynę, która ma zdolność absorpcji promieni nadfioleto-
wych przez skórę, flawonoidy pochodne kwercetyny (hiperozyd,
rutozyd, izokwercytryna) i biflawonoidy. Ponadto występuje ole-
jek eteryczny oraz związki diantronowe (hiperycyna – czerwony
barwnik i pseudohiperycyna), garbniki katechinowe, proantocy-
janidyny, pochodne floroglucyny i ksantony.
|
|
Działanie
W związku z obecnością wielu różnorodnych składników zie-
le dziurawca wykazuje szerokie spektrum działania, przede
wszystkim zawarte w dziurawcu garbniki katechinowe działają
ściągająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego, przeciw-
zapalnie oraz hamująco na drobne krwawienia. Ponadto wyka-
zują działanie żółciopędne i niewielkie działanie żółciotwórcze.
Flawanoidy (głównie hiperozyd) z kolei wykazują działanie
moczopędne, dzięki czemu ułatwiają wydalanie z organizmu
szkodliwych produktów przemiany materii, co zapobiega two-
rzeniu się kamieni moczowych.
Dzięki obecności garbników, olejku eterycznego oraz w nie-
wielkim stopniu hiperycyny przetwory z dziurawca wykazują
również działanie przeciwzapalne, a także uspakajające i prze-
ciwdepresyjne.
|
|
Zastosowanie
Przetwory z dziurawca stosuje się w stanach zapalnych i skur-
czowych dróg żółciowych, w początkowych objawach kamicy
żółciowej oraz osłabieniu czynności wątroby. Dziurawiec zna-
lazł zastosowanie również w leczeniu stanów zapalnych błony
Tabela 4
Podstawowe różnice między reakcją fotoalergiczną i fototoksyczną
Źródło:
Opracowanie własne na podstawie [I, IV]
REAKCJA
FOTOALERGICZNA
REAKCJA
FOTOTOKSYCZNA
ZAPADALNOŚĆ
Mała
Duża
MECHANIZM POWSTANIA
Immunologiczny
Toksyczny
CZAS WYSTĘPOWANIA
24-48 godzin
Kilka minut/kilka godzin
ZALEŻNOŚĆ OD DAWKI:
- światła
- zw. chemicznych
Nieistotna
Nieistotna
Bardzo istotna
Bardzo istotna
OBJAWY KLINICZNE
Zmiany wypryskowe
Rumień, pęcherze,
przebarwienia
OBSZAR
WYSTĘPOWANIA
Głównie w miejscach
odsłoniętych, mniejsze
prawdopodobieństwo
występowania na
nieodsłoniętych partiach ciała
Tylko w miejscach
odsłoniętych na działanie
światła słonecznego
