3 / 2017 / vol. 6
Kosmetologia Estetyczna
232
N
artykuł naukowy
Biochemia
|
|
REAKCJE FOTOALERGICZNE
Odczyny fotoalergiczne mają podłoże immunologiczne i po-
wstają pod wpływem substancji uczulającej i promieniowania
UV, przy czym tylko niektóre substancje o działaniu fotouczu-
lającym są w stanie wywołać odczyn alergiczny. Objawy nie są
tak bezpośrednio związane z ilością fotoalergenu i dawką świa-
tła, jak w odczynach fototoksycznych i dotykają tylko niektóre
osoby poddane ich działaniu.
Mechanizm powstawania reakcji fotoalergicznych związa-
ny jest z przekształceniem egzogennej substancji w alergen lub
w hapten (drobnocząsteczkowa substancja, zdolna do wywo-
łania uczulenia), który powstaje w reakcji fotochemicznej wy-
magającej dostarczenia energii z zewnątrz (gdzie przeważnie
nośnikiem energii jest promieniowanie UV). Pojawiający się
stan zapalny skóry przebiega analogicznie do odczynu reakcji
kontaktowej typu IV według Gella i Coombsa (tabela 1) [7].
W wyniku działania substancji fotouczulających powstają
zmiany skórne określane jako fotoalergiczny wyprysk kontak-
towy. Objawy w postaci grudek z towarzyszącym świądem po-
jawiają się po upływie 24-48 godzin od ekspozycji na promienie
ultrafioletowe, głównie na odsłoniętych częściach ciała (spora-
dyczne przypadki dotyczą nieodsłoniętych części ciała) [8].
Reakcje fotoalergiczne mogą być wywołane przez:
•
seskwiterpeny laktonowe – to substancje odpowiedzialne za
właściwości uczulające występujące w wielu roślinach, np.:
z rodziny
Compositae
: dalia, chryzantema, arnika, nawłoć,
słonecznik, rumianek, stokrotka, krwawnik, nagietek, wro-
tycz, bylica pospolita, również sałata i cykoria (tabela 2);
•
diallilodisiarczek w czosnku,
•
składniki filtrów słonecznych: dibenzoylmetany, benzofenony,
pochodne kwasu paraaminobenzoesowego (PABA) I cyna-
moniany;
•
środki zapachowe: 6-metylokumaryny, piżmo ambretowe,
aldehyd cynamonowy;
•
konserwanty: bitionol, diglukonian chlorheksydyny;
•
leki:
––
pochodne fenotiazyny: chloropromazyna, prometazyna;
––
niesteroidowe leki przeciwzapalne: kwasy arylopropionowe
(głównie ketoprofen);
––
pochodne dibenzocykloheptadienu: amitryptylina [6, 9, 10].
|
|
REAKCJE FOTOTOKSYCZNE
Fototoksyczność w odróżnieniu od foto-
alergii jest bardziej powszechna i może
wystąpić u wszystkich ludzi, którzy są
jednocześnie poddani czynnikom fototok-
sycznym i promieniowaniu UV.
Odczyny fototoksyczne powstają na
skutek uwalniania wolnych rodników
przez substancje chemiczne będące
w kontakcie ze skórą, w wyniku czego
dochodzi do uszkodzenia struktur ko-
mórkowych, które wywołują rozwój
ostrej reakcji zapalnej w skórze [11].
Wykwity przypominające oparzenia
słoneczne (widoczny rumień, obrzęk,
pęcherze) występują najczęściej bezpo-
średnio po lub w niedługim czasie od
ekspozycji na światło (do kilku godzin).
W niektórych przypadkach utrzymują
się długotrwale przebarwienia lub zmia-
ny przypominające liszaj płaski [12].
Reakcje fototoksyczne mogą wywoływać:
Tabela 1
Klasyczny podział alergicznej nadwrażliwości wg Gella i Coombsa
Źródło:
Opracowanie własne na podstawie [V]
TYP NAZWA
CHARAKTERYSTYKA
PRZYKŁADOWE STANY KLINICZNE
I
anafilaktyczny
(reakcja
natychmiastowa)
Nadwrażliwość oparta jest na reakcjach
alergenu z przeciwciałami IgE,
związanymi z komórkami tucznymi
i bazofilami. W rezultacie prowadzi
do uwolnienia mediatorów reakcji
alergicznej, tj. histaminy, prostaglandyn
czy cytokin.
Objawy pojawiają się po ok. 15-20
minutach od ekspozycji na alergen.
–
–
wstrząs anafilaktyczny
–
–
atopowe zapalenie skóry
–
–
pokrzywka
–
–
astma alergiczna
–
–
atopowe zapalenie spojówek
–
–
alergiczny nieżyt nosa
–
–
egzema
–
–
alergia pokarmowa
II
cytotoksyczny
Nadwrażliwość ta jest reakcją
cytotoksyczną, podczas której
przeciwciała IgG i IgM łączą się na
powierzchni z antygenami, powodując
zniszczenie komórki.
–
–
choroba hemolityczna noworodków
–
–
anemia hemolityczna
–
–
lekopochodne cytopenie
–
–
miastenia
–
–
pęcherzyca zwykła
–
–
zapalenie tarczycy Hashimoto
–
–
Choroba Gravesa-Basedowa
III
kompleksów
immunologicznych
Nadwrażliwość tę charakteryzują
kompleksy immunologiczne odkładane
w tkankach, będące efektem reakcji
przeciwciała i antygenu, które powodują
ich destrukcje.
–
–
reakcja Arthusa
–
–
reumatoidalne zapalenie stawów
–
–
choroba posurowicza
–
–
przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek
w przebiegu tocznia rumieniowatego
–
–
zapalenie pęcherzyków płucnych
IV komórkowy
(reakcja typu
późnego)
Nadwrażliwość ta oparta jest
na mechanizmach odpowiedzi
immunologicznej na poziomie
komórkowym, w których biorą udział
limfocyty pomocnicze, cytotoksyczne
oraz makrofagi. Powodują one
zniszczenie tkanek poprzez wydzielanie
cytokin lub bezpośredni efekt
cytotoksyczny.
Objawy pojawiają się 24-48 godzin po
kontakcie z antygenem.
–
–
wyprysk kontaktowy
–
–
odczyn po podaniu tuberkuliny
–
–
nadwrażliwość kontaktowa
–
–
odrzucenie przeszczepu alogenicznego
Tabela 2
Rośliny wywołujące reakcje fotoalergiczne
Źródło:
Opracowanie własne na podstawie [I, VI]
Nazwa polska
Nazwa łacińska
Rodzina
Dalia
Dahlia Cav.
Compositae
Chryzantema
Dendranthema Des Moul
Arnika górska
Arnica Montana L.
Nawłoć pospolita
Solidago L.
Słonecznik zwyczajny
Helianthus annuus L.
Rumianek pospolity
Matricaria chamomilla L.
Stokrotka pospolita
Bellis perennis L.
Krwawnik pospolity
Achillea millefolium L.
Nagietek lekarski
Calendula officinails L.
Wrotycz
Tanaceum L.
Bylica pospolita
Artemisia vulgaris L.
Cykoria
Cichorium L.
