2 / 2017 / vol. 6
Kosmetologia Estetyczna
148
PN
artykuł Popularnonaukowy
Dermatologia
|
|
SUBSTANCJE ZŁUSZCZAJĄCE
Ze względu na mechanizm działania, substancje najczęściej
stosowane w peelingach chemicznych można podzielić na:
•
wywołujące zmianę metabolizmu komórek prowadzącą do
szybszego złuszczenia (efekt metaboliczny), np. kwas glikolowy;
•
wywołujące zniszczenie komórek skóry, powodując złuszcze-
nie martwych komórek, np. kwas salicylowy lub TCA [3, 4].
|
|
KWAS GLIKOLOWY AHA (
glycolic acid ga
)
Główny przedstawiciel alfa-hydroksykwasów; pKa = 3,83;
masa molowa = 76,05; hydrofilny. Był pierwszym związkiem
z tej grupy do zabiegów złuszczania. Jego właściwości zostały
dokładnie opisane w latach 70. i 80. XX w. przez E.J van Scotta
i R.J. Yu. Charakteryzuje się najmniejszą cząsteczką ze wszyst-
kich AHA, co sprzyja szybkiej penetracji przez naskórek. Kwas
glikolowy ma szerokie spektrum działania: leczenie objawów
fotostarzenia, trądzik, melasma, zmiany barwnikowe typu
plam soczewicowatych, rogowacenie mieszkowe. Działa po-
przez hamowanie enzymów (sulfotransferaz, fosfotransferaz,
kinaz) odpowiedzialnych za syntezę wiązań jonowych mię-
dzy korneocytami, efekt keratoplastyczny stymuluje podziały
w żywych warstwach naskórka i porządkuje jego architekturę,
pobudza pracę fibroblastów.
|
|
KWAS MLEKOWY (AHA
– lactic acid LA
)
Zapewnia efekt metaboliczny, w małych stężeniach (do 10%)
działa nawilżająco; pKa = 3,90; masa molowa = 90,08. Ze wzglę-
du na większą cząsteczkę niż kwas glikolowy słabiej penetruje,
powoduje powierzchowne złuszczanie, działa łagodniej i jest
bezpieczniejszy w stosowaniu. Tylko forma kwasu L-mleko-
wego stymuluje produkcję ceramidów w skórze, dzięki czemu
wpływa na zwiększenie nawilżenia w skórze. Kwas mlekowy
wpływa na produkcję kolagenu, powodując zwiększenie grubo-
ści i wzmocnienie skóry właściwej, zwiększa również poziom
glikozoaminoglikanów. Jego działanie jest często wykorzysty-
wane (w mniejszych stężeniach) w peelingach łączonych wraz
z kwasem salicylowym lub w płynie Jessnera.
|
|
KWAS PIROGRONOWY (
Pyruvic acid PA
)
Zapewnia efekt metaboliczny, keratolityczny, komedolityczny,
sebostatyczny i antybakteryjny. Kwas pirogronowy to alfa-ke-
tokwas, rozpuszczalny w tłuszczach; pKa = 2,49; masa molo-
wa = 88,06. Ulega neutralizacji (pod wpływemwody) do kwasu
mlekowego, zapewnia to skórze jednocześnie dodatkowy efekt
zwiększenia wiązania wody w naskórku. Szybko penetruje na-
skórek, powoduje powierzchowne złuszczanie, działa drażnią-
co. Posiada właściwości keratolityczne, zmniejsza kohezję kor-
neocytów, właściwości dermoplastyczne silniejsze niż AHA,
zbliżone do kwasu TCA. Penetruje aż do warstwy brodawko-
watej skóry – stymuluje syntezę kolagenu, elastyny, glikoprote-
in. Wykorzystywany w terapii blizn potrądzikowych, fotosta-
rzenia, zaburzeń pigmentacji i zmarszczek.
|
|
KWAS SALICYLOWY (BHA
– salicylic acid SA
)
Główny przedstawiciel beta-hydroksykwasów; pKa = 2,97; masa
molowa = 138,12. W stężeniach do 10% wykazuje właściwości
keratoplastyczne, powyżej 10% – keratolityczne, rozpuszcza ce-
ment międzykomórkowy. Cechuje się lipofilnością, pozwala mu
to na większą koncentrację i przenikanie w obrębie gruczołów ło-
jowych, zmniejsza poziom bakterii
Propionibacterium acne
. Kwas
salicylowy polecany jest w terapii: trądziku pospolitego, grudko-
wo-zaskórnikowego, łojotokowego, łuszczycy, blizn, rozstępów.
Nie wymaga neutralizacji, ułatwia wnikanie innych substancji
do naskórka. Złuszczanie po zastosowaniu kwasu salicylowego
wywołane jest usuwaniem lipidów związanych z powierzchnią
korneocytów za pomocą wiązań kowalencyjnych. Wmiejscu apli-
kacji kwasu salicylowego pojawia się białawe zabarwienie skóry
(nalot) zależne od precypitacji kryształówkwasu salicylowego (nie
mylić z frostem!). Po kilku minutach od aplikacji peeling może wy-
wołać znieczulenie skóry, przez co zwiększa się tolerancja na za-
bieg. Neutralizacjawtymprzypadkunie jest konieczna, ponieważ
po ok. 2-3 minutach po odparowaniu rozpuszczalnika już tylko
niewielka ilość preparatu ma zdolność dalszej penetracji.
|
|
KWAS MIGDAŁOWY
Wywołuje efekt metaboliczny, posiada dużą cząsteczkę (152,14 g/
mol), w związku z tym wolno przenika przez skórę i właśnie ze
względu na wolną penetrację i łagodne działanie zalecany jest
szczególnie do skór wrażliwych ze skłonnością do trądziku ró-
żowatego i teleangiektazji. Kwas migdałowy jest słabo rozpusz-
czalny w wodzie (dobrze w alkoholu), pKa = 3,4 – silniejszy od
kwasu glikolowego, ma minimalne działanie drażniące, powo-
duje powierzchowne złuszczanie. Ze względu na obecność pier-
ścienia aromatycznego ma właściwości lipofilne, co pozwala na
penetrację w obrębie gruczołów łojowych. Wykazuje działanie
antybakteryjne – hamuje wzrost bakterii
Staphylococcus aureus
,
Bacilus proteus
,
Escherichia coli
i
Aerobacter aerogenes.
Ze względu
na lipofilność i najsilniejsze działanie antybakteryjne ze wszyst-
kich alfa-hydroksykwasów znalazł zastosowanie w leczeniu
trądziku oraz skóry łojotokowej. Kwas migdałowy nie wywołuje
zwiększenia wrażliwości na promieniowanie słoneczne, dlatego
zabieg może być wykonywany przez cały rok.
|
|
KWAS RETINOWY
Wywołuje efekt metaboliczny, reguluje podziały i dojrzewanie
komórek naskórka, zapewnia efekt keratoplastyczny, działa na
receptory jądrowe w komórkach naskórka, pobudzając trans-
krypcję genów odpowiedzialnych za podziały w warstwie
podstawnej naskórka i produkcję fibroblastów w skórze właści-
wej. Kwas retinowy to pochodna witaminy A, rozpuszczalny
w tłuszczach, dobrze penetruje skórę, przyspiesza złuszcza-
nie martwych komórek (warstwa rogowa), pobudza podziały
w warstwie podstawnej, zwiększa grubość żywych warstw na-
skórka (warstwa kolczysta), pobudza syntezę kolagenu i gliko-
zoaminoglikanów. Widocznie wygładza i uelastycznia struktu-
rę skóry oraz ujednolica koloryt.
