1 / 2015 / vol. 4
Kosmetologia Estetyczna
31
A
artykuł
kosmetologia
inne białka regulujące transkrypcję, mają domenę wią-
żącą DNA o charakterystycznej budowie przestrzennej,
określanej mianem palców cynkowych). Wywołuje to
efekt rozplecenia nici DNA, co umożliwia transkrypcję
konkretnego genu, czego ostatecznym efektem jest bio-
synteza białka biorącego udział w danym, hormonoza-
leżnym procesie (rys. 3). O ile receptory dla kwasu reti-
nowego czy witaminy D3 wykazują dużą specyficzność
substratową, o tyle receptory estrogenowe wiążą poza
endogennymi estrogenami także dość odległe struktu-
ralnie związki (np. fitoestrogeny).
Istnieją dwa typy receptorów estrogenowych:
α
i
β
.
Oba typy wykazują znaczną homologię domeny wiążą-
cej DNA (palców cynkowych), co jest oczywiste, biorąc
pod uwagę konserwatywną budowę DNA. Jednakże
podobieństwo w miejscach wiążących ligand u obu
typów receptorów znacznie się różnią. Dodatkowo re-
ceptory te są rozmieszczone w różnych typach tkanek
(częściowo pokrywają się np. w układzie rozrodczym
czy krążenia), co wskazuje na ich odmienne role biolo-
giczne. Ich liczność w pojedynczej komórce może sięgać
nawet 5000. W związku z tym nie dziwi liczność funk-
cji estrogenów i procesów, na jaki mają wpływ: od
rozrodczych, retencji wody, po metabolizmu kwasu
hialuronowego i kolagenu, proliferacji nabłonka w skó-
rze i mięśniach, na wielorakim wpływie na biosyntezę
i metabolizm lipidów kończąc. Lista działań estrogenów
na poziomie komórkowym obejmuje setki pozycji!
Fitoestrogeny to związki organiczne
pochodzenia roślinnego, których budowa
jest podobna do 17-
β
-estradiolu (estro-
gen endogenny wytwarzany przez jajni-
ki). Jest to klucz do możliwości działania
tych roślinnych zamienników w naszym
organizmie. Fitoestrogeny działają na
podobieństwo estrogenów, mimo że należą
do związków niesteroidowych. Można
powiedzieć, że nie będąc hormonami płcio-
wymi, działają tak jak one, ale dużo słabiej.
W roślinach schemat działania fitoestro-
genów wygląda inaczej – ich receptory
umiejscowione są w błonie komórkowej,
a nie w cytoplazmie i nie przechodzą jako
aktywny kompleks do jądra, nie wywołują
bezpośrednio zmiany ekspresji genów, a je-
dynie uruchamiają kaskadę sygnałów.
Fitoestrogeny ze względu na struktural-
ne podobieństwo do endogennych estra-
gonów wykazują zdolność do wiązania się
z ich receptorami. Warunkiem koniecznym
umożliwiającym wiązanie przez receptor
w ogóle jest obecność pierścienia fenolowe-
go. W trakcie badań wykazano, że bardzo
istotne jest dopasowanie ligandu (np. konkretnego fi-
toestrogenu) do miejsca jego wiązania w receptorze.
Wpływa to na ostateczny sposób działania na dany
Rys. 2
Wzory strukturalne wybranych fitoestrogenów. Przyrównanie do budowy endogennego
estrogenu (17-
β
-estradiolu)
Rys. 3
Schemat działania hormonów sterydowych
„„
Mechanizm działania roślinnych zamienników hormonów
opiera się na ich podobnej budowie do endogennych
hormonów – estrogenów.
