4 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
409
ARTYKUŁ NAUKOWY
KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA
N
Fototyp I celtycki charakteryzuje się największą wrażliwo-
ścią. Osoby będące przedstawicielami tego typu nie opalają
się i zawsze występują u nich poparzenia słoneczne. Są to
osoby z rudymi włosami i jasną cerą, bardzo często występu-
ją u nich również piegi. Osoby z fototypami II, III i IV to rasa
kaukaska. Mają jasną lub jasnobrązową karnację i są średnio
narażone na poparzenia słoneczne. Osoby rasy kaukaskiej
o ciemnej karnacji zostały zakwalifikowane jako fototyp V.
Kategorię VI z kolei otrzymali przedstawiciele rasy negro-
idalnej, mieszkańcy Afryki i Indii [7, 10].
PROCES FOTOSTARZENIA SKÓRY
Na proces starzenia się skóry mają wpływ czynniki endogen-
ne – genetyczne (obejmujące zaburzenia odnowy komórkowej,
zmiany zanikowe w obrębie naskórka i skóry właściwej), ale
również czynniki egzogenne – zewnątrzpochodne [2, 5, 10, 18],
za które aż w około 80% odpowiada promieniowanie ultrafio-
letowe [4], stąd też powstało określenie – fotostarzenie, czyli
starzenie zewnątrzpochodne skóry [10, 19, 20].
Fotostarzenie skóry jest wynikiem i skutkiem przewlekłej
i intensywnej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe,
głównie UV-A, emitowane nie tylko przez słońce, ale również
w dużej mierze przez lampy solaryjne [5-7, 20-22]. Polega ono
na wielu niekorzystnych procesach zachodzących w struk-
turach komórek skóry pod wpływem promieni ultrafioleto-
wych, które doprowadzają do zmian wyglądu tkanki skórnej
oraz zaburzenia funkcji i struktury skóry [2, 10, 21]. Objawy
tych zmian najszybciej są widoczne na odsłoniętych częściach
ciała – głównie twarzy, szyi, dekolcie oraz grzbietowych czę-
ściach rąk [2, 4, 20, 23]. Na skutek zaburzenia procesu proli-
feracji keratynocytów w warstwie podstawnej naskórka (
stra-
tum basale
), dochodzi do nagromadzenia się zrogowaciałych
komórek na powierzchni naskórka oraz powstania zmian
przerostowych w jego obrębie, objawiających się znacznym
pogrubieniem warstwy rogowej oraz jego suchością, szorstko-
ścią [2, 6]. Przerostowi ulegają także gruczoły łojowe, posze-
rzają się ich ujścia, a na skórze pojawiają się duże zaskórniki
[5, 6, 10]. Uszkodzeniu ulega płaszcz hydrolipidowy skóry, co
skutkuje zwiększeniem transepidermalnej utraty wody TEWL
(
Transepidermal Water Loss
), a to z kolei objawia się znacznym
odwodnieniem oraz wysuszeniem skóry [21]. Pod wpływem
promieniowania UV dochodzi także do uszkodzenia mela-
nocytów – komórek barwnikowych skóry oraz upośledzenia
ich działania, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń wy-
twarzania melaniny. Zwiększenie ilości melanocytów, ich po-
większenie lub nierównomierne nagromadzenie się w skórze
może powodować powstanie nieregularnych przebarwień lub
odbarwień [5, 6, 10]. Zmiany barwnikowe: plamy soczewico-
wate, przebarwienia posłoneczne, brodawki łojotokowe, ro-
gowacenie starcze, piegi – są zmianami, które w przyszłości
mogą stanowić podłoże do rozwoju nowotworów skóry (w tym
najgroźniejszego – czerniaka złośliwego) [6, 10, 21]. Kolejnym
istotnym objawem fotostarzenia się skóry jest zmniejszenie
liczby komórek Langerhansa oraz ich uszkodzenia [19]. Prowa-
dzi to do upośledzenia funkcji immunologicznych skóry, czego
skutkiem może być zwiększone ryzyko infekcji bakteryjnych,
grzybiczych, wirusowych, a także możliwość rozwoju stanów
przedrakowych i raków skóry [2, 5, 6, 10, 21, 24].
Starzenie się skóry może prowadzić do uszkodzeń sieci na-
czyń włosowatych. Naczynia mogą ulec poszerzeniu, co ob-
jawia się teleangiektazjami, rumieniem, wybroczynami [21],
mogą zanikać – przyczyniając się do gorszego odżywienia
komórek skóry. Uaktywnieniu ulegają metaloproteinazy, en-
zymy rozkładające włókna kolagenowe, co przyczynia się do
zmniejszenia ilości kolagenu typu I w skórze i skutkuje znacz-
ną utratą jędrności, napięcia skóry oraz powstaniem głębokich
bruzd i zmarszczek, będących typowym objawem wyłącznie
starzenia posłonecznego [5, 6, 21]. Dodatkowo przez komórki
nacieku zapalnego produkowane są enzymy rozkładające
włókna kolagenowe i elastynowe [21, 25, 26], co wpływa na
pogłębienie tego obrazu. Jednym z najbardziej charaktery-
stycznych objawów posłonecznego starzenia się skóry jest
zjawisko tzw. elastozy posłonecznej. Występuje ona wyłącz-
nie w skórze niechronionej przed promieniowaniem UV [2, 5,
6, 25] i powstaje w wyniku nagromadzenia atroficznego ma-
teriału elastynopodobnego w warstwie brodawkowatej skóry.
Na skórze zjawisko to uwidacznia się w charakterze zmian
przerostowych w postaci grudek, guzków, a także głębokimi
bruzdami [21]. Pod wpływem długotrwałej ekspozycji na pro-
mieniowanie UV w skórze właściwej dochodzi do zainicjowa-
nia przewlekłego procesu zapalnego oraz powstania nacieków
komórek zapalnych, m.in. makrofagów, limfocytów, mastocy-
tów [2, 5, 6, 21, 25].
FOTOPROFILAKTYKA
Proces zewnątrzpochodnego starzenia się skóry można znacz-
nie spowolnić i ograniczyć, wdrażając odpowiednio wcześnie
fotoprofilaktykę – przeciwpromieniową ochronę skóry [19-20].
Fotoprofilaktyka obejmuje zarówno ochronę zewnętrzną, jak
i ochronę wewnętrzną. Do ochrony zewnętrznej zalicza się:
•
W okresie letnim unikanie słońca w godzinach największe-
go natężenia, kiedy promieniowanie UV jest najbardziej in-
tensywne, tj. między godziną 11:00 a 15:00 [4].
•
Całoroczne stosowanie preparatów z filtrami promienio-
ochronnymi. Powinny one stanowić podstawę codziennej
pielęgnacji. Ich systematyczne stosowanie opóźnia proces
zewnątrzpochodnego starzenia się skóry [18].
Najlepsze preparaty ochronne to takie, które będą łączyły
w swoim składzie zarówno filtry fizyczne, jak i filtry che-
miczne. Tylko takie zapewnią kompleksową ochronę zarów-
no przed promieniowaniem typu UV-B, jak i UV-A. Filtry
fizyczne, czyli mineralne, działają na zasadzie odbijania i roz-
praszania promieni świetlnych od powierzchni skóry, nato-
miast filtry chemiczne absorbują (pochłaniają) energię świetl-
ną i przekształcają ją w energię cieplną [3, 4, 18, 19, 24, 26].
