4 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
408
ARTYKUŁ NAUKOWY
KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA
N
lamp kwarcowych, rtęciowych, ksenonowych i innych lamp
bakteriobójczych [6-8]. Dużym zagrożeniem są solaria emitu-
jące w przewadze promieniowanie UV-A, które odpowiedzial-
ne jest za fotostarzenie się skóry [3, 9-11].
PROMIENIOWANIE
W zależności od długości fali wyróżnia się promieniowanie:
•
UV-A o najdłuższej fali (320-400 nm),
•
UV-B (290-320 nm) oraz
•
UV-C (200-290 nm) [7, 10].
Do powierzchni Ziemi dociera tylko część promieniowania
ultrafioletowego. Większość jest pochłaniana w warstwie
ozonowej przez wodę i zawieszone pyły. Atmosfera ziemska
przepuszcza jedynie promieniowanie o długości fali powyżej
290-295 nm. Około 90% promieniowania docierającego do
Ziemi stanowi promieniowanie UV-A. Natomiast UV-C jest
pochłaniane prawie w całości, z wyjątkiem obszaru wysokich
gór oraz strefy okołobiegunowej. Ze względu na ciągły spadek
ozonu w stratosferze, wartości te ulegają zmianom, zwiększa
się przenikalność krótkich fal, a do Ziemi dociera coraz więk-
sza ilość promieni UV [7, 9, 10].
UV-A dzieli się dodatkowo na UV-A1 (340-400 nm) i UV-A2
(320-340 nm). UV-A2 charakteryzuje się silniejszym działa-
niem rakotwórczym [5, 6, 8, 9]. Każdy z typów promieniowa-
nia UV charakteryzuje się innymi właściwościami fizycznymi,
a także wywołuje inne reakcje biologiczne w zależności od
długości fali. Im krótsza fala promieniowania, tym niesie wię-
cej energii i przyspiesza procesy degeneracyjne, czyli starze-
nie się skóry. Natomiast penetracja ultrafioletu przez skórę jest
wprost proporcjonalna do długości fali. Do skóry właściwej
dociera promieniowanie UV-A, które niemal całkowicie prze-
nika przez naskórek, a w ok. 50% dociera do warstwy siatecz-
kowatej i brodawkowatej skóry właściwej [5]. Natomiast UV-B
dociera do niej tylko w 10%, pozostała część pochłaniana jest
przez naskórek [7]. Należy zwrócić uwagę na właściwość prze-
nikania promieniowania UV-A przez szkło okienne, co jest
istotne w przypadku osób przebywających w samochodach
i pomieszczeniach. Osoby te są bardziej narażone na jego szko-
dliwe działanie ze względu na przedwczesne fotostarzenie się
skóry wywoływane przez tę długość promieniowania [6, 7].
Promieniowanie ultrafioletowe wpływa zarówno pozy-
tywnie jak i negatywnie na organizm człowieka, a przede
wszystkim na skórę. Odpowiada ono za produkcję melaniny
chroniącej skórę przed promieniowaniem UV, a także syntezę
witaminy D3 [3, 7, 9, 12], regulującej procesy immunologicz-
ne [5, 6], mającej wpływ na układ nerwowy, mięśniowy, roz-
rodczy, wydalniczy i układ krążenia [12]. Z promieniowania
UV-B korzysta się w leczeniu chorób takich jak: bielactwo, li-
szaj płaski, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, czy chłoniaki
skóry [3, 6, 13]. Fototoksyczne działanie niektórych substancji
w połączeniu z naświetlaniem promieniami UV-A wykorzy-
stywane jest do leczenia wielu chorób skóry, w tym bielactwa
[13]. Natomiast negatywnymi skutkami promieniowania są
zarówno ostre jak i przewlekłe uszkodzenia skóry. Promienio-
wanie UV-A może powodować: fotodermatozy [13], kancero-
genezę, immunosupresję [14], reakcje alergiczne [6], wzmagać
produkcję wolnych rodników tlenowych uszkadzających DNA
komórek [6, 11], a także odpowiadać za pigmentację natych-
miastową występującą krótko po ekspozycji oraz wraz z UV-B
za pigmentację późną [6]. Promieniowanie UV-B pochodzenia
zarówno sztucznego jak i naturalnego powoduje: rumień foto-
chemiczny, oparzenia słoneczne [9, 11], zmiany pigmentacyjne,
immunosupresję miejscową i ogólną, zmniejsza aktywność
komórek Langerhansa, wywołuje kancerogenezę [5, 6, 9] oraz
podrażnia spojówkę i rogówkę oka [5, 9, 11]. Promieniowanie
UV-C jest najbardziej niebezpieczne. Wpływa degradująco na
DNA zawarty w komórkach, ujemnie odbija się na spojówkach
oka, wywołuje reakcję rumieniową [5, 6, 9].
Szczególnie groźnym skutkiem promieniowania nadfioleto-
wego są mutacje w obrębie genu TP53, kodującego białko P53 [7,
8]. Białko to nazywane jest strażnikiem genomu. Zapobiega po-
wstawaniu komórek o wadliwym genotypie. Mutacja ta może
wywoływać raki kolczysto- i podstawnokomórkowe, a nawet
czerniaka [7, 15]. Szczególnie narażone są osoby posiadające
zmiany pigmentacyjne na skórze oraz osoby z I fototypem
skóry wg Fitzpatricka, u których średnie ryzyko wystąpie-
nia niemelanocytowych nowotworów skóry wynosi 30% [8].
Osoby posiadające rude włosy oraz piegi obarczone są prawie
dwukrotnie większym ryzykiem zachorowania na czerniaka
skóry niż osoby o włosach blond, nieposiadające piegów [16].
Promieniowanie UV jest też odpowiedzialne za proces przed-
wczesnego starzenia się skóry, powstawanie bruzd, piegów,
zmian soczewicowatych, ostudy, hypomelanozy kroplistej.
Promieniowanie zwiększa także wrażliwość skóry, powoduje
trwałe rozszerzenie naczyń krwionośnych – teleangiektazje,
rogowacenie aktynowe, zwiększa syntezę metaloproteinaz
macierzy zewnątrzkomórkowej (MMPs) szczególnie kolagena-
zy, 92-kD żelatynazy oraz stromielizyny-1 w naskórku, które
transportowane w głąb skóry właściwej powodują niszczenie
kolagenu oraz zmniejszają jego produkcję. Ponadto ma wpływ
na pogrubianie, skręcanie i zmienianie struktury włókien ela-
stynowych, zmniejszanie ilości glikozaminoglikanów, szcze-
gólnie kwasu hialuronowego, a tym samym zmniejszanie ilo-
ści wody związanej w skórze [3, 5, 6, 10, 14, 15, 17].
Reakcja na działanie promieni słonecznych różni się u każ-
dego człowieka. Wpływ mają także częstość i długość opa-
lania, a także cechy osobnicze, takie jak: fototyp skóry czy
obciążenie genetyczne. Fototyp skóry to indywidualna reak-
cja każdego człowieka na działanie promieni UV. Wyróżnia
się 6 podstawowych fototypów skóry, określanych według
rodzaju karnacji, koloru oczu, włosów, obecności lub braku
występowania piegów, tendencji do oparzeń i zdolności do
opalenizny [10, 16]. Autor tej skali prof. Fitzpatrick, wyróż-
nił fototypy w zależności od reakcji skóry na pierwsze 30
minut ekspozycji na promieniowanie słoneczne w południe.
