90
vol. 3 \ 2 \ 2014 \ Kosmetologia Estetyczna
ginekolog Carl S.F. Credé zalecił zakraplanie noworod-
kom oczu azotanem srebra w celu zapobiegania zapalenia
spojówek i grożącej w efekcie ślepoty. Wobec skuteczno-
ści tej metody wprowadzono ustawowy obowiązek sto-
sowania zabiegu Credégo. Pod koniec XX wieku metoda
ta stała się mniej popularna, choć nadal bywa stosowana
w niektórych szpitalach [3].
N
anotechnologia
Nanotechnologię można zdefiniować jako zestaw tech-
nik i sposobów projektowania i wytwarzania rozmaitych
struktur, w których przynajmniej jeden rozmiar jest
poniżej 100 nm. Rozmiary nanometryczne nie są jedno-
znacznie zdefiniowane. Powszechnie znany przedział 1,5-
100 nm nie znajduje potwierdzenia praktycznego. Obec-
nie uważa się, iż granice rozmiarów nanometrycznych
leżą tam, gdzie rozmiar struktury koreluje z właściwo-
ściami fizycznymi materiału.
W dobie intensywnego rozwoju nanonauk i nanotech-
nologii zainteresowanie srebrem znacznie wzrosło. Roz-
wój nanotechnologii umożliwił aplikację srebra w wielu
gałęziach przemysłu. Przykładem są produkty farma-
ceutyczne (maści, kremy, opatrunki), suplementy diety,
kosmetyki, tekstylia, środki do dezynfekcji, opakowania
żywności, zabawki, artykuły i sprzęt gospodarstwa do-
mowego czy elektronika konsumencka. Według raportu
Interdyscyplinarnego Zespołu do spraw Nanonauk i Na-
notechnologii przy Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa
Wyższego przewidywana sprzedaż produktów zawiera-
jących elementy powstałe w wyniku zastosowania na-
notechnologii w 2015 roku wyniesie ok. 15% w stosunku
do całej produkcji. W marcu 2011 roku aż 313 produktów
dostępnych na amerykańskim rynku konsumenckim za-
wierało nanocząstki srebra i liczba ta stale rośnie [4, 5].
Rośnie także zainteresowanie srebrem w kosmetologii,
gdzie użyte jako komponent ma nie tylko działanie lecz-
nicze, ale również podnosi walory użytkowe kosmetyków,
przedłużając termin ich przydatności.
Srebro pod względem chemicznym jest mało reaktyw-
ne. Wykazuje odporność na działanie powietrza, a dzięki
swojej „szlachetności” rozpuszcza się jedynie w kwasach
utleniających, np. kwasie azotowym, gorącym stężonym
kwasie siarkowym [3]. Srebro należy do pierwiastków
śladowych. Fizjologiczne dzienne zapotrzebowanie orga-
nizmu ludzkiego na srebro szacowane jest na poziomie
0,0014-0,08 mg. Choć nie jest uznane za pierwiastek
niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego
organizmu, obserwacje medyczne wykazały, że spadek
poziomu Ag poniżej 0,001% masy ciała może powodować
zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu układu im-
munologicznego [3]. Fizjologiczną zawartość srebra w na-
rządach organizmu ludzkiego przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1.
Zawartość srebra w narządach organizmu ludzkiego [3]
Mięśnie
0,009-0,28 ppm
Kości
0,01-0,44 ppm
Wątroba
< 0,005 ppm
Nerka
< 0,005 ppm
Krew
< 0,003 ppm
A
ntybakteryjna aktywność
srebra
Srebro wykazuje szerokie spektrum działania wobec
bakterii Gram-ujemnych i Gram-dodatnich oraz pier-
wotniaków i wirusów [3, 6-12]. Ze względu na swoją oligo-
dynamiczność działa bakteriostatycznie i bakteriobójczo
już w bardzo niskich stężeniach. Skuteczność antybak-
teryjna srebra zależy od liczby jonów Ag
+
w środowisku.
Mechanizm przeciwbakteryjnej aktywności można omó-
wić w następujących kategoriach [13, 14]:
1. oddziaływania na osłony zewnątrzkomórkowe:
–
–
zmiany w przepuszczalności ułatwiające wydo-
stawanie się poza komórkę substancji ważnych
metabolicznie lub zwiększone, niekontrolowane
pobieranie składników ze środowiska,
–
–
zachwianie gospodarki fosforanami;
2. oddziaływania na metabolizm komórki, w tym szcze-
gólnie na metabolizm aminokwasów i enzymów
poprzez tworzenie wiązań z grupami funkcyjnymi
aminokwasów (szczególne powinowactwo do grupy
tiolowej – SH), a także blokowanie aktywności enzy-
mów poprzez wiązanie do ich centrum aktywnego;
3. utrudnienia w pozyskiwaniu energii, w tym szcze-
gólnie wpływanie na transport elektronów w łańcu-
chu oddechowym i inhibicję działania cytochromów
poprzez wiązanie do centrum aktywnego;
4. oddziaływania na materiał genetyczny, tj.
–
–
hamowanie syntezy zasad azotowych,
–
–
zaburzenia w syntezie DNA i RNA,
–
–
interkalowanie z DNA, rozrywanie wiązań
wodorowych.
Antybakteryjne właściwości srebra sprawiają, że jest
ono wykorzystywane w dezynfekcji.
Wśród najnowszych rodzajów środków dezynfekcyj-
nych wyróżnia się wodne roztwory zawierające cząstki
nanosrebra. Płyny dezynfekcyjne oparte na bazie srebra
stosowane są do dezynfekcji i dezodoryzacji pomieszczeń,
odkażania urządzeń technologicznych i linii produkcyj-
nych. Są skutecznym środkiem zapobiegającym rozwojo-
wi bakterii i grzybów na etapie produkcji i konsumpcji.
Pozwalają zachować czystość pomieszczeń domowych
oraz użyteczności publicznej, w tym także salonów ko-
smetycznych. Płyny dezynfekcyjne z nanosrebrem służyć
mogą także do miejscowego odkażania skóry.
F
ormy
stosowanego
srebra
Postacią srebra stosowaną wmedycynie i farmacji jeszcze
do kilku ostatnich lat były azotan srebra lub sulfadiazy-
ny srebra – związki będące źródłem jonów Ag
+
. Aktualnie
rozpowszechnioną formą tego metalu w obszarze me-
dycznym oraz wielu gałęziach przemysłu, także w prze-
myśle chemicznym (przedsiębiorstwach kosmetycznych
i zakładach farmaceutycznych) są nanocząstki srebra,
głównie jako srebro koloidalne. Charakterystykę form
srebra przedstawiono w tabeli 2.
Nanocząstki srebra pod względem chemicznym to sre-
bro metaliczne (Ag
0
) o średnicy 1-100 nm. Taka postać
materiału sprzyja jego przeciwbakteryjnej efektywności
ze względu na mocno rozwiniętą powierzchnię. Srebro
koloidalne to naładowane elektrycznie (dodatnio) cząstki
srebra zawieszone w wodzie. Jest to zatem zawiesina zde-
mineralizowanej wody oraz czystego srebra metalicznego.
Cząstki srebra koloidalnego składają się z 103-106 atomów
1...,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15 17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,...80