Page 53 - KE - 3.2013

195

Kosmetologia Estetyczna / 3 / 2013 / vol. 2

pielęgnacyjny powinien zawierać w swoim składzie

zrównoważone proporcje substancji nawilżających, oklu-

zyjnych oraz odbudowujących naskórek [15, 16].

Alkohole tłuszczowe, kwasy tłuszczowe czy też ich

estry są substancjami, które zastosowane w składzie re-

cepturowym preparatu ewidentnie przyczyniają się do

rekonstrukcji międzykomórkowych lipidów naskórka.

Spośród substancji przywracających równowagę kwa-

sowo-wodno-lipidową skóry należy wymienić alkohol

cetylowy i jego pochodne. Tworzy on z wodą emulsje

typu O/W, nadaje konsystencję kosmetykom oraz ułatwia

wprowadzenie do preparatu kosmetycznego substancji

konserwujących, barwiących, wybielających i aktywnych

biologicznie. Działa na skórę matująco i ogranicza TEWL.

Do hydrofobowych substancji nawilżających zalicza się też

płynne i syntetyczne estry kwasów tłuszczowych. Najczę-

ściej stosowane z tej grupy związki to mirystynian izopro-

pylu, palmitynian izopropylu, izostearynian izopropylu oraz

stearynian oktylu. Mirystynian izopropylu jest substancją

oleistą, rozpuszczalną w olejach i ciekłej parafinie. Stosowa-

ny jest jako substancja natłuszczająca, często jako zamien-

nik olejów roślinnych, ponieważ nie ma działania uczulają-

cego i alergizującego charakterystycznego dla niektórych

substancji pochodzenia roślinnego. Zastosowany z olejami

zmniejsza ich lepkość i sprawia, że łatwiej się rozprowadzają

i lepiej wchłaniają, dzięki czemu zmniejsza się uczucie tłu-

stości po nałożeniu kosmetyku na skórę. Natomiast palmi-

tynian izopropylu, jako pochodna kwasu palmitynowego,

jest doskonałą substancją nawilżającą, która łatwo przenika

przez skórę. Ester ten tworzy na skórze cienką warstwę, któ-

ra zatrzymuje wilgoć w skórze. Ma on podobne właściwości

do mirystynianu izopropylu, ale dodatkowo działa stymu-

lująco na keratynocyty (komórki naskórka). Ma doskonałe

właściwości natłuszczające i wchłania się przez skórę, ale też

ułatwia wchłanianie innych substancji oraz rozprowadzanie

kosmetyków na skórze. Jest często stosowanym rozpuszczal-

nikiem substancji czynnych i wosków [17].

Głównym zadaniem emolientów, zarówno okluzyjnych,

jak i o charakterze humektantów, jest odbudowa bariery

naskórkowej poprzez dostarczenie jej składników lipido-

wych, których brakuje w skórze zmienionej chorobowo lub

uszkodzonej wskutek stosowania zbyt agresywnych środ-

ków myjących lub częstego stosowania silnych środków

dezynfekujących. Wiele z emolientów ma strukturę analo-

giczną do lipidów wchodzących w skład naskórka, których

obecność nie tylko wpływa na uzupełnianie brakujących

składników, ale też stymuluje różnicowanie się keratyno-

cytów. Poprzez swoje działanie nawilżające i natłuszczające

emolienty poprawiają funkcjonowanie bariery naskórkowej,

co z kolei zmniejsza penetrację czynników alergizujących

i drażniących. W efekcie regularnego stosowania popra-

wia się wygląd skóry i zwiększa jej elastyczność. Działanie

przeciwzapalne tej grupy związków jest pośrednie i wynika

głównie z ich działania naprawczego na naskórek. Istnieją

jednak również doniesienia literaturowe o bezpośrednim

wpływie niektórych substancji nawilżających na obniżenie

syntezy mediatorów stanu zapalnego, np. prostaglandyn

i interleukiny 1. Działanie przeciwświądowe emolientów

wynika z normalizacji stopnia nawilżenia i natłuszczenia

skóry, co zwiększa komfort wynikający z użytkowania pre-

paratów bogatych w emolienty i humektanty oraz substan-

cje o działaniu okluzyjnym [18, 5].

Z

astosowanie emolientów

,

humektantów

i

substancji o działaniu okluzyjnym

Substancje z grupy szeroko rozumianych emolientówmają

wiele zastosowań w profilaktyce różnych schorzeń skór-

nych wynikających z przyczyn zarówno genetycznych, jak

i środowiskowych. Są stosowane w problemach skórnych

przebiegających z uszkodzeniem bariery naskórkowej,

które mogą być spowodowane przez bardzo częste używa-

nie silnych detergentów lub przez częste stosowanie agre-

sywnej dezynfekcji skóry wynikającej ze specyfiki pracy.

Skład preparatów emolientowych może być bardzo

zróżnicowany, od bardzo bogatych, zawierających wycią-

gi i oleje roślinne, po bardzo proste w składzie recepturo-

wym. Ubogo składnikowe preparaty zawierające głównie

związki okluzyjne takie jak parafiny czy wazeliny charak-

teryzują się zwykle doskonałą tolerancją i dużą skutecz-

nością. Z kolei preparaty zawierające w swoim składzie

wyciągi i oleje roślinne mogą powodować podrażnienia,

nietolerancję lub nawet alergie kontaktowe [19].

Systematyczne i ciągłe uszkadzanie bariery naskór-

kowej przez czynniki środowiskowe, np. stosowanie sil-

nych detergentów, może powodować zaburzenia takie jak

wyprysk z podrażnienia. W takich właśnie przypadkach

szczególne znaczenie ma częste stosowanie emolientów,

które działają dwutorowo: z jednej strony są znakomi-

tą profilaktyką, a z drugiej - pomagają przywrócić pra-

widłowe funkcjonowanie uszkodzonego naskórka. Ich

działanie redukujące podrażnienia wywołane przez de-

tergenty i zapobiegawcze zostało wielokrotnie opisane

i udowodnione. Ważnym aspektem stosowania prepa-

ratów nawilżających i okluzyjnych jest też ich właściwy

sposób użycia. Powinny one być nakładane obowiązkowo

po każdym myciu rąk, jak najszybciej, kiedy skóra jest

jeszcze wilgotna, ponieważ wówczas ich działanie oklu-

zyjne jest najbardziej efektywne.

Działania niepożądane przy stosowaniu emolientów są

zjawiskiem bardzo rzadkim i wynikają głównie z obec-

ności w preparatach emolientowych dodatków w posta-

ci konserwantów, barwników i substancji zapachowych.

Najczęstszymi alergenami z grupy konserwantów są

parabeny, których stosowanie w preparatach kosme-

tycznych nie jest zabronione, ale w ostatnich latach mo-

żemy zaobserwować tendencję producentów do unikania

tych substancji w składzie swoich preparatów. Również

barwniki i substancje zapachowe należą do grupy związ-

ków najczęściej powodujących różnorodne alergie i po-

drażnienia, dlatego preparat, który używany jest często,

powinien być wolnych od ww. dodatków [20]. Popular-

nymi składnikami preparatów pielęgnacyjnych do rąk

są różnego rodzaju wyciągi roślinne, oleje roślinne oraz

produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak lanolina.

Jednak składniki te mogą również powodować reakcje

alergiczne, dlatego do codziennej pielęgnacji skóry rąk

poleca się preparaty niezawierające ww. składników [21].

P

odsumowanie

Preparaty stosowane do codziennej pielęgnacji skóry rąk

powinny charakteryzować się bezpiecznym i przyjaznym

dla użytkownika składem. Dotyczy to zwłaszcza środków

stosowanych w gabinetach kosmetycznych, gdzie bardzo

często wykonywana jest procedura higienicznego mycia

i dezynfekcji rąk, która może powodować mikroura-

zy skóry i jej nadmierne przesuszenie. Dlatego też przy

Page 53 - KE - 3.2013 - calosc flip