Page 52 - KE - 3.2013

194

vol. 2 \ 3 \ 2013 \ Kosmetologia Estetyczna

natomiast NMF i związki lipidowe

wchodzą w skład substancji mię-

dzykomórkowej, która w znacznej

mierze odpowiada za prawidłowe

uwodnienie naskórka. Sprawna

bariera naskórkowa podlega cią-

głej odnowie i złuszczaniu, a jej

uszkodzenia mogą powodować

stany zapalne skóry [3-5]. Na-

wet łagodne środki myjące mogą

uszkadzać naskórek, czasami

działają drażniąco, zwłaszcza je-

śli są często stosowane. Jest to

efekt kumulacji uszkodzeń war-

stwy rogowej powstający na sku-

tek bardzo częstego mycia dłoni,

który dotyczy szczególnych grup

zawodowych, np. personelu medycznego, a także kosme-

tologów i fryzjerów. Częste mycie rąk związane jest z wy-

maganiami higienicznymi i specyfiką pracy, która polega

na częstym kontakcie z detergentami [6, 7].

Dane literaturowe wskazują na fakt, że niezależnie od za-

stosowanego środka myjącego obserwowane jest zaburze-

nie funkcjonowania bariery naskórkowej. Dlatego każdora-

zowo po umyciu rąk należy nawilżyć skórę odpowiednim

preparatem, który oprócz typowych substancji nawilżają-

cych zawiera również związki o działaniu okluzyjnym, tak

aby skóra została należycie zabezpieczona przed działa-

niem niekorzystnych czynników środowiskowych [8].

Z

wiązki z grupy emolientów

,

humektantów

i

substancje o działaniu okluzyjnym

Emolienty są to związki pochodzenia naturalnego lub

syntetycznego, które uzupełniają lipidy naturalnie wy-

stępujące w skórze. Zwykle są mieszaninami składników

hydrofobowych i hydrofilowych, tworzących emulsje

o dwóch możliwych typach: olej w wodzie (O/W) lub woda

w oleju (W/O) [9]. Główną rolą emolientów jest odbudo-

wa uszkodzonej bariery naskórkowej i przywrócenie jej

funkcji. Emolienty mogą działać okluzyjnie, wytwarzając

na powierzchni naskórka płaszcz zapobiegający utracie

wody poprzez parowanie. Substancje o działaniu okluzyj-

nym są to związki wielkocząsteczkowe, które na skórze

tworzą fizyczną barierę dla odparowywania wody. Związ-

ki te nie wchłaniają się lub wchłaniają w bardzo niewiel-

kim stopniu, tworząc na skórze cienką warstwę, rodzaj

tłustego, delikatnie błyszczącego filmu, który uniemoż-

liwia wchłanianie innych substancji, ale też zabezpiecza

przed utratą wody, znacząco zmniejszając TEWL (

Tran-

sepidermal Water Loss

) [10]. Dzięki słabo przepuszczalnej

barierze, jaką tworzą substancje okluzyjne, woda zosta-

je zatrzymana w naskórku i przenika do korneocytów.

Powoduje to zwiększenie ich objętości, dzięki czemu

przestrzenie międzykomórkowe ulegają uszczelnieniu

i bariera naskórkowa uzyskuje większą integralność oraz

poprawia się jej funkcjonowanie. Najważniejsze związki

z tej grupy to różnego rodzaju oleje okluzyjne: mineralne,

silikonowe oraz woski. Bardzo silne właściwości oklu-

zyjne wykazuje wazelina, która jest mieszaniną nasyco-

nych węglowodorów i powstaje w procesie destylacji ropy

naftowej. Naturalna wazelina poza n-parafinami i izo-

parafinami zawiera również niewielkie ilości węglowo-

dorów nienasyconych i hydroaromatycznych. Natomiast

wazelina sztuczna powstaje przez rozpuszczanie stałej

parafiny i mikrokrystalicznych wosków w rafinowanych

olejach mineralnych. Redukcja TEWL przy użyciu waze-

liny osiąga 98%, podczas gdy inne substancje mogą po-

prawić ten wskaźnik o maksymalnie 20-30% [11]. Z kolei

parafina jest frakcją ropy naftowej składającą się ze sta-

łych węglowodorów i zależnie od składu może być miękka

lub twarda. Z wodą i emulgatorem może tworzyć emulsje,

a zasada jej działania polega na tworzeniu hydrofobowego

filmu okluzyjnego na powierzchni skóry. Ogromną zaletą

tej substancji jest fakt, że węglowodory analogiczne do

tych zawartych w parafinie występują również w cemen-

cie komórkowym i spoiwie łusek włosa.

Długa tradycja stosowania parafin w preparatach

kosmetycznych i farmaceutycznych wynika z ich do-

skonałych właściwości łatwego łączenia się z innymi

składnikami preparatu i stanowienia doskonałej bazy dla

substancji czynnych. Są bezpieczne do stosowania nawet

na podrażnioną lub zranioną skórę, ponieważ nie wywo-

łują alergii i podrażnień skóry [12].

Właściwości okluzyjne mają również takie substancje

jak: alkohole wielowodorotlenowe (np. glikol propyleno-

wy), kwasy tłuszczowe (stearynowy, lanolinowy) i alko-

hole tłuszczowe (lanolinowy, stearynowy, cetylowy). Jed-

nak substancje takie jak gliceryna czy związki z grupy

glikoli i ich pochodnych charakteryzują się nieco innym

mechanizmem działania, który wynika z ich przyna-

leżności do grupy humektantów. Są to związki o silnych

właściwościach higroskopijnych, które mają zdolność do

trwałego wiązania i zatrzymywania wody z otoczenia oraz

z głębszych warstw naskórka. Tak związana przez grupy

hydroksylowe humektantów woda zostaje zatrzymana

w warstwie rogowej naskórka, gdzie tworzy naturalny

rezerwuar wody w skórze. Do najbardziej skutecznych

humektantów należy glicerol, popularnie zwany glicery-

ną, potrójnie hydroksylowany alkohol, który łączy w sobie

bardzo silne właściwości higroskopijne, okluzyjne i korne-

odesmolityczne. W kosmetyce gliceryna należy do najważ-

niejszych substancji o działaniu nawilżającym, ale tylko

wówczas, gdy jest stosowana w zakresie stężeń 3-25%, po-

nieważ wyższe stężenia gliceryny powodują odwodnienie

skóry [13]. Inny emolient o własnościach humektantów to

sorbitol i jego pochodne. Sorbitol jest alkoholem heksahy-

droksylowym, bezbarwnym, krystalicznym, o słodkawym

smaku, bardzo dobrze rozpuszczalnym w wodzie. Natu-

ralnie pozyskiwany jest z gruszy, śliwy, jarzębiny i nie-

których gatunków wodorostów. Oprócz działania nawil-

żającego wykazuje zdolność do regulacji pracy gruczołów

łojowych oraz działanie przeciwbakteryjne. Jego wodny

roztwór o stężeniu 83% może być stosowany jako substy-

tut gliceryny. Estry sorbitolu i jego bezwodnika 1,4-sorbi-

tanu okazały się użyteczne jako emulgatory [14].

Glikol propylenowy i jego pochodne również zaliczane

są do grupy humektantów. Jest substancją higroskopijną,

nadającą odpowiednią gęstość mieszaninom i konsysten-

cję emulsjom. Tworzy niewysychający film okluzyjny na

skórze. Należy jednak zwracać uwagę na skład preparatu

pod kątem obecności w nim zarówno humektantów, jak

i towarzyszących im składników okluzyjnych, ponie-

waż same humektanty w dużej ilości powodują migrację

wody do powierzchownych warstw naskórka. Może to

przyczynić się do utraty wody z głębszych warstw skó-

ry przez wzmożenie TEWL. Dlatego też dobry preparat

Fot. 1

Przekrój skóry

Page 52 - KE - 3.2013 - calosc flip