1 / 2018 / vol. 7
Kosmetologia Estetyczna
31
A
artykuł
biochemia
[16]. Są one rozpuszczalne w etanolu, eterze, węglowodorach i ich
pochodnych chlorowcowych, natomiast w wodzie łatwo ulegają
dyspersji. Są silnie higroskopijnymi substancjami [12, 15].
Fosfatydylocholiny tworzą dyspersję różnych form agrega-
cyjnych, tworzą struktury błonowe określane mianem dwu-
warstwy lipidowej. Cząsteczki fosfatydylocholin mają kształt
stożka, przez co same fosfatydylocholiny w roztworze wod-
nym z trudnością tworzą kuliste formy micelarne. Preferowa-
ne przez nie formy agregacyjne to struktury lamelarne dwu-
lub wielowarstwowe, zależnie od stężenia lipidu. Struktury
błonowe zamykają się w formy pęcherzykowe, zwane liposo-
mami. Fosfolipidy zawarte w lecytynach roślinnych dobrze się
rozpuszczają w węglowodorach (heksan, toluen, benzen), two-
rząc w nich agregaty. Fosfatydylocholina rozpuszcza się w eta-
nolu, fosfatydyloetanoloamina częściowo jest rozpuszczalna,
natomiast pozostałe fosfolipidy nie rozpuszczają się w nim [6].
Parametry fizykochemiczne opisujące lecytynę to: liczba
kwasowa, liczba nadtlenkowa, liczba jodowa, pH dyspersji
wodnej, a także barwa w skali jodowej. Wartości te zostały
przedstawione w tabeli 4. Charakteryzują one jakość surow-
ców oraz stopień oddzielenia fosfolipidów kwaśnych od fosfa-
tydylocholiny. Dla lecytyny odolejonej liczba kwasowa wynosi
ona 30-35 mg wodorotlenku potasu (KOH), a dla frakcjonowa-
nych 7-15 mg KOH [6].
Tabela 4
Parametry fizykochemiczne oczyszczonej lecytyny rzepakowej
Cechy
Wartość dla oczyszczonej
lecytyny rzepakowej
Liczba kwasowa [mg KOH /g lecytyny]
<15
Liczba nadtlenkowa [mmol O2/kg]
0
Liczba jodowa [g I2/100 kg]
69
pH dyspersji wodnej 1%
6,3
Barwa w skali jodowej 1% r-ru etanolowego [mg/ I2]
7
Źródło:
[6]
Cząsteczki fosfolipidów układają się specyficznie na granicy
niemieszających się faz, np. na granicy fazy oleistej i wod-
nej, tak że polarne grupy zwrócone są w stronę polarnej
fazy wodnej, a niepolarne łańcuchy zanurzone są w fazie
oleistej. Tworzy się w ten sposób błona monomolekularna,
która rozdziela fazy. Powyżej określonego stężenia powsta-
ją kuliste twory, tzw. micele, które są zawieszone w jednej
z faz, a mają w sobie drugą. Jest to stężenie krytyczne mice-
li. W farmacji stosuje się mieszane micele złożone z lecytyny
i kwasu żółciowego (rys. 2) [17].
Rys. 2
Model mieszanej miceli (lecytyna + kwas żółciowy)
Źródło:
[17]
Lecytyna charakteryzuje się właściwościami powierzchniowo
czynnymi, ma zdolności emulgowania i solubilizowania substan-
cji, które trudniej się rozpuszczają oraz stabilizują zawiesiny [4, 17].
Emulgujące właściwości zależne są od
równowagi hydrofilowo-
-lipofilowej
HLB (
Hydrophilic-Lipophlic Balance
), określającej udział
grup hydrofilowych (polarnych) i liofilowych (niepolarnych) [6].
Porównanie fosfatydylocholiny sojowej,
rzepakowej i jajowej
Lecytyna sojowa zawiera dużo wielonienasyconych kwasów
tłuszczowych WKT (ok. 74%) i małą zawartość kwasów nasy-
conych (ok.26%). Wykorzystywana jest jako substancja, która
dostarcza organizmowi niezbędnych nienasyconych kwasów
tłuszczowych, choliny oraz fosforu. Zawartość WKT oraz kwa-
sów nasyconych w lecytynie jajowej jest rzędu ok. 50%, dlatego
lecytyna ta jest bardziej odporna na utlenianie i częściej stoso-
wana jako substancja pomocnicza w różnych postaciach leków.
Natomiast lecytyna rzepakowa zawiera ok. 88%WKT i ok. 12%
kwasów nasyconych (zawiera większą ilość NNKT w porówna-
niu z lecytyną jajową) [1, 18]. Zastosowanie lecytyny rzepako-
wej jest uniwersalne, ponieważ otrzymuje się ją z podwójnych
odmian rzepaku, niezawierających praktycznie kwasu eruko-
wego i glukozylanów. W tabeli 5 przedstawiono skład lecytyny
w zależności od jej pochodzenia, a w tabeli 6 zawartość kwasów
tłuszczowych w lecytynie sojowej, rzepakowej oraz jajowej [7].
Tabela 5
Skład lecytyny w zależności od pochodzenia
Nazwa fosfolipidu
Zawartosć fosfolipidów w lecytynie (% wag.)
sojowa
rzepakowa jajowa
Fosfatydylocholina
21,5
36,0
71,8
Fosfatydyloetanoloamina
22,5
15,5
23,5
Fosfatydyloinozytol
20,0
20,5
3,1
Fosfatydyloseryna
-
-
-
Kwas fosfatydowy
9,0
-
-
Sfingomielina
-
-
1,6
Inne fosfolipidy i węglowodany 27,0
28,0
-
Źródło:
[7]
Tabela 6
Zawartość kwasów tłuszczowych w lecytynie sojowej, rzepakowej i jajowej
Typ kwasu
sojowa
rzepakowa jajowa
nasycone
palmitynowy 21,4%
10,6%
32,5
stearynowy
4,4%
0,9%
15,4
nienasycone
oleinowy
9,9%
49,9%
31,4
linolowy
58,7%
32,4%
17,5
linolenowy
5,5%
5,7%
-
Źródło:
[3, 7]
Zastosowanie lecytyny w farmacji i przemyśle spożywczym
jest także zależne od zawartości metali, zwłaszcza ciężkich.
Rodzaj i ilość metali zaprezentowano w tabeli 7.
sól kwasu
żółciowego
fosfolipid
