6 / 2015 / vol. 4
Kosmetologia Estetyczna
527
artykuł naukowy
Kosmetologia Estetyczna
N
rutowatych, sosnowatych, mirowatych, wawrzynowa-
tych, jasnotowatych, astrowatych i selerowatych [15].
Lokalizacja olejków eterycznych w tkankach roślin-
nych może być:
•
zewnątrztkankowa – we włoskach gruczołowych
i gruczołach, np. włoskach gruczołowych roślin z ro-
dziny wargowych [16];
•
wewnątrztkankowa – w komórkach olejkowych
(np. w rodzinach
Pinacea
e,
Lauraceae
), przewodach
i zbiornikach olejkowych [16].
W zależności od surowca zielarskiego olejki eterycz-
ne pozyskuje się za pomocą następujących metod:
•
Destylacja z parą wodną
. To jedna z najczęstszych me-
tod. Surowiec roślinny położony jest na ruszcie i pod-
daje się działaniu pary wodnej, przenika ona przez
rośliny i wyciąga z nich olejek, następnie zostaje ona
skroplona, ostatnimkrokiem jest oddzielanie olejku od
wody. Tego typu destylację przeprowadza się również,
umieszczając rozdrobnione rośliny w kadzi z wodą,
a następnie podgrzewa. Zostaje uwolniona wtedy
para wodna wraz z olejkami, która po schłodzeniu
także się skrapla i oddziela od olejkowego produktu.
•
Wytłaczanie
. Metoda ta polega na odwirowaniu lub
wyciśnięciu skórki owocu. Tym sposobem otrzymuje
się głównie olejki z owoców cytrusowych, np. olejek
pomarańczowy, cytrusowy czy bergamotowy.
•
Ekstrakcja rozpuszczalnikami organicznymi
. Meto-
da polegająca na wykorzystaniu rozpuszczalników
służących do wyodrębnienia olejku z rośliny. Rośli-
nę zanurza się w odpowiednio dobranym rozpusz-
czalniku, pochłania on olejek eteryczny, a następnie
olejek oddziela się od rozpuszczalnika. Wkońcowym
produkcie może wystąpić pewna ilość rozpuszczalni-
ka, z tego względu metoda ta nie jest stosowana do
pozyskiwania olejków do celów aromaterapeutycz-
nych, lecz przeważnie do produkcji perfum.
•
Metoda enfleurage
. Polega na powolnym wytrawia-
niu olejku eterycznego ze świeżo zerwanych, nieusz-
kodzonych i suchych kwiatów przez warstwę tłusz-
czu. Jako adsorbent stosuje się mieszaninę smalcu
i łoju. Świeże kwiaty umieszcza się pomiędzy dwoma
warstwami lipofilnego tłuszczu, który adsorbuje (po-
chłania) składniki olejku eterycznego bez konieczno-
ści podwyższania temperatury. Proces nawanniania
warstwy tłuszczowej trwa od 12 do 24 godzin, po
czym zwiędłe kwiaty usuwa się, a na ich miejscu
umieszcza nowe – świeże. Uzyskane tą metodą olej-
ki eteryczne z kwiatów olejkodajnych odznaczają się
składem najmniej zmienionym pod względem jako-
ściowym, ilościowym i zapachowym. Obecnie metoda
enfleurage
nie jest wykorzystywana na skalę przemy-
słową, a jedynie w praktyce laboratoryjnej [17].
|
Działanie i zastosowanie
olejków eterycznych
Pochodzenie olejków eterycznych pozwala zaliczyć je do
grupy leków ziołowych. Ze względu na duże stężenie za-
wartych w nich substancji, olejki mają znacznie silniejsze
działanie od tradycyjnych mieszanek i wyciągów zioło-
wych, dzięki czemu w małych dawkach znajdują zastoso-
wanie, jako leki [12, 13]. Bogaty skład chemiczny olejków
warunkuje ich wielokierunkową aktywność biologiczną,
związaną z działaniem składników dominujących.
Klasyczna aromaterapia zakłada wprowadzenie olej-
ków do organizmu drogą wziewną, przez co mogą one
w zbyt dużym stężeniu wywołać podrażnienie skóry
i błon śluzowych, co w efekcie może doprowadzić do
stanu zapalnego, przekrwienia lub powstania pęcherzy.
We właściwych dawkach natomiast działają korzystnie
dla skóry, poprawiając jej ukrwienie. Wymienione dzia-
łania przyspieszają wytwarzanie przeciwciał w ustroju
[9, 16]. Niektóre składniki olejków lotnych, jak: mentol
czy eugenol, uśmierzają lokalnie ból, natomiast borneol
i kamfora wzmacniają mięsień sercowy i pomagają w re-
gulacji krążenia krwi [1].
Większość olejków eterycznych, dzięki obecności
związków fenolowych, tymolu i eugenolu, ma zdolno-
ści antyseptyczne [15, 18, 19]. Działanie olejków oraz ich
komponentów jest niekiedy silniejsze od antybiotyków.
Przykładem jest olejek pozyskiwany z drzewa herbacia-
nego, który działa na aż 32 szczepy bakterii. Olejki o wła-
ściwościach przeciwbakteryjnych działają bakteriobójczo
lub wstrzymują rozwój bakterii. Wyróżnić warto olejek
miętowy, majerankowy, tymiankowy czy melisowy [4,
18]. W zależności od składu działają one przeciwzapalnie,
łagodząco przy dolegliwościach związanych ze skórny-
mi zakażeniami bakteryjnymi, jak np. trądzik
,
doskonale
łagodzą również dolegliwości powiązane z zakażeniem
grzybiczym, np. łupież łojotokowy czy grzybice skóry stóp
i paznokci, oraz zakażeniem wirusowym, którego przy-
kładem jest często występująca i uciążliwa opryszczka.
Olejki o właściwościach przeciwzapalnych to przede
wszystkim olejki, zawierające azuleny, jak olejek rumian-
kowy. Rozległe działanie przeciwzapalne wykazują także
składniki olejku eukaliptusowego i bazyliowego. Podob-
nym działaniem odznaczają się również olejek mirtowy,
jodłowy, jałowcowy i pomarańczowy, a działanie ich zwią-
zane jest z hamowaniemmediatorówreakcji zapalnej [9, 13].
Jedna z hipotez aromaterapii mówi, że olejki eterycz-
ne działają farmakologicznie na funkcje mózgu i mogą
być uwzględnione jako naturalna terapia zaburzeń
nerwowych. Właściwości przeciwlękowe, uspokajające
i przeciwdepresyjne wykazują niektóre olejki cytruso-
we, lawendowy, melisowy, mirtowy [9].
Olejki dzięki swojemu bogatemu składowi mają też
duże zastosowanie w wielu zabiegach kosmetycznych
