4 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
452
ARTYKUŁ NAUKOWY
KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA
N
ZASADY SFINGOIDOWE
Zasady sfingoidowe będące długołańcuchowymi (18C) amino-
alkoholami stanowią składnik sfingolipidów. Są one ważnymi
mediatorami wielu zdarzeń komórkowych, chociaż rzadko
występują w tkankach czy narządach w postaci niezestryfi-
kowanej (wolnej) w ilościach większych niż śladowe. Ich we-
wnątrzkomórkowe poziomy są zależne od aktywności cerami-
daz i kinaz sfingozyny [1-3].
Zasady sfingoidalne mogą być di- lub tri-hydroksylowy-
mi cząsteczkami. W tkankach zwierzęcych najczęstszą lub
najliczniejszą z zasad azotowych występującą w ceramidach
jest sfingozyna. Zbudowana jest z osiemnastowęglowego łań-
cucha węglowego zawierającego podwójne wiązanie między
węglem C4 a C5, dwie grupy hydroksylowe przy węglach C1
i C3 oraz grupę aminową przy węglu C2. Natomiast jej pochod-
ne: pozbawione są wiązania podwójnego oraz zawierają do-
datkową grupę hydroksylową przy węglu C4 (fitosfingozyna),
kolejną pochodną może być sfingozyna z dodatkową grupą hy-
droksylową przy węglu C6 (6-hydroksysfingozyna), rys. 1 [3-5].
Rys. 1
Ceramidy ludzkiego stratum corneum (kolorem czerwonym oznaczono sfingozynę,
zielonym fitosfingozynę, niebieskim pochodną sfingozyny (6−hydroksysfingozyna)
Źródło:
[32]
Podczas trawienia sfingolipidów żywieniowych uwalniana
sfingozyna jest wchłaniana przez enterocyty. Natomiast
per
se
sfingozyna powstaje w tkankach podczas degradacji cera-
midów z udziałem ceramidaz [4-6].
Ważną pochodną sfingozyny jest sfingozyno-1-fosforan (S1P)
powstający w osoczu podczas reakcji fosforylacji zewnątrz-
komórkowej przy udziale kinaz uwalnianych przez komórki
śródbłonka. Jego źródłem są także płytki krwi, gdzie S1P jest
syntetyzowany w dużych ilościach oraz erytrocyty i komórki
tuczne. S1P odgrywa ważną rolę mediatora w reakcjach za-
palnych, procesach angiogenezy i gojeniu się ran. Ścieżka sy-
gnalizacji sfingozyno-1-fosforanu jest jednym z kluczowych
regulatorów przeżycia, proliferacji i różnicowania komórek
.
S1P przeciwdziała apoptozie w przeciwieństwie do sfingozy-
ny i ceramidów. Molekularny mechanizm działania S1P na
komórki polega na wiązaniu się tej cząsteczki z receptorami
błonowymi sprzężonymi z białkami G. Aktywacja receptorów
S1P powoduje dysocjację białek G na podjednostki alfa i beta, co
zapoczątkowuje dalsze ścieżki sygnałowe decydujące o prze-
biegu wielu procesów fizjologicznych, między innymi takich
jak migracja komórek, krążenie limfocytów, przepuszczalność
naczyń czy prawidłowa czynność serca [4-7].
POWSTAWANIE CERAMIDÓW
Każdy organizm i każda z tkanek może syntetyzować cerami-
dy składające się z sfingoidalnych długołańcuchowych zasad
azotowych oraz kwasów tłuszczowych. Acyle
kwasowe liczą
sobie zwykle od 16 do 26 atomów węgla. Prekursorami naskór-
kowych ceramidów są najczęściej glukozyloceramidy oraz sfin-
gomieliny. Dotychczas sklasyfikowano 14 podklas ceramidów
pochodzących z komórek ssaków, różniących się istotnie struk-
turalnie. Przy ich klasyfikacji uwzględniono nie tylko typ zasa-
dy azotowej, ale również długość łańcucha węglowego powiąza-
nego z grupą amidową zasady azotowej, skutkuje to istnieniem
ponad 200 różnych struktur chemicznych tych tłuszczowców.
Ludzki
stratum corneum
(s. c.) zawiera 9 głównych podklas ce-
ramidów, wiele z nich stwierdza się tylko w naskórku i wiele
z nich jest unikatowych dla s. c. rys. 1
[7-11].
Powstawanie ceramidów zachodzi co najmniej trzema szla-
kami, które przebiegają w różnych organellach komórkowych,
a powstałe produkty posiadają różne właściwości biologiczne
i spełniają różne funkcje.
•
Synteza
de novo
ceramidów
odbywa się w siateczce śród-
plazmatycznej (niebieski, rys. 2). Pierwszym etapem jest
synteza 3-ketosfinganiny polegająca na kondensacji L-sery-
ny i palmitylo-CoA, katalizowana przez enzym palmitylo-
transferazę serynową. Jest to kluczowy enzym w regulacji
syntezy tego związku. W kolejnym etapie 3-ketosfinganina
jest redukowana do sfinganiny, która jest acylowana do di-
hydroceramidu przez odpowiednie syntazy. Ostatnim eta-
pem syntezy jest utlenienie dihydroceramidu do ceramidu
katalizowane przez desaturazę dihydroceramidu (rys.2).
