279
Kosmetologia Estetyczna / 4 / 2014 / vol. 3
To, że Wielkopolanki pytane o przyczyny rezygnacji
z badania najczęściej wymieniały bariery takie jak brak
dolegliwości, strach przed diagnozą, strach przed samym
badaniem, oznacza, że nadal nie rozumieją istoty i celo-
wości badań profilaktycznych. Nadal nie wiedzą, że na
badania profilaktyczne powinny zgłaszać się:
–
–
potencjalnie zdrowe kobiety (bez objawów raka piersi);
–
–
pomimo że czują się zdrowe (mammografia to niein-
wazyjne badanie rentgenowskie pozwalające na wy-
krycie bardzo małych zmian w piersi, jeszcze przed
klinicznym ujawnieniem się raka piersi);
–
–
pomiędzy 50. a 69. r.ż. (ponieważ najwyższa zacho-
rowalność na raka piersi obserwowana jest u kobiet
w wieku powyżej 50 lat – wiek jest istotnym czynni-
kiem ryzyka w raku piersi).
Cieszyć może fakt, że zaledwie 3% ankietowanych ko-
biet nie słyszało o badaniu profilaktycznym. To, że 8% re-
spondentek nie wie, gdzie takie badanie można wykonać,
stanowi argument za tym, by nadal nie ustawać w upo-
wszechnianiu informacji o programie.
Proszone o wymienienie korzyści, na pierwszych miej-
scach Wielkopolanki wskazały zaproszenie imienne otrzy-
mane pocztą, przymus, przyjazd mammobusu. Skutecz-
ność zaproszeń potwierdzały już wcześniejsze badania
(Millward i Brown, Ex MBA, PAB), jak również odpowiedzi
kobiet z ankiety wypełnianej przed wykonaniem profi-
laktycznego badania mammograficznego (SIMP). Czasami
dopiero 10. zaproszenie zdyscyplinuje kobietę do bada-
nia, jednak nie ma wątpliwości, że zaproszenia stanowią
istotny, stosunkowo tani (ok. 1,7 PLN) i konieczny element
działań na rzecz skutecznego zachęcenia kobiet do badań.
Jak wykazują statystyki SIMP, wśród prawie 106 000 Wiel-
kopolanek, które w 2011 roku zgłosiły się na badanie pro-
filaktyczne, aż 68% o możliwości wykonania bezpłatnego
badania profilaktycznego dowiedziało się właśnie poprzez
zaproszenie imienne otrzymane drogą pocztową.
Wielkopolanki podkreślały także wagę dostępności do
badań. Kobiety chcą mieć możliwość wykonania badania
w pobliżu miejsca zamieszkania, najlepiej przy przychod-
ni, w miejscu i podczas pracy albo w dzień wolny od pra-
cy. To oznacza, że koniecznym staje się zwiększanie liczby
świadczeniodawców, a tam, gdzie nie jest to możliwe – wy-
syłanie mammobusów. Do podobnych wniosków doszli au-
torzy badania Ex MBA, w którym prawie 50% ankietowa-
nych zapytanych o odległość, jaką są w stanie pokonać, aby
zrobić badanie, podało dystans „nie więcej niż 10 km” [13]
(w Wielkopolsce pomiędzy ośrodkiem w Pile i ośrodkami
w Poznaniu pozostaje obszar prawie 100 km, na którym
badania mogą zapewnić wyłącznie mammobusy).
Z badania przeprowadzonego przez Ex MBA wynikało, że
72% Polek przynajmniej raz w roku odwiedza lekarza POZ
[13]. Uczestniczki wszystkich wymienionych badań ankie-
towych podkreślały rolę lekarza wmotywacji do wykonania
badania. W badaniu Capibus podały nawet propozycję, by
to lekarz POZ pilnował terminarza badań profilaktycznych.
Propozycje zaangażowania do promocji badań profilaktycz-
nych lekarzy (głownie POZ) zgłaszały także Wielkopolanki.
38% ankietowanych o możliwości wykonania badania profi-
laktycznego dowiedziało się od lekarza POZ (Rys. 11).
Co więcej, opinia lekarza POZ, jego zachęta do uczestnic-
twa w badaniach profilaktycznych wydaje się być bardzo
skuteczna. Wśród 1860 kobiet, które w ciągu ostatnich 2
lat zgłosiły się na badanie, aż 871 (47%) wskazało właśnie
lekarza POZ jako źródło informacji o programie. Biorąc
pod uwagę fakt, że spośród 1189 kobiet, które o możliwości
wykonania bezpłatnej mammografii dowiedziały się od
lekarza POZ, na badanie zgłosiło się 871, należy uznać, że
zachęta ze strony lekarza POZ jest skuteczna (73%).
W 2009 roku rozpoczęto starania, aby profilaktyczne
badania piersi wpisać do kalendarza badań okresowych.
Wmomencie gdy Ministerstwo Zdrowia i Ministerstwo Pra-
cy i Polityki Socjalnej doszły do porozumienia w tej sprawie,
realizację pomysłu wstrzymał opór feministek. Co ciekawe,
wśród propozycji zgłoszonych przez Wielkopolanki pomysł
przymusu np. poprzez wpisanie profilaktyki do kalendarza
badań okresowych cieszył się dużą popularnością zarówno
w pytaniu zamkniętym (20%), jak i otwartym (18%).
Same kobiety mówią o tym, że należy karać kobiety za
niezgłaszanie się na badania (np. podwyższając składkę
zdrowotną) albo nagradzać te, które się badają (poprzez
obniżenie składki zdrowotnej, premię w zakładzie pracy,
nagrody lub wolny dzień).
Doświadczenia światowe wykazują, że rakiemnie należy
straszyć, ale z wypowiedzi kobiet jasno wynika, że o raku
piersi chciałyby wiedzieć więcej. Cenna byłaby możliwość
porozmawiania z lekarzem (np. spotkania w zakładach
pracy) czy amazonką (kobietą, która pokonała raka pier-
si), jak również przytaczanie większej ilości przykładów
pozytywnych statystyk. Kobiety chcą słyszeć o tym, że
badanie mammograficzne jest bezpieczne, sprzęt, na
którym wykonywane są badania – dobry, a leczenie sku-
teczne (gwarancja, że onkolodzy potrafią skutecznie le-
czyć wcześnie wykrytą chorobę). Wielkopolanki oczekują
także zmian w organizacji pracy pracowni przesiewowych.
Część tych oczekiwań da się spełnić, dotyczy to np. moż-
liwości wykonania badania w godzinach popołudniowych,
w dni wolne od pracy, w czasie pracy i na terenie zakładu
pracy, miły i przyjazny personel, a nawet możliwość wy-
picia kawy podczas oczekiwania na badanie. Z przyczyn
oczywistych żądania natychmiastowego otrzymania wy-
niku, obecności męża podczas badania czy całkowitej bez-
bolesności badania dziś jeszcze spełnić się nie da.
Część wniosków wskazuje na niedoinformowanie ko-
biet na temat: bezpłatności badania, krótkiego czasu
oczekiwania na badanie (większość ośrodków wykonuje
badania bez żadnego oczekiwania), większej elastyczno-
ści terminów (właśnie dlatego w wysyłanych zaprosze-
niach podawane są godziny pracy i telefony do rejestracji,
aby kobieta sama wybrała odpowiadający jej termin).
P
odsumowanie
W Polsce od 2007 roku profilaktyczne badania mammo-
graficzne mogą być realizowane z zapewnieniem aktyw-
ności (prawie 100% kobiet kwalifikujących się do badań
w danym roku otrzymuje zaproszenie imienne) oraz po-
pulacyjności (prawo do badań ma 100% zdrowych kobiet
w wieku 50-69 lat – Narodowy Fundusz Zdrowia płaci za
każde badanie). Niestety, część kobiet nie wykorzystuje
tej możliwości. Niewątpliwe korzyści z udziału w bada-
niach profilaktycznych odnosi każda kobieta, u której
zostanie wykryte wczesne stadium raka. Korzyścią taką
jest możliwość zastosowania skuteczniejszego leczenia
przy zachowaniu piersi. Jednak aby realizacja programu
