5 / 2017 / vol. 6
Kosmetologia Estetyczna
517
artykuł naukowy
Kosmetologia Estetyczna
N
i ich wytatuowanymi twarzami. Przywozili z wysp Pacyfiku
przedstawicieli innych egzotycznych plemion pokrytych tra-
dycyjnymi tatuażami, których traktowali jako atrakcję prezen-
towaną na jarmarkach za odpowiednią opłatą [4].
Tatuowanie zdobyło w Europie prawdziwy rozgłos dzięki
kapitanowi Jamesowi Cookowi, który ze swoich podróży w la-
tach 1772-1775 przywiózł do Londynu wytatuowanego Poline-
zyjczyka o imieniu Omai [11]. Cook rozpowszechnił także słowo
„tatuaż” i „tatuowanie” [4, 14]. W tamtym czasie w języku angiel-
skim pojawiło się słowo
tattow
, które oznaczało zdobienie ciała
szkicami na skórze [11], później przybierając formę
tatoo
.
Od tej pory tatuaż stał się modny wśród żeglarzy, którzy pod-
czas swych podróży do Japonii lub na wyspy południowego Pa-
cyfiku kazali wykonywać sobie tatuaże. Z czasem marynarze
nauczyli się od Polinezyjczyków techniki tatuażu i tę wiedzę za-
częli przekazywać dalej. W ten właśnie sposób moda na tatuaże
rozpowszechniła się wśród podróżników, następnie przestępców,
żołnierzy oraz członków tajnych organizacji politycznych. Wystę-
pywytatuowanych osób stały się też stałym elementempokazów
egzotycznych ludów oraz przedstawień cyrkowych [4, 17].
U kresu XVIII wieku w Europie zjawisko tatuażu rozpo-
wszechniło się jeszcze bardziej. Działo się tak poprzez rozwój
cywilizacyjny, przesiedlanie się mieszkańców, mieszanie się
ras i zwyczajów [18].
W XIX wieku tatuowanie stało się też modne w europej-
skich warstwach wyższych po tym, jak prasa londyńska ujaw-
niła, że tatuaż w formie smoka posiada książę Walii Edward
VII. Spopularyzowanie tatuowania w środowisku arystokracji
i warstw wyższych przyczyniło się do wzniesienia się zachod-
niej sztuki tatuażu na wyższy poziom artystyczny. Co prawda
tatuaż środowiskowy, który był popularny na przykład wśród
przestępców, funkcjonował dalej, ale obok niego pojawiło się
zupełnie nowe zjawisko tatuażu artystycznego [4].
W trakcie wojen tatuaż pełnił funkcję identyfikacyjną. Tatu-
owanie ciała stało się praktyką akceptowaną wśród żołnierzy,
informującą o opowiedzeniu się za daną stroną walk i związa-
ną z „oddaniem” sprawie [19]. W czasie II wojny światowej nie-
mieccy żołnierze tatuowali więźniom na przedramieniu literę
i cyfrę. Pierwsze oznaczało konwój, z którym przyjechał skaza-
ny, zaś drugie było numerem rozpoznawczym. Hitlerowcy wy-
korzystywali tatuaż u więźniów w obozach koncentracyjnych,
aby łatwiej ich zidentyfikować [6].
Po II wojnie światowej tatuaż był kojarzony przede wszystkim
z klasą robotniczą, gangami lub pijakami, choć jednocześnie stał
się jedną z najbardziej popularnych form buntu młodzieży i ele-
mentem subkultury hipisowskiej oraz rockowej [19]. W latach
80. XX wieku ruchy gejowskie oraz subkultura punk przejęły
modyfikacje ciała, w tym tatuaż, jako formę protestu przeciwko
konserwatywnym normom klasy średniej [20]. Z czasem tatu-
owanie ciała stało się elementem wskazującym na przynależ-
ność do różnych subkultur, formą wyrazu artystycznego [21],
elementem kultury konsumpcji [22] i mody [23], a także bardziej
zindywidualizowanym sposobem samookreślania.
Pod koniec XX wieku w Europie nastąpił ogromny rozkwit
tatuażu artystycznego. Powstało wiele profesjonalnych stu-
diów tatuażu, gdzie przywiązywano wagę do estetyki miejsca
pracy, sterylności narzędzi, używano lepszej jakości barwni-
ków. Tatuatorzy mieli do zaoferowania wiele atrakcyjnych mo-
tywów dla klientów. Osoby posiadające tatuaż przestały być już
kojarzone z konkretną warstwą społeczną [4, 11].
WPolsce od lat 80. XXwieku społeczeństwo wychodziło z za-
łożenia, że każdy człowiek ma prawo sam decydować o swoim
ciele. Od tego czasu współczesny tatuaż wolnościowy w Polsce
przechodzi swój „rozkwit”, co zostało zapoczątkowane od 1989
r., a od nowego tysiąclecia zaczął być on traktowany jako sztu-
ka na najwyższym poziomie artystycznym [16]. Pierwszy salon
tatuażu o nazwie
As-Pik
powstał w 1991 r. wWarszawie [27].
Obecnie tatuaż pełni wiele funkcji, w tym głównie dekora-
cyjną [28]. Niektórzy badacze zwracają uwagę, że tatuaże mogą
pełnić rolę autoterapeutyczną, np. w przypadku traumy psy-
chicznej [29], stanowią też zdrowszą alternatywę dla prób samo-
okaleczania [30]. Podkreśla się zwłaszcza następujące funkcje
współczesnego tatuażu: chęć wyróżnienia się, chęć podkreśle-
nia indywidualności oraz motywy związane z przynależnością
grupową [31, 32]. Ponieważ w dzisiejszych czasach upiększający
charakter tatuażu zdominował inne jego funkcje kulturowe, do
najważniejszych upiększających tatuaży należą [33, 34]:
––
ozdobny: najbardziej popularny, kolorowy lub jednobarwny
(najczęściej czarny), nazywany artystycznym,
––
kosmetyczny: makijaż permanentny,
––
medyczny: służący do kamuflowania zmian skórnych,
––
tatuaż wykonywany henną naturalną.
|
|
CEL
Celem pracy było ustalenie, jakie historycznie i współcześnie
społeczno-kulturowe funkcje pełni tatuaż.
|
|
MATERIAŁ I METODA
W celu scharakteryzowania funkcji tatuażu w przeszłości do-
konano przeglądu piśmiennictwa. Zagadnienia związane z ak-
tualną funkcją tatuażu były oceniane na podstawie analizy
wyników badania własnego.
W badaniu własnym zastosowano metodę sondażu ankieto-
wego. Techniką gromadzenia danych była ankieta internetowa,
przeprowadzona wśród 220 osób między 16. a 40. rokiem we
wrześniu i październiku 2016 r. Kwestionariusz ankiety inter-
netowej był autorski i obejmował 28 pytań dotyczących szeroko
pojętego zjawiska tatuowania. Zawierał on pytania z kafeterią
zamkniętą i półotwartą. Na potrzeby niniejszej pracy wybra-
no tylko te pytania, na podstawie których można było ocenić
funkcje tatuażu we współczesnej kulturze.
84% badanych stanowiły kobiety (n = 185). Najwięcej ankie-
towanych (80%, n = 176) znajdowało się w przedziale wieko-
wym między 19. a 25. r.ż. Między 26. a 30. r.ż. mieściło się 14%
(n = 31) ankietowanych, 4% (n = 9) stanowiły osoby w wieku
31-35 lat. Najmniej respondentów znajdowało się w przedziale
wiekowym 16-18 – 2% oraz między 36. a 40. r.ż. – 1%.
