5 / 2015 / vol. 4
Kosmetologia Estetyczna
419
artykuł naukowy
Kosmetologia Estetyczna
N
Tokoferole są naturalnymi przeciwutleniaczami,
występującymi w czterech formach (
α
,
β
,
γ
,
δ
), które
wykazują zróżnicowaną aktywność przeciwutlenia-
jącą. W oliwie z oliwek najsilniej działającą odmianą
jest
α
-tokoferol, stanowiący 90% wszystkich tokoferoli.
Występuje on najczęściej w ilości od 100 do 250 mg/kg,
zaś
β
-tokoferol,
γ
-tokoferol i
δ
-tokoferol są obecne, ale
w niewielkich ilościach od 10 do 20 mg/kg [9].
Witamina E ze względu na silne właściwości antyok-
sydacyjne uważana jest za jeden z głównych związków
chroniących organizm przed stresem oksydacyjnym.
Może uczestniczyć zarówno w pierwszej, jak i dru-
giej linii obrony przed reaktywnymi formami tlenu
RFT (
reactive oxygen species
). Efektywnie wygasza
tlen singletowy, hamuje reakcję peroksydacji lipidów
błon komórkowych, a reagując z wolnymi rodnikami
nadtlenkowymi lipidów, unieczynnia je, hamuje ich
wytwarzanie oraz ciąg wolnorodnikowych reakcji
łańcuchowych uszkadzających komórki. Zatem chroni
obecne w ludzkim organizmie makromolekuły przed
szkodliwym działaniem wolnych rodników, opóźniając
procesy starzenia się komórek i hamując proces nowo-
tworzenia [13, 16, 17].
Witamina E jest najsilniejszym rozpuszczalnym
w tłuszczach antyoksydantem. Istotnie zapobiega roz-
wojowi miażdżycy naczyń krwionośnych, pobudza
syntezę substancji przeciwzakrzepowych, zmniejsza-
jąc ryzyko powstawania mikrozakrzepów. Zapobiega
wywołanym przez promieniowanie UV uszkodzeniom
oksydacyjnym skóry, zapewnia właściwą stabilizację
i przepuszczalność błon komórkowych. Pełni funkcję
stabilizatora witaminy A i wielokrotnie złożonych nie-
nasyconych kwasów tłuszczowych. Współdziała z in-
nymi substancjami o działaniu przeciwutleniającym,
witaminą C i selenem. Wykazano, że tokoferol jest
wysoce ważny dla zdrowia mężczyzn, zapewnia bo-
wiem prawidłowe funkcjonowanie męskich gruczołów
płciowych. U kobiet natomiast wpływa na prawidłowy
przebieg ciąży. Stanowi również niezbędny element
potrzebny do właściwego funkcjonowania systemu
nerwowego i układu mięśniowego. W badaniach do-
wiedziono, że podawanie wysokich dawek witaminy E
(100 mg/dzień) przez 2 lata zmniejsza ryzyko choroby
wieńcowej o 66%. Zawarta w 100 g oliwy witamina E
(20 mg) pokrywa 200% dziennego zapotrzebowania
.
Potwierdzono również o wiele większą skuteczność to-
koferolu przyjmowanego w oliwie z oliwek wraz z in-
nymi zawartymi w niej substancjami roślinnymi niż
podawanego w izolowanej postaci [17].
Substancją o udowodnionych właściwościach an-
tyoksydacyjnych zawartą w oliwie z oliwek obok
α
-tokoferolu jest
β
-karoten. Z uwagi na układ sprzę-
żonych wiązań podwójnych w cząsteczce
β
-karotenu
związek ten zmniejsza peroksydację nienasyconych
kwasów tłuszczowych.
β
-karoten inaktywuje tlen
singletowy, a także odpowiada za „zmiatanie” wolnych
rodników nadtlenkowych lipidów. Jest przy tym dość
oporny na działanie wysokiej temperatury [18].
Zawartość związków fenolowych zależy nie tylko od
rodzaju oliwy i jakości owoców przeznaczonych do pro-
dukcji, ale przede wszystkim od warunków przechowy-
wania gotowego produktu. Do związków fenolowych
zidentyfikowanych w oliwie zaliczamy kwasy fenolowe
(werbaskozyd, kwas kawowy), alkohole fenolowe (ty-
rozol, hydroksytyrozol), sekoiridoidy (demetyloleoeu-
ropeina, oleo-europeina, kwas elenolowy), flawonoidy,
a wśród nich chalkony (oliwina), flawony (luteolina,
rutyna, apigenina) oraz antocjanidyny (cyjanidyna 3-O-
-glikozyd, cyja-nidyna 3-O-rutynozyd, delfinidyna) [4].
Zawarte w oliwie związki fenolowe wykorzystywa-
ne są jako naturalne leki skuteczne w leczeniu schorzeń
układu krwionośnego, oddechowego, pokarmowego,
moczowego oraz w leczeniu chorób skóry. Obecność
fenoli w diecie i utrzymanie ich na odpowiednim po-
ziomie stanowi ważny element w profilaktyce powsta-
wania miażdżycy i wielu innych chorób. Wykazano
możliwość wykorzystania flawonoidów w leczeniu
i profilaktyce chorób nowotworowych. Związkom fe-
nolowym przypisuje się rolę antyoksydantów. Działają
poprzez bezpośrednią reakcję z wolnymi rodnikami,
zmiatają wolne rodniki, nasilają ich dysmutację do
związków o znacznie mniejszej reaktywności, chelatu-
ją metale żelaza, a także hamują lub wzmacniają dzia-
łanie wielu enzymów. Oprócz tego wzmagają działanie
innych antyoksydantów, choćby takich jak witaminy
rozpuszczalne w tłuszczach i substancje drobnoczą-
steczkowych rozpuszczalne w wodzie [5, 6].
W oliwie z oliwek wyodrębniono ponad 70 związ-
ków aromatycznych. Część z tych związków wykazuje
działanie antybakteryjne i antygrzybicze.
Skwalen pod względem chemicznym należy do tri-
terpenów i jest węglowodorem izoproneidowym o bar-
dzo silnych właściwościach przeciwutleniających [16].
Nazwa skwalen wywodzi się od łacińskiej nazwy ga-
tunku rekina (
Squalus spp.
), z którego wątroby po raz
pierwszy wyizolowano ten związek. Głównym źró-
dłem tego składnika bioaktywnego są wątroby rekinów
i wielorybów, w których stanowi 70-80 % udziału we
frakcji lipidowej [16]. Transport skwalenu w osoczu od-
bywa się głównie w postaci lipoprotein o bardzo małej
gęstości i zapewnia jego ogólnoustrojową dystrybucję
do wszystkich tkanek, osiągając najwyższe stężenia
w skórze. W oliwie z oliwek występuje blisko 0,7% tego
związku. Obecny jest w postaci bezbarwnego oleju,
który dobrze się rozprowadza i miesza z ludzkim łojem,
wykazując przy tym wysoką biozgodność.
